Réttur - 01.07.1930, Síða 37

Rjettur]
MARXISMINN
253
f þriðja bindi »Auðmag-nsins« er leyst úr hvernig
meðalágóði skapast á grundvelli lögmálsins um verð-
mæti. Það er í sjálfu sér mikil framför í hagfræðivís-
indum, að Marx fer í skýringum sínum ávalt eftir hag-
fræðilegum heildarfyrirbrigðum, en eigi einstökum til-
fellum eða ytra borði samkeppninnar, eins og hin ó-
vandaða pólitíska hagfræði eða hin svokallaða »Gren-
znutztheorie« nútímans lætur sér lynda. Því næst skýr-
ir Marx sköpun verðmætisaukans og kemur svo að
skiftingu hans í ágóða, rentu og jarðrentu. Agóðinn er
hlutfall verðmætisaukans við auðmagnsheildina, er lögð
er í fyrirtækið. Auðmagn á háu skipulagsstigi hvað sam-
setningu snertir, (þ.e.a.s., þar sem hið »í'asta« auðmagn
er meira en hið breytilega og meira en í meðallagi í
þjóðfélaginu) gefur ágóða, sem er minni en meðalá-
góðinn, en auðmagn, sem er á lægra skipulagsstigi gef-
ur aftur á móti ágóða, sem er hærri en meðalágóði.
Samkeppnin milli auðmagnanna og hinn frjálsi flutn-
ingur þeirra úr einni framleiðslugrein í aðra minka í
báðum tilfellum ágóðann niður í meðaltal. Samanlögð
verðmæti allra vara í ákveðnu þjóðfélagi samsvara
samanlagðri upphæð vöruverðsins, en í sérstökum fyr-
irtækjum og framleiðslugreinum verða vörurnar, sök-
um áhrifa samkeppninnar eigi seldar samkvæmt verð-
mæti sínu, heldur við framleiðshiverði, er jafnt er hinu
framlagða auðmagni að viðlögðum meðalágóða.
Hina alþektu og óhrekjanlegu staðreynd, að verð
samsvarar ekki verðmæti og ágóðinn jafnast út, skýr-
ir Marx algerlega út frá lögmálinu um verðmæti, því
að samanlögð verðmæti allra vara samsvara saman-
lagðri upphæð vöruverðsins. En breyting (félagslegra)
verðmæta í (einstaldings-) verð er hvorki einfalt mál
né óbrotið, heldur mjög svo flókið og samsett. Það er
mjög skiljanlegt, að í þjóðfélagi dreifðra vörufram-
leiðenda, sem aðeins eru sameinaðir með markaði, geti
lögmál þetta eigi komið öðruvísi fram, en sem þjóðfé-