Réttur - 01.07.1917, Blaðsíða 26

28
Réttur
VI.
Eg hefi nú farið ærið langa sjóferð með lesendur mína,
til að gæta strauma þeirra, sem^eru á leið hingað, utan
úr mannhafi.
Skulum við nú litast um heima og sjá hvar hinir nýju
straumar hafa snortið land.
Fyrir síðustu aldamót má svo að orði kveða, að ein-
staklingshyggja væri einráð í stjórnmálum og atvinnu-
málum, raunsæisstefna í skáldskap og ýmist bókstafstrú
eða trúleysi í trúmálum. — En um og fyrir aldamótin fer
þetta að breytast — raunsæisstefnan víkur fyrir nýrri
hugsæisstefnu í skáldskapnum *. Við eignumst tvo heim-
spekinga, sem báðir fjarlægjast meir og meir efniskenn-
inguna. Ýmsar hreyfingar hefjast í trúmálum, sem ýmist
brjóta mjög niður bókstafstrú, og unna andlegu frelsi
(Nýja guðfræðin; andatrúin), eða eru mjög hluttækar í
daglegu lífi (Hjálpræðisherinn, K. F. U. M.). Allar stefna
þær í samúðaráttina.
Ungmennafélögin hafa lagt landið undir fót sinn. Pau
hafa bundið allan betri lúuta œskulýðsins föstum Samúð-
arböndum. Og þau eru frjóangar hins nýja tíma. Ef þau
ná að vaxa, munu þau lyfta félagsdygðum svo úr moldu,
að þær kæfi sérgæðingsháttinn í skugga sínum. — í at-
vinnumálum og almennum félagsmálum hefir samvinnu-
stefnan gripið föstum tökum gegnum samvinnufélags-
skapinn í sveitum (kaupféiög, rjómabú og sláturfélög) og
jafnaðarstefnan í kauptúnum. þar er þegar orusta milli
einstaklingshyggju og samvinnustefnu; sú orusta er sér-
staklega hörð í verzlunarmálum. Víðsvegar um landið
berjast kaupfélagsmenn og kaupmannasinnar um það,
hvort verzlunararðurinn eigi að lenda í höndum örfárra
kaupmanna, eða dreifast um og auka almenna hagsæld.
í kaupstöðum vilja jafnaðarmenn, sem þeim er títt, ná
völdurn í hæjarstjórninni. Og þeim. miðar ávalt að því
* Sbr. yngri sögnr I-. I I. Kvarans og bækur yngri höf. okkar, er á
clönsku lita. , r