Réttur - 01.08.1968, Blaðsíða 8

hana „halda kjafti", — hrópandi hin gat-
slitnu áróðursorð úr málaferlunum 1936—
'38 og 1952 út til alþýðu heimsins, — tæt-
andi í sundur og traðkandi í svaðið álit það
og virðingu, sem Sovétríkin höfðu skapað
sér með áramga drengilegu og viturlegu
starfi.
Það er hart að sjá þann flokk, er hóf frægð-
arbraut sína með því að færa Finnum sjálf-
stæði og afnema yfirdrottnunarsamning
keisarastjórnarinnar við Persa, sökkva svo
djúpt að ráðast með hervaldi að bandamönn-
um og bræðraflokki Tékkóslóvakíu.
Þennan dag — 21. ágúst 1968 — beið
hugsjón sósíalismans ósigur fyrir valdinu,
sem sósíalisminn hafði öðlazt, — fyrir kúg-
unarárátmnni, sem ríkisvaldinu er eiginleg
og ásköpuð.
Það var dagur smánarinnar. Og þar til sú
smán hefur verið þurrkuð af sósíalismanum
og þeir, sem sekir eru um þennan verknað,
hafa fengið makleg málagjöld og bætt er
fyrir verknaðinn svo sem unnt er, verður álit
sósíalismans ekki endurreist að fullu.
En til þess að svo megi verða, þurfa allir
sósíalistar, — og þá fyrst og fremst komm-
únistar og aðrir vinstri-sósíalistar Vesmr-
Evrópu, — að skilgreina þessa atburði rétt,
berjast gegn þeirri óhæfu, sem framin hefur
verið, og móta þá sjálfstæðu þróun til sósí-
alisma í Vesmr-Evrópu, sem tekur af öll tví-
mæli um að stefnt er til raunverulegs frelsis,
jafnréttis og bræðralags, jafnframt því sem
keppt er að forystu í þjóðfélaginu og um rík-
isvaldið.*
* Eitt af mörgu sem gera þarf á sviði marxistískra fræða
svo þetta verk vinnist, er að taka til endurskoðunar í
ljósi reynslunnar síðustu hálfa öld, kenningar marx-
isma um ríkisvaldið, flokkinn og þjóðina: viðkvæm
vandamál, stirðnuð í gömlu kerfi, sem ekki er hreyft
við vegna valdþróunarinnar.
Annað skeið sósíalismans
— frelsisskeið hans
Það skeið sósíalismans sem þjóðfélags, sem
við enn höfum kynnzt, er fyrst og fremst
byltingarskeið hans, valdskeið hans. Bylting
er það er ein stétt tekur völd, ríkisvaldið, af
annarri og tekur að byggja upp þjóðfélag í
sína þágu. Höfuðatriðið er þá fyrir þá stétt,
er við tekur, að treysta grundvöll síns þjóðfé-
lags, völdin, og er það mikið, erfitt og tíma-
frekt verk. Er borgarastéttin tók völdin af
aðlinum, t.d. í Englandi, grundvallaði hún
stéttarvöld sín m.a. með því að hafa ein
kosningarétt og hélt því ástandi eigi aðeins
áramgi, heldur er nær að nefna öld, jafnvel
aldir. Þó var það í þróuðustu löndum heims,
sem borgarastéttin fyrst komst til valda. Samt
þurfti áramga harða barátm til að knýja
fram þann almenna kosningarétt, sem vér
njómm nú, — síðan 1934 til fulls á Islandi.
Verkalýðurinn, sem fyrst komst til valda
í löndum, er langt voru afmr úr í iðnþróun
og almennri menntun, og varð að skapa þar
stóriðju og reisa lönd sín úr rúsmm eftir
tvær styrjaldir, hefur því allan sinn valdatíma
einbeitt sér að því að skapa hinar tæknilegu
forsendur sósíalistísks mannfélags: háþróað-
an iðnað og menntaðan verkalýð — og
tryggja völd sín: undirstöðu þjóðfélagsins*.
Kommúnistaflokkur Tékkóslóvakíu undir
forysm Dubceks og féiaga hans, hófst handa
um það í janúar 1968 og staðfesti þá stefnu
í starfsskrá sinni, er samþykkt var á mið-
stjórnarfundi 5. apríl, að hefja annað skeið
* Ég hef áður í þessu tímariti reynt að gera nokkra
grein fyrir þróun sósíalismans hvað vald, frelsi o.s.frv.
snertir, — í greininni ..Nokkrar hugleiðingar um lýð-
ræði og baráttu fyrir því“, 1946. Er hún og prentuð í
,,Vort land er í dögun‘«. — Þessi vandamál voru og rædd
í Rétti 1957 í grein minni: ,,Hvert skal stefna,“ sem
einnig er prentuð að nokkru í fyrrnefndri bók.
132