Réttur - 01.07.1917, Blaðsíða 72

74
Réttur
sjá þess mörg dæmi á þessari skýrslu. Og maður getur
ekki sagt annað en að það sé mannlegt, þó jarðeigend-
ur noti sér þörf annara til þess að fá sem hæsta rentu
af fé sínu.
En svo hafa þeir líka gert annað. í fyrstu byggingar-
bréfunum sem við þekkjum, og tilfærð eru í skýrslunni,
var jarðarafgjaldið ákveðið þannig, að væri það t. d. 1
hundrað, var sagt að það væri 6 ær eða 1 kýr og s. frv.
Meðan svo var, þurfti leiguliðinn ekki annað en afhenda
þá skepnutölu, er til var tekin í byggingarbréfinu.
En á 14. öld, og jafnvel fyr, fór þetta að breytast. F*á
var hætt að ákveða hvort jarðarafgjaldið væri öðruvísi
en svo að það væri t. d. 1 hundrað í ám eða 1 hundr-
að í gemlingum og s. frv.
Nú var ekki allur búpeningur í fullri tíund, og því
gat altaf komið fram ágreiningur milli jarðareiganda og
landseta um það, hvert gjaldið væri greitt eða ekki. Ætti
t. d. einhver landseti að borga 1 hundrað í ám, kom
hann að vorinu með 6 ær, sem hann vildi láta vera eitt
hundrað. En þá gat landsdrottinn sagt, að þær væru
ekki meðalær, og enn vantaði svo og svo mikið í hundr-
aðið. F’egar slíkur ágreiningur kom, átti að tilnefna mats-
menn, sem gerði út um verð leigunnar, átti jarðareig-
andi og landseti að tilnefna sinn hvor, en þeir, sem
þeir tilnefndu, áttu síðan að tilnefna sér oddamann.
Pessir þrír menn áttu svo að skera úr ágreiningnum,
og er varla vafi á því, að úrskurður þeirra hefir verið
jarðareiganda í vil. Fyrir landseta var þessi breyting til
hins verra, en landsdrottinn hafði hag af henni. Hvernig
þessi breyting hefir myndast vitum við ekki, en tvent
getur hafa skapað hana. Annað er það, að leiguliðar
hafi borgað landsskuldina með léleg'um skepnum og
landsdrottinn því gert breytinguna til að tryggja rétt
sinn; en hitt er það, að landsdrottinn hafi breytt þessu
til þess eins að geta fengið hærri leigu eftir jörðina, án
þess þó að hún hækkaði á pappírnum. Hvort heldur