Réttur - 01.07.1917, Page 70

72
Réttur
Eftir hverju fer þá hæð jarðarleigunnar? Margir munu
halda að það fari eftir gœðum jarðanna. Þeir munu segja
sem svo:
»Jarðareigandi hefir orðið aðgefa því meira fyrir jörð-
ina, þess betri sem hún var, og jarðarleigan er renta af
höfuðstólnum, sem í jörðinni stendur.«
Svona líta flestir á þetta mál, enda hefir alþingi okkar
t. d. álitið að hið réttasta, sem lagt yrði til grundvallar
tyrir sannvirði jarðanna væri afgjaldið, og þar með sagt,
að'afgjald og gæði jarðarinnar, væri í vissu hlutfalli sín
á milli, og jörðin væri þes-s höfuðstóls virði, sem afgjald-
ið væri 4 — 5% renta af.
En ef þetta er aðgætt, kemur brátt í Ijós, að þetta er
ekki rétt. Á skýrslunni sést, að jarðargæðin og jarðarleig-
an hafa ekki staðið í neinu ákveðnu hlutfalli, á umliðn-
um öldum.
Jarðarleigan á 13. og 14. öld var að minsta kosti helm-
ingi hærri en jarðarleiga er nú, og þó voru jarðir þá
hvorki betri né verðhærri, þegar um sömu jarðir var að
ræða.
Aðgætum við einstaka jarðir, sjáum við að á einni öjd-
inni hækkar leigan á sumum jörðum, en lækkar aftur á
öðrum. Og þegar jarðirnar hafa ekki skemst af náttúr-
unnar völdum og landamerki ekki breyzt, er bersýnilegt
að notagildi jarðanna getur ekki á sama tíma hafa breyzt
í tvær gagnstæðar áttir.
Tökum t. d. nr. 53 Hringver og 54 Garðakot. Lönd
þessara tveggja jarða liggja saman, og jarðirnar eru mjög
jafngóðar. Ekki er vitanlegt að þær hafi breyzt, nema að
á nokkur, sem rennur gegnum land Garðakots kann að
hafa brotið eitthvað lítilfjörlega úr bökkunum. Og hvern-
eru svo þessar tvær jarðir bygðar? Á 14. öld er Hringver
leigt hærra, og á þá eftir því að vera betra og verðhærra;
á 15. öld helzt leiga þess óbreytt, en þá lækkar leigan á
Garðakoti. Vill nú nokkur halda því fram, að Garðakot
hafi þá versnað en Hringver ekki, Garðakot hafi því