Réttur - 01.07.1917, Blaðsíða 51

Þjóðjarðasala og landleiga 53
allar líkur til að eftir 2 —3 ár myndi nýtt mat á jörðinni
leiða í Ijós, að hún hefði hækkað í verði, og svaraði þá
hærri leigu en áður, en vextir af söluverði jarðarinnar
stæði í stað, og er þá því hlutfalli raskað, sem áður var
sýnt fram á, að væri skilyrði fyrir skaðlausri sölu.
Er ég þá kominn að aðalniðurstöðu þessa máls, sem
sé þeirri, að þrátt fyrir það, þó hægt sé að seljajörðað
skaðlausu i bili, þá kemur það fram, að jarðeign er alt
antiars eðlis sem leiguberandi höfuðstóll, en söluverð
hennar á einum ákveðnum tíma í peningum. Aðgætandi
er, að með skilyrðislausri sölu eru látin af hendi, um ald-
ur og æfi, öll þau frjómögn og velmeguriarskilyrði, sem
í náttúrunni búa á þeim stað, og ef að ætti að meta
þau, þá dygði ekkert »10 ára fneðaltal« í fortiðinni; að
láta eftirspurnarverð í nútíðinni ráða, hrekkur eigi til
heldur, eins og búið er að sýna fram á, og um jram-
tíðarverðið verður eigi spáð, nema um næstu ár.
Eina úrlausnin á þessu máli, ef saman á að fara sá
almannavilji, sem kemur fram um það, að búa á sjálfs-
eign, og hagur og réttur seljatidans (þjóðfélagsins), er
þá sú, að afhenda jarðirnar til lögfullrar eignar og um-
ráða, útborgunarlaust, en með leigutökurétti á þáverandi
•verði jarðarinnar og jafnframt þeirri verðhækkun, sem í
Ijós kæmi í framtíðinni og væri fyrir tilverknað þjóðfé-
lagsins.
Þessi hugsun fæðir strax aðra af sér: — að eins og
rökleiðslan sýnir, að þjóðfélagið hefir leigutökurétt á því
verði, sem það hejir gejið og á eftir að geja þessum
jörðum, þá getur sá réttur ekki verið bundinn við þær
jarðir einar, sem fyrir ýms atvik á umliðnum öldum hafa
orðið opinber eign, heldur náj til alls þess verðgildis,
sem samstarf og umbætur þjóðfélagsins hafa frá upp-
hafi veitt öllum jarðeignum og eiga eftir að veita þeim.
Munurinn yrði þá sá einn, að á einstakra manna eign-
utn næði leigurétturinn ekki til þeirra mannvirkja og um-
bóta, sem eigi væri þá runnin fullkomlega inn í land-