Réttur - 01.05.1932, Blaðsíða 37

strýkingum á auðmannastéttina og hina ýmsu þjóna
hennar meðal alþýðunnar, — einkum Hjálpræðisher-
inn í „Þú vínviður hreini“ og pólitísku útsendarana
hennar í „Fuglinn í fjörunni". -r- Hér vinnur hann það
verkið, sem öreigaskáldið á erfiðast með, — því alvar-
an heltekur það um of, — en um leið byrjar hér veil-
an í sósíalisma hans. Hann hefir afstöðu sósíalistans
sem hugsjónamannsins eingöngu, áður en verklýðshreyf-
ingin er runnin saman við sósíalismann. Þess vegna húð-
strýkir hann borgaralega þjóðfélagið eins og utopist-
arnir gömlu. — Hann skilur að vísu með skynseminni
stéttabaráttu verkalýðsins, — en hann upplifir hana
ekki sem frelsisbaráttu sósíalistiskrar alþýðu. Hjá hon-
um sjálfum er sósíalisminn og verklýðshreyfingin að-
skilin, — og af því stafar tvískinnungurinn í meistara-
verki hans „Fuglinn í fjörunni". Arnaldur er þar ein-
göngu boðberi kommúnismans, og verklýðshreyfingin
eingöngu dægurbarátta, en hvergi sjást þess merki, að
sósíalisminn sé runninn verkalýðnum í merg og blóð.
Það er þess vegna, að mynd Halldórs af verklýðshreyf-
ingunni verður að nokkru leyti skrípamynd, sem líka
er eðlilegt: hann „karikerar“ allt hið borgaralega
— og sú verklýðshreyfing, sem hann lýsir, er einmitt
að miklu leyti borgaraleg, takmörkuð við baráttu fyrir
bættum kjörum innan hins borgaralega þjóðfélags. —
Þess vegna getur „Fuglinn í fjörunni“ ekki orðið hetju-
saga íslenzka verkalýðsins (eins og t. d. „Pelle Erobre-
ren“ er fyrir danska verkalýðinn) — heldur verður
þetta snilldarverk hans sem heild fyrst og fremst „ásta-
saga“ — áreiðanlega einhver sú sérkennilegiasta og
djúpvitrasta, sem skrifuð hefir verið á íslenzku. — En
það er fyrir sérfræðingana í þeim málum að rannsaka
þann auð, sem lýsingar Halldórs í því efni hafa að
geyma.
En það væri óréttmætt að skella allri „skuldinni“ af
þessum tvískinnungi í „pólitísku" ástarsögunniámennta-
mannseðli Halldórs. — Islenzku verklýðshreyfingunni
101