Réttur - 01.08.1968, Blaðsíða 28

e:nu sinni frjáls af flokksræðinu, valdatæki valda-
stéttarinnar, — þótt ekki sé nema um örstutt skeið.
En þegar hún hefur einu sinni varpað þessu fargi
af sér — og fundið hvað hún er sterk, — þá er
ekki að vita að hún láti smeigja á sig fjötrunum á
ný. Það er hinn mikli máttur, sem í lýðræði felst,
— að þótt það sé misnotað og haft að yfirskyni til
illra verka af hálfu valdastéttar, þá getur fólkið,
fjöldinn, hvenær sem hann vaknar til meðvitundar
um vald sitt, gerbreytt öllu i eigin þágu.
FLOKKSRÆÐI OG FJOLMIÐLUNARTÆKIN
Flokksræðið er alþjóðlegt vandamál og síður en
svo bundið við auðvaldslöndin e;n. Og það er sér-
kennandi einmitt fyrir visst þróunarskeið þessarar
aldar. En hér heima I fámenninu fléttast flokksræð-
ið, áhrifaíækin og sjálft rikisvaldið saman í ríkara
mæli en hjá stærri þjóðum. Dagblöð, sjónvarp, út-
varp, — allt verður þetta, ekki sízt hið ríkisrekna,
að beinum áhrifatækjum, þar sem skoðanir ríkjandi
státtar drottna. Rikisvaldið sem ofbeldis- og kúgun-
artæki (her, lögregla etc.) er hér veikt sem valda-
tæki yfirstétíar, en hin ríkisreknu áhrifatæki þvi
sterkari, svo ekki sé talað um hið mikla gildi rik's-
bankanna og annars ríkisreksturs fyrir yfirstéttina,
eins og valdahlutföllin eru nú. Og einmitt vegna
þess hve rikisvaldið sem kúgunartæki er veikt,
er þörfin því meiri fyrir yfirstéttina að valda sig
því þetur með flokksræðinu og áhrifatækjunum, t.l
þess að festa þannig yfirráð sín. Samruni flokks-
ræðis og fjölmiðlunartækja í þágu yfirstéttarinnar
verður þannig hið skipulagða áhrifavald borgara-
stéttarinnar á almenning til þess að tengja hann
valdakerfi sínu, — énetja hann í köngulóarvef
valdhafanna, — og beita svo vægðarlaust skoðana-
kúgun, ef mcð þarf. Útjlokunin ó áhrifum verka-
lýðssamtakanna á sjónvarp og útvarp 1. maí er
litið en alveg tóknrænt dæmi um þá skoðanakúgun.
Á árunum 1942—46 var nokkuð gert að því að
hleypa skoöunum verkalýðssamtakanna I útvarpið,
en efílr að amerlsku áhrifin jukust á tímum kalda
stríðsins, var gerbreytt um. Væri hinsvegar eitthvert
raunverulegt lýðræði I þessum efnum, kæmu ræður
verkamanna á slíkum dögum I útvarpi. En þó er
þetta um 1. maí aðeins lítið sýnishorn. Reglan er s 'i
að þessi fjölmiðlunartæki séu beinlínis borgaraleg
éróðurstæki. Eftirtektarvert er t.d. hve gerbreytt
áctandið er frá áratugnum 1930—40, hvað útlendar
fréttir snertir. Þá tók útvarpið yfirleitt lýðræðislega
afstöðu gegn fasismanum. Nú er það beinlínis
áróðurstæki fyrir bandarisku heimsvaldastefnuna.
Þannig hefur á öllum sviðum hið samfléttaða á-
hrifavald flokksræðis og fjölmiðlunartækja orðið
æ harðvítugra þjóðfélagslegt valdatæki borgara-
stéttarinnar því lengra sem hefur liðið.
VARNAGLI
Það, sem hér hefur verið um flokksræði sagt á
fyrst og fremst við um okkar eigið land. Og kröf-
urnar, sem gerðar eru til þess að breyta þessu
ástandi, miðast fyrst og fremst við það, að hér
er hægt að koma á fullkomnara lýðræði en annars-
staðar vegna okkar fámennis og vegna þjóðarerfða
vorra.
Þróun flokksveldis í hinum stærri auðvaldsríkj-
um er að vissu leyti skylt fyrirbrigði því sem gerist
I efnahagsundirstöðu þjóðfélagsins: auðhringaþró-
uninni, — sem og þvi sem gerist með uppkomu og
þróun hinna fullkomnu fjölmiðlunartækja: sjón-
varps, útvarps, dagblaða, kvikmynda, sem að eðli
ti! eru öll túlkun hinna fáu til hinna mörgu. öll þró-
un þessara auðvaldsrikja er því raunverulega I átt-
ina frá lýðræði til fámennisstjórnar, sem hefur á
sér yfirskyn lýðræðis, en afneitar í verki eðli þess.
Flokkaskipulag Bandaríkjanna sýnir þetta á há-
punkti, en hitt verða menn að muna að í yfirgnæf-
andi meirihluta þeirra rikja, sem auðvaldið ræður,
er ekki einu sinni lýðræði að nafni til, heldur ein-
ræðisstjórnir, sem styðjast við her, svo sem í
meginhluta hinnar rómönsku Ameríku.
Flokkamyndun og félagaskipulag verkalýðs i þró-
uðum auðvaldslöndum var svarið við hinni voldugu
ríkisvél og áhrifatækjum auðvaldsins. Það var eina
von alþýðu til að sigra, að hún gæti þó með full-
komnu, sterku skipulagi á stéttabaráttu sinni orðið
yfirsterkari því auðvaldi, sem hafði her og lögreglu
ó að skipa auk alls annars. Þróun flokksskipulags
verklýðshreyfingarinnar erlendis, þ. á m. í sósíal-
istísku ríkjunum er ekki verkefni þessarar greinar.
Vandamál flokksræðisins eru alþjóðleg. Þau eru
ekki síður alvarleg í þeim löndum þar, sem ein-
menningskjördæmi eru, eins og Englandí, en þar
sem hlutfallskosningar eru. (Það er gott fyrir þá,
sem af alvöru vilja hugsa um þessi mál að lesa
bók eins bezta og viðurkenndasta sagnfræðings
Breta, G. Barraclough: ,,An introduction to con-
temporary history". Þar lýsir hann uppkomu
„fiokka-rikisins" og hnignun þingvalds 19. aldar-
152