Réttur - 01.11.1965, Page 28

236
RÉTTUR
Benedikts á Auðnum um „Stríðið“ í „Rétti“ 1916 ber þess greini-
legastan vott, hve rækilega er kruíið til mergjar höfuðvandamál
mannfélagsins, — greinin ber beinan vott um lestur rita Krapotkins,
W.illiam Morris, Henry George o. fl„ — örvunum er stefnt að einu
marki: „auðvaldsþrælkuninni“ og orsaka styrjaldarinnar leitað í
sjálfu auðvaldsskipulaginu. Niðurstaðan var þessi:
„Það er því ekki eins og í fljótu bragði kann að sýnast, eintóm
grimmd og mannvonzka, sem keyrt hefur Evrópuþjóðirnar út í þetta
voðastríð, heldur þær lífsréglur, sem þær hafa skapað sér, það skipu-
lag, sem þær Iiafa sett um lífsskilyrðin, um aðgang að gæðum náttúr-
unnar og hagnýtingu þeirra, í stuttu máli um ábúðina á þessum jarðar-
hnetti, sem mannkyninu hefur verið fenginn til ábúðar og afnota, til
þess að framfleyta lífinu á. Það er sérréttinda og útiiokunarskipulagið,
sem ekkert á skylt við virkilegt réttlæti, jafnrétti, mannúð og mann-
frelsi, eða nokkur þau grundvallaratriði þess siðalögmáls, sem menn-
irnir þó í orði kveðnu viðurkenna og þykjast fylgja.
Þetta er hin sanna og dýpsta orsök stríðsins.“
Þetta mun vera einhver róttækasta ályktunin, sem þá hafði enn
birzt á prenti á Islandi um orsakir stríðsins. Aðeins í Vesturbeimi
hafði Stephan G. þegar sett fram róttækari og enn skarpari ádeilu
og rannsókn á rótum stríðsins, m. a. í kvæði sínu „Vopnahlé“.
Frjóvgandi lestur margra hinna beztu bóka heims um mannfélags-
mál hafði gefið hinum þingeysku brautryðjendum — og fyrst og
fremst frumkvöðli safnsins Benedikt, — hina dýpstu innsýn í undir-
rót stríðsins, innsýn, sem aðeins örfáir sósíalistar þá héldu fast við,
meðan þjóðernishatrið reið húsum um alla álfuna, magnað af
undirróðr.i auðmanna og annarra yfirstétta.
*
Rætur „Réttar“ lágu því djúpt, innanlands og utan. Og það var
vítt til veggja í þeirri andlegu höll, sem þingeyskir bændur reistu
sér.
Það er t. d. eftirtektarvert fyrir sósíalista, að þótt „Réttur“ væri
fyrst og fremst stofnaður til þess að boða Georgismann, þá lögðu
stofnendurnir frá uppbafi áberzlu á skyldleikann við sósíalismann
og aðrar „jafnaðarstefnur“. Og frá upphafi vega birtust í „Rétti“
ágætar greinar um sósíalismann og hina sósíalistisku verklýðshreyf-
ingu og hélt þannig áfram allan tímann, sem Þórólfur var ritstjóri
og útgefandi Réttar.
Það er líklega Þórólfi persónulega að þakka að vér skulum eiga