Réttur - 01.07.1917, Side 46

48
Réttur
sannvirðið, sem falið hefir verið, að meta jarðir eða aðr-
ar fasteignir, en stundum hefir þá skort nauðsynleg gögn
og almenn skilríki, og þó enn oftar nóg víðsýni og djörf-
ung til að brjóta bág við gamlar viðtektir og matsaðferðir.
Pað mun t. d. hafa verið algengt, að leggja til grund-
vallar jarðarverðinu meðaltal af afgjaldi hennar um á-
kveðið árabil, áður en matið fer fram (t. d. 10 ár) og
25-falda þá upphæð; — með öðrum orðum: »kapitai-
isera« þá leigu, sem goldin hefir verið árlega.
Þessi regla virðist fátt annað hafa sér til ágætis, en
að með þessu móti verður matið ofur einfalt reiknings-
dæmi og krefst ekki neinnar þekkingar á staðháttum né
sannvirði jarðarinnar, miðað við afstöðu, framfaramögu■
leika og eftirspurn.
Þetta er ekki svo að skilja, að matsmenn hafi ekki
vikið frá þessari reglu á stundum og þess munu sjálf-
sagt mörg dæmi. — En óvíða til sveita mun það hafa
numið svo miklu, að vextir af jarðarverðinu færi teljandi
fram úr afgjaldsupphæðinni, sem áður var, og er þá
ekki að undra, þó marga fýsti að kaupa. — En sé hægt
að benda á dæmi, þar sem jarðarverð hefir verið »fært
upp« til muna við mat, þá munu vanalega liggja til
þess alveg sérstakar ástæður, en alls ekki hin alménna
verðhækkun, sem bættar samgöngur og eftirspurn hafa
skapað.
F*að virðist því mega færa rök að því, að þessi mats-
aðferð sé œtíö ófullnægjandi og oft röng eða villandi.
Sem dæmi þess, hve varhugavert er að draga einhliða
ályktanir af gömlum leigumálum og viðskiftareglum, get
ég hugsað mér bónda, sem hefði tekið jörð til ábúðar
fyrir 30 — 40 árum með lágum leigumála, eins og þá
gerðist. í orði kveðnu sé hann talinn fyrir jörðinni enn,
en börn hans í raun réttri tekin við búskapnum og vilji
nú kaupa hana undir nafni gamla mannsins. Á jarðar-
sölunni íinnast engir meinbugir, og hún er virt og seld
í samsvörun við gamla leigumálann. Að vísu hefir af-