Réttur - 01.11.1965, Page 86

294
RÉTTUR
í tengslum við fremd manna gagnvart ríkisvaldinu er hið póli-
tíska afskiptaleysi Vesturlandabúa sem er á góðri leið með að
breyta hinum borgaralegu lýðræðisstofnunum í innihaldslaus form.
Fjöldi manna hefur það á tilfinningunni að einu megi gilda hvort
þeir neyti atkvæðaréttar síns eður ei; það séu hvort eð er ekki
atkvæði þeirra sem ráði úrslitum. Jafnvel þótt frambjóðendurnir
séu fulltrúar fyrir ólíkar stefnur er velja megi um, þá sé ekki
mark takandi á orðum þeirra og loforðum. Þegar til kastanna komi
séu það ýmsar hagsmunaklíkur og auðhringar sem ráði stefnunni
og sjái til þess að ekkert verði úr gefnum loforðum. Stjórnmála-
flokkarnir séu þeim fyrirfram skuldbundnir vegna framlaga í kosn-
ingasjóði og annars stuðnings í kosningabaráttunni. Stjórnmála-
mennirnir séu annaðhvort valdagírugir einstaklingar sem svífíst
einskis til að blekkja kjósendur eða draumórakenndir lýðskrum-
arar er þekki ekkert til hinna raunverulegu stjórnmála. Kannanir
hafa leitt í ljós að þannig hugsar allstór hluti bandarískra kjósenda.
Flestir sem til þekkja munu fallast á að þessar hugmyndir séu ekki
tómir hugarórar, heldur endurspegli þær að nokkru leyti raunveru-
legar aðstæður stjórnmálabaráttunnar í Bandaríkjunum þar sem per-
sónupólitík og almenn stjórnmálaspilling er í algleymingi. En það
sem skiptir máli í þessu sambandi er það að fjöldi manna hefur
öðlazt þá sannfæringu að pólitísk barátta sé tilgangslaus og þar af
leiðandi sé til einskis að taka þátt í stjórnmálum, þótt ekki væri
með öðru móti en neyta atkvæðaréttarins. Afskiptaleysi, vanmáttar-
kennd og sannfæringin um tilgangsleysi allrar pólitískrar starfsemi
eru einkennandi fyrir þá mörgu sem orðnir eru framandi samfélagi
sínu í pólitísku tilliti. Hér á landi má þegar greina fyrirboða hinnar
pólitísku firringar.
Frístundirnar og afþreyingin.
Einhverjir kunna að spyrja hvort skilgreiningar Marx á firring-
unni og sú áherzja er hann leggur á þátt vinnunnar og framleiðsl-
unnar í henni, séu ekki að nokkru úreltar, þar eð hann hafi eigi séð
fyrir tilkomu sjálfvirkninnar sem ríkjandi framleiðsluafls. Hafa
breytt þjóðfélags- og vinnuskilyrði 20. aldarinnar ekki haggað
niðurstöðum hans varðandi firringu mannsins er styðjast við 19.
aldar aðstæður? Augljóst er að síaukin vélvæðing og sjálfvirkni
dregur úr hinum starfræna þætti mannsins í framleiðsluferlinum.
I háþróuðum iðnaðarlöndum takmarkast starf hans æ meir við það
eitt að fjarstýra vélasamstæðum frá mælaborði. Hann stendur and-