Réttur - 01.08.1968, Blaðsíða 7

ágætustu foringja kommúnista allt frá Bela
Kun til Bucharins.
Hið síðara var deilan við Tito og Júgó-
slava 1948. Þegar Kommúnistaflokkur
Júgóslava vildi ekki beygja sig fyrir kröf-
um Stalíns, var því yfirlýst að í Júgóslavíu
drottnuðu „fasistar", er svikið hefðu sósí-
alismann. — Þjóðrembingurinn hafði leitt
Stalín og þáverandi forystu Kommúnista-
flokksins afvega.. Og ríkisvaldinu var að nýju
beitt, — í alþýðulýðveldunum, til nýrra
svika-málaferla gegn „titosinnum", og glæp-
irnir frá 1936—8 endurteknir.
Krustsjov á heiðurinn af að hafa afhjúpað
þessi verk, þó eigi gæti hann skilgreint or-
sakir þeirra, — og tryggt um leið að birt
væri ýmislegt af því, sem áður var stungið
undir stól.
En hin marxistíska rannsókn á orsökum
óhæfunnar var stöðvuð. Umræðurnar um
þessi mál voru bældar niður. Og afleiðingin
er að í stað þess að læra af mistökunum, þá
endurtaka menn þau nú og vinna þar með
eigi aðeins Tékkum og Slóvökum, heldur og
sósíalismanum í heiminum og Sovétríkjun-
um sjálfum, óbætanlegt tjón.
„Tvær sálir........“
Með yfirtöku ríkisvaldsins 1917 vann sósí-
alisminn eigi aðeins sinn stærsta sigur, —
þann er hann lengi hafði verið að keppa að
og var forsenda alls annars. En sósíalisminn
komst einnig þar með í þá geigvænlegustu
hætm, sem hugsjónastefna lendir í, þá hættu,
sem einu sinni var orðuð svo: „að bíða tjón
á sálu sinni," — og „hvað gagnar það mann-
inum að hann leggi undir sig allan heim-
inn ..."
Lögregluvaldið, dómsvaldið, hervaldið, rit-
skoðunarvaldið .... — allt þetta vald var
nú hans, sem hann áður háði harðasta hríðina
gegn, — og þar með freistingarnar að nota
þetta vald — í stað innanflokksumræðna og
sannfæringaraðferða.
I hálfa öld hafa þessi öfl togazt á í þjóð-
félagi Sovétríkjanna: hugsjónamáttur sósíal-
ismans og draugur kúgunarvaldsins. Harkan
á mestu alvörutímunum, þegar um líf eða
dauða sósíalismans og sovétþjóðanna var að
tefla, ýtti undir vægðarlaust raunsæi, — og
metorða- og valdastreitumenn, hugsjónalaus,
en dugleg klifurdýr í embættisbákninu, kyntu
ætíð undir sjúklegri tortryggni, þannig að á
tímum fasismans og kalda stríðsins magnað-
ist draugurinn svo að gekk brjálæði * næst.
— Þó mega menn muna að í borgarasr/rjöld-
inni 1918—21, þegar hættan fyrir tilveru
Sovétríkjanna var geigvænlegust, þá gerðist
ekkert slíkt. Þá lifði Lenín enn og var á verði.
En á síðasta áratug var sósíalisminn í Sov-
étríkjunum að vinna æ stærri sigra á ýmsum
sviðum: Uppbygging iðnaðarins, framfarirn-
ar í menntun og vísindum, undrin í atómorku
og eldflaugum, — ábyrgðartilfinningin, sem
sýnd var gagnvart lífi mannkynsins í Kúbu-
deilunni 1962, þegar hamslaus metnaðurinn
var hinsvegar, — sáttasamningarnir milli
Indlands og Pakistan, — friðarpólitík, sem
var að vinna virðingu flestallra jarðarbúa, —
og samtímis var vald sósíalismans í Sovétríkj-
unum kúgaðri alþýðu um allan heim stoð
og stytta í frelsisbaráttu hennar. Allt þetta
hjálpaði til að efla aðstöðu Sovétríkjanna í
heiminum og hróður sósíalismans.
En í innviðum ríkisbáknsins liggur draug-
urinn í leyni, þessi Glámur kúgunarvaldsins.
Og 21. ágúst 1968 brýzt þessi afturganga
lögreglufantsins, er Lenín lýsti, — Dérshi-
morda, — ljósum logum út úr þjóðfélagi
Sovétríkjanna, grípandi fyrir kverkar hinnar
sósíalistísku Tékkóslóvakíu, til þess að láta
* Anna Louise Strong, hinn frægi rithöfundur og blaöa-
kona notar orðið ,,the great madness*« (æðið mikla) um
tímabilið 1936—38 í bók sinni ,,The Stalin era“.
131