Réttur - 01.11.1965, Blaðsíða 76

284
RETTUR
gagntekur afstöðu inannsins til vinnu sinnar, til hlutanna sem hann
neytir, til náunga hans og sjálfs sín.“
Hvað er firring?
Til þess að skilgreina nánar hugtakið firring eða fremd getur
verið gagnlegt að aðgreina það frá öðrum hliðstæðum er vísa til
ekki ósvipaðra kennda.
í fyrsta lagi má ekki rugla því saman við sálrænan, einstaklings-
bundinn afbrigðileika sem stafar af arfbundnum eiginleikum ellegar
óeðlilegum uppeldisskilyrðum. Til dæmis má taka barn eða ungling
sem sakir einhverra áberandi líkamslýta hverfur inn í sjálft sig og
einangrar sig frá umhverfinu; eða barn sem orðið hefur afbrigði-
legt, einrænt og ófélagslynt af óheilbrigðum uppeldisaðstæðum.
I öðru lagi er fremdarhugtakið oft tengt félagslegri einangrun
eða einsemd, en það er langtífrá að allir einsamir menn séu firrtir,
sem kallað er. Einsemdin getur oft verið auðgandi fyrir reynslu
mannsins og sjálfsskynjun.
Ekki má heldur samsama firringuna þjóðfélagslegri ringulreið,
óreglu eða skipulagsleysi með því að hennar gætir ekki síður (jafn-
vel fremur) í þrælskipulögðum skriffinnskustofnunum eða -þjóð-
félögum.
Eitt af megin birtingarformum firringarinnar er missir sjálfs-
skynsins. Firrtur maður er ófær um að skynja sjálfan sig sem skap-
andi og starfandi einstakling sem liefur örlög sín að nokkru leyti í
höndum sér. Félagssálfræðingar hafa sýnt fram á að öflun sjálfs-
skynsins er ekki síður félagslegur en einstaklingsbundinn ferill. Eitt
af höfuðskilyrðum hennar er að einstaklingur.inn komist þegar ó
barnsaldri í eðlilegt víxlverkunarsamband við aðra, þannig að hann
geti séð sig í hlutverki annarra. Sagt hefur verið, að þegar mað-
urinn fer að skynja sig sem annan, hætti hann að vera einn.
Hér er ekki hægt að fara nánar út í þetta atriði, en við höfum fyrir
satt að maður sem eigi kemst í skapandi, gagnverkandi samband
við aðra öðlast aldrei skýrt sjálfsskyn. Hann er og verður skorinn
frá rótum sköpunarmegundar sinnar og tapar þannig hluta af sjálf-
um sér. Því er það að hin kvíðvænlega spurning: „Hver er ég?“
sækir fast á hinn firrta mann. Svo aftur sé vitnað til Eric Fromms:
„Firrtur maður er sá sem skynjar eigi sjálfan sig sem miðdepil
heimsins, sem gjöranda sinna eigin athafna, heldur eru gjörðir
hans og afleiðingar þeirra orðn.ir herrar sem hann hlýðir og jafnvel
dýrkar. Hinn firrti maður kemst úr snertingu við sjálfan sig á sama