Réttur - 01.07.1917, Page 60

(arðarleiga og leiguliðakjör.
Við íslendingar höfum alla tíð fengið orð fyrir að vera
söguelskir, enda munu fáar þjóðir þekkja sögu sína bet-
ur en við gerum. Og þó eru enn mörg söguatriði lítið
rannsökuð og lítjð þekt af öllum þorra manna„
Pví miður er eg, sem rita þessa grein, enginn sögu-
maður, þess vegna birtist hér engin söguleg heild, held-
ur molar á víð og dreif. En eg vona að mörgum séu
þeir molar lítt kunnir, og nokkrir liafi þeirra ánægju.
Eg lít svo á, að náin þekking á kjörum bœnda, bœði
i fortið og jramtið, ásamt glöggum skilningi á staðhátt-
unum, sem skapa kjörin, se' sú undirstaða, sem allir verða
að afla sér, vilji þeir hugsa eitthvað um endurbœtur á
einhverju þvi, sem skapar lifskjörin, en það verða allir
að gera, sem haja kosningarrétt.
Með þessari grein vildi eg leggja lítinn skerf til þess
að menn kyntust meira kjörunum, og stuðla að því, að
menn hugsuðu sjálfstætt um endurbætur á þeim.
Strax og lartdið bygðist, mynduðust í því tvær stéttir
bænda. Annars vegar voru þeir, sem námu löndin —
slóu eign sinni á þau — en hins vegar voru hinir, sem
af náð fengu að stofna bú í þeim löndum, sem aðrir
höfðu numið. Hinir fyrtöldu urðu strax sjálfseignarbænd-
ur, en hinir síðarnefndu urðu leiguliðar eða landsetar
landnámsmannanna. Peir íengu rétt’til að nota ákveðinn
hluta af landi landnemans, en urðu að kaupa þennan