Réttur - 01.11.1965, Blaðsíða 114

322
RÉTTUR
Babette fer í stríðið (Frakkl.) .................. 81
Eilífur söngur skóganna (Austurr.) ............... 80
High Noon (Bandar.) .............................. 79
Skytturnar (Frakkl.) ............................. 77
Við vorum tíu (Tékkosl.) .............. .......... 71
„High Noon“ er tilfinningaræpa, „Eilífur söngur skóganna“ og
„Skytturnar“ melodrama, hinar tvær gamanmyndir. Aftur á móti
eru hliðstæðar hundraðstölur hjá myndilm eins og „Dauðinn heitir
Engelchen“ 42, „L’Enclos“ 25 og „Bernska ívans“ 24.
1964 var aðsóknin mest að vestrænu kúrekamyndinni „Fjársjóð-
urinn“ (84%), en hjá „Hinn ákærð.i“ (tékkn.) 31.4%, „Cleo de
cinq á sept“ (frönsk) 44% og „Hamlet“ (rússn.) 33.5%.
Það er engin ástæða til að fárast yfir því þótt gamanmyndir
séú vinsælar. Vinsældir Chaplin-mynda eru ekki í neinni mótsögn
við gengi Eisenstein-mynda. Sósíalísk list gerir kröfu til fjölbreytni
í tegundum, stíl og efnisvali. Og það var slæm skyssa þegar vér
misstum sjónar á því.
Spurningin sem hér um ræð.ir er ekki um tegund verksins, held-
ur á hvaða stigi það er til að fullnægja fagurfræðilegum þörfum.
Karel Capek segir t. d. um leynilögreglusögur: „Þær eru ágætar,
eiginlega gömul og góð dægradvöl, sem örfar athyglisgáfu og hugs-
un og öll háspeki er útilokuð.“ Auðvitað er þett'a ekki rétt um allar
leynilögreglusögur. Það sem oss varðar fyrst og fremst um er hið
lága stig margra rita sem eiga ennþá géngi að fagna, þann eftir-
leguhátt í smekk sem sýnir að fjölmörg þjóðfélagsvandamál hjá
okkur eru ennþá óleyst. Það væri rangt að skýra þessar stað-
reyndir sem arf frá liðna tímanum eingöngu.
Þýðir þetta þá að „uppeldi í list“ sem vér höfum verið að koma
á undanfarin 20 ár hafi ekki borið neinn árangur eða leyst nein
vandamál, nema á yfirborðinu? Ekki er það. Það sem hér hefur
verið drepið á segir aðeins, að vér höfum haft tilhneigingu til að
vanmeta margbreytileik samhengisins milli listar og almennings,
sáum oft aðeins eina hlið vandamálsins, misstum sjónar á mörg-
um eigindum fyrirbærisins vegna meginda þess. Þetta átti rætur
sínar í hinu almenna ástandi þjóðlífsins, var í samhengi við hina
félagslegu byggingu og þær mótsetningar sem voru fyrir hendi.
Vér segjum oft, að í voru þjóðfélagi hafi vinnan tapað sínu
„ómannlega“ eðli — og það er rétt að því leyti að arðráni auð-
valdsins hefur verið útrýmt. En vinnan í voru þjóðfélagi er ekki