Réttur - 01.10.1977, Blaðsíða 53

24 í 21 ár. Þá tapar ICFÍ nokkru atkvæða-
magni hlutfallslega, enda logaði flokkur-
inn þá í innanflokksátökum, sem oft voru
nefnd „barnasjúkdómar kommúnism-
ans“. Alþýðuflokkurinn gengur hins veg-
ar til kosninga með róttæka 4 ára áætlun
um hvernig bregðast skuli við í íslensku
þjóðfélagi til að vinna bug á afleiðingum
kreppunnar og byggja upp íslenskt at-
vinnulíf. í kosningunum 1934 vinnur Al-
þýðuflokkurinn sinn mesta sigur, fær
21,7% atkvæða og hefur aldrei náð
hærra hlutfalli síðar. Tíu manna þing-
flokkur Alþýðuflokksins myndar að kosn-
ingum loknum ríkisstjórn með Fram-
sóknarflokknum undir forsæti Hermanns
Jónassonar. í henni fengu þeir atvinnu-
málaráðherra, Harald Guðmundsson.
Stjórnin gekk undir nafninu „stjórn
hinna vinnandi stétta“, en myndun sam-
steypustjórna bænda- og verkalýðsflokka
átti sér mjög víða stað á kreppuárunum
m. a. á Norðurlöndunum svo nefnd
„kriseforlik“. Alþýðuflokkurinn hafði
sett markið hátt með 4 ára áætluninni
um að „útrýma með öllu atvinnuleysinu
og afleiðingum kreppunnar“.47 Með
málefnasamningi stjórnarflokkanna var
ákveðið að skipa skipulagsnefnd atvinnu-
mála er skilaði áliti er kallað var
„Rauðka“.48 Þar var gerð úttekt á ís-
lenska þjóðarbúinu og lagt á ráðin um
aðgerðir. Lengra komst verkið ekki, því
Framsóknarflokkurinn féllst ekki á að-
gerðirnar. Á 13. þingi ASÍ 1936 var sam-
þykkt að innan þriggja mánaða yrði
Framsókn að fallast á aðgerðir gagnvart
útgerðarfyrirtækinu „Kveldúlfi“ er var
raunverulega gjaldþrota. En þá var Fram-
sókn byrjuð „að brosa til hægri“ og var
ófáanleg til að láta til skarar skríða. Eftir
lall „þriggja mánaða víxilsins“ svonefnda
sat Alþýðuflokkurinn áfram í ríkisstjórn
og gekk þannig til kosninga 1937. Þá
hafði ekkert dregið úr atvinnuleysinu,
heldur aukist einkurn eftir að Spánar-
markaðurinn fyrir saltfisk lokaðist vegna
Borgarastyrjaldarinnar er hófst í júlí
1936.
Á sama tíma eða frá árinu 1935 hafði
KEÍ tekist að rjúfa jxi einangrun sem
hann hafði verið í og gekk til kosninga
sumarið 1937 með ]>á samfylkingarstefnu
að skora á kjósendur að kjósa lrambjóð-
endur flokksins [)ar sem þeir ættu mögu-
leika, en kjósa frekar frambjóðendur Al-
þýðuflokksins eða Framsóknar þar sem
þeir gætu fellt fulltrúa breiðfylkingar
Sjálfstæðis- og Bændaflokksins. Þetta
reyndist árangursríkt herbragð og náðu
kommúnistar þrem mönnum á þing. I
kjölfar þessa sigurs KEÍ og fylgistap Al-
þýðuflokksins hófust miklar umræður
innan flokkanna um nauðsyn sameining-
ar verkalýðsflokkanna. Innan Alþýðu-
flokksins urðu harðar deilur um mat á
kosningaúrslitunum og taldi vinstri arm-
urinn undir forystu Héðins Valdimars-
sonar að rétt væri að ná samstarfi við
KFÍ, en hægri armurinn taldi ekkert slíkt
samstarf koma til greina. Þó urðu viða-
miklar umræður os>- samningaviðræður
um samstarf, en haustið 1938 runnu þær
út í sandinn. Sambandsstjórn Alþýðu-
sambandsins samþykkti að reka Héðinn
og fylgismenn hans (þ. á m. Jafnaðar-
mannafélag íslands (þ. e. Reykjavíkur-
deildina í flokknum) úr flokknum vegna
samvinnu við kommúnista. I.eiddi það
til stofnunar Sameiningarflokks alþýðu
Sósíalistaflokksins er var myndaður af
Héðinsarmi Aljiýðuflokksins og KFÍ.
Alþýðuflokkurinn hætti þátttöku í rík-
isstjórn Hermanns Jónassonar í mars
261