Réttur - 01.11.1965, Blaðsíða 110

318
RETTUR
er flokka list í „múg“ list og „æðri“ list eftir miðlunartækjum og
tegund.
í framvindu menningarinnar bæði tileinkar listin sér og miðlar
margs konar listrænum og fagurfræðilegum þörfum. Hin hefð-
bundna fiokkun í tegundir sniðgengur þessar verkanir yfirleitt.
Akademísk rit, sem safna ryki í bókahillum fornsala, eru ósjald-
an kölluð „æðri“ list, en augunum er lokað fyr.ir því, hvernig
kvikmyndagerð hefur umbreytzt úr afþreyingu í list, hvernig nútíma
„grotesque“ er afsprengur trúðleika og „Science-Fiction“ verður
að bókmenntum, sem varpa ljósi á þróunarleiðir mannkynsins.
Skemmtilist getur verið list í orðsins sönnu merkingu, tjáning á
sköpunargleði og hugmyndadirfð, eða blekking og dagdraumar.
(Gramsci). Þá getur sjónvarp allt eins og ekki síður verið svefn-
þorn — sem það oft er — eins og list er miðlar þekkingu og fegurð.
Fjölmiðlunartækin eru ekki sjálft vandamálið, enda þótt iðnvæð-
ing listarinnar vinni í þá átt að staðla liana. Ekki heldur tízkustefn-
ur. Spurningin er hvort Listin höfði til þeirra framfaraþátta í sam-
félaginu sem í firrtum auðvaldsheimi nútímans er eina tryggingin
fyrir framþróun mannkynsins og manngildis manna. Hvort hún
hvetur þessi öfl eða samsamar sig ástandinu og undirgengst kröfur
stofnana um samræmingu og stefnuleysi.
List, sem vanmetur almenning og sér í honum eingöngu neytanda
en ekki virkan meðhöfund, list sem missir sjónar á takmarkinu og
verður tæki ólistrænna augnamiða skaðar þjóðfélagið. Þetta þarf
ekki að vera svona. William Faulkner segir, að jafnvel í Ameríku
sé listamaðurinn notaður í Hollywood, en hann geti einnig notað
sér Hollywood ef hann veit hvað hann vill.
Vegna einokunar á flestum fjölmiðlunartækjum er þjóðfélags-
legt eftirlit með þeim brýn pólitísk nauðsýn sem lýðræðisöfl
auðvaldsríkjanna þurfa einkum að fást við. Þar erum vér sammála
kommún.istunum í þessum löndum sem benda á, að enda þótt fjöl-
miðlunartækin séu einokuð þá geti þau og eigi að efla lýðræði í
almennu lífi. Einkum er áríðandi þátttaka almennings i eftirliti
með sjónvarpi. Það er alkunna hve vinsæll þátturinn TWTW (Thé
Week That Was) varð í brezka sjónvarpinu, en höfundar hans
gerðu úr honum skelegga þjóðfélagsádeilu. Þá má einnig benda á
írjálslynda kvikmyndastjóra sem sköpuðu lýðræðislega hefð í
franskri og ítalskri kvikmyndalist.
Eðli borgaralegrar menningarþróunar á vorum dögum ákvarð-
ast mikið til af styrkleikahlutföllum í þjóðfélaginu, styrk lýðræðis-