Réttur - 01.11.1965, Síða 120

328 RÉTTUR
mál. En orsaka tómlætis, eða starfsáhuga, er annars staðar að
leita.
A árum persónudýrkunarinnar og meðan afleiðinga hennar gætti,
olli kvikmyndagerð vor mun meiri óánægju en bókmenntirnar eða
leikhúsin. En eftir 12. flokksþing K. F. T. voru það kvikmyndirn-
ar sem tóku til meðferðar mörg veigamikil þjóðfélagsmál og sið-
fræðileg og fagurfræðileg viðfangsefni. Gengi tékkoslovakískra kvik-
mynda heima fyrir og á alþjóðlegum kvikmyndahátíðum ber breyt-
ingunni lofsamlegt vitni.
Hið sama má segja um sjónvarpið, sem búið var að niðurlægja
í tesumyndasýningar er hvorki hvöttu til umhugsunar eða saman-
burðar. Um leið og það kom með nýja, athygliverða og listræna
þætti, t. d. „Þrír í kofanum,“ „Ostrava augnabl,ikin,“ „Má ég ó-
náða?“ o. fl., fékk það góðar undirtektir hjá almenningi. I þessum
dagskrárliðum náði það langt út fyrir veggi heimilisins. Áhuginn
fyrir þeim var meiri en á blöðum eða bókum, fólkið beið bókstaf-
lega eftir framhaldinu. Þessir dagskrárþættir vöktu áhuga, áttu er-
indi til áhorfenda og leiðbeindu þeim í þjóðfélagslegu starfi. Þessi
dæmi eiga að nægja til að sýna, að sjónvarp þarf ekk,i endilega að
deyfa áhuga og hugsun. Spurningin er aðeins hvernig á að hag-
nýta þá möguleika sem það gefur til eflingar framförum og þroska
og til að fullnægja þörfum fólksins.
HIÐ NÝJA þjóðfélag stendur frammi fyrir því mikla verkefni að
breyta eðli mannlegrar vinnu, þroska skapandi hæfileika, efla „þann
þroska mannlegrar orku, sem er takmark í sjálfu sér.“ (Marx).
Einn þátturinn í þessu verkefni, að þroska andlega og listræna
orku mannsins, er að tengja hana hinni miklu menningu fortíðar
og nútíðar. Það verður vandasamur ferill og Iistamenn verða að
leiðbeina fólki til betr.i skilnings og meiri innsæis í þennan veru-
leika. í þessum skilningi kristallar listamaðurinn mannlega reynslu,
uppgötvar það sem er að gerast í vitund almennings. Sem listamað-
ur eða rithöfundur verður hann að horfa lengr'a og sjá dýpra en
þeir sem hann skrifar fyrir. Þessi díalektíska gagnverkan milli
listar og almennings er uppspretta og efnakljúfur. þróunarinnar,
listarinnar og almennings. i ,
I greinum sínum um tunguna segir Antonio Gramsci, að þeir
sem tali mállýzkur eða hafi takmarkað ,vald á móðurmálinu verði
óhjákvæmilega bundnir meira eða minna þröngri útnesjaheims-
skoðun, úreltri og úr tímaröð miðað við hinai miklu ihugmynda-