Réttur - 01.10.1977, Blaðsíða 63

RITSJÁ
„Work and Wages“
Semi-Documentary Account of
the Life and Times of ARTHUR
H. (Slim) EVANS by Jean Evans
Sheils and Ben Swankey.
Það er Trade Union Research
Bureau í Vancouver, — rann-
sóknastofnun verkalýðsfélaganna
þar, söguleg og hagfræðileg, —
sem hefur gefið út þetta rit, sem
er nokkuð einstakt í sinni gerð.
Það er í rauninni ævisaga eins
af hugrökkustu og færustu for-
ustumönnum verkalýðshreyfingar-
innar í Kanada — Arthur Evans
— og lýsing á lífi og baráttu
verkalýðsins í Kanada á hans
tímum, en hann fæddist í Toronto,
Ontario 24. apríl 1890 og dó af
slysförum 13 .febrúar 1944, en
mest var starf hans í British
Columbia. Var Arthur Evans einn
þeirra róttæku brauðryðjenda,
sem amerísk verkalýðshreyfing
átti á þessu sögulega skeiði,
manna eins og Bill Haywood, Joe
Hill og Tim Buck, sem Evans
einnig hafði samband við.
Bókin er unnin af Jean Sheils,
sem er dóttir Arthur Evans, og
Ben Swankey og á þann hátt að
m. a. eru tekin upp og birt fjöldi
skjala, blaðafrásagna, um bar-
áttu Evans og félaga hans á þessu
skeiði, einnig höfð viðtöl við
mikinn fjölda manna, er með
honum störfuðu. Verður frásögn-
in öll óvenju lifandi við þetta, svo
sem t. d. sú mynd, er þannig
fæst af „hungurgöngunni“ er
Evans stjórnaði 1932, þegar þús-
undir atvinnuleysingja í Van-
couver-héraði fóru i langa mót-
mælagöngu, er lauk með 30.000
manna fundi. Baráttan var hörð
á þessum tímum og Evans varð
hvað eftir annað að sitja í fang-
elsi sakir forustu sinnar í þessari
baráttu, ekki síst er hann stjórn-
aði kaupgjaldsbaráttu kolanámu-
manna sama ár. Áratugurinn
1930—40 gengur undir nafninu
„The Hunger Thirties" — ára-
tugur hungursins — í sögu kana-
dísku verkalýðshreyfingarinnar.
Atvinnurekendur gerðu út „hvít-
liða“ ekki aðeins til þess að
brjóta verkföll á bak aftur, heldur
og til þess að ræna mönnum eins
og Arthur Evans, — hvað stund-
um tókst — og mynduðu verka-
menn oft heilar varnarsveitir, til
að verja Evans og heimili hans
ofbeldisárásum.
í ritinu eru margar myndir frá
þessum tímum og atburðum auk
hinna mörgu persónulegu frá-
sagna þeirra, er þátt tóku í bar-
dögum og hvers konar fjöldastarf-
semi verkalýðshreyfingarinnar.
Lögreglu og hvítliðum var
beitt ár eftir ár til þess að leysa
upp fundi verkamannanna og
fangelsa foringja þeirra, beitti
hún þá oft skotvopnum og særði
eða drap ýmsa fundarmanna. En
verkamenn gáfust ekki upp, held-
ur héldu baráttunni ótrauðir
áfram. Voru þá haldnir miklir
fundir til þess að mótmæia of-
beldi lögreglunnar, t. d. 13000
verkamanna fjöidafundur 4. júli
1935 ( Winnipeg við þinghús-
bygginguna.
Arthur Evans var félagi í
Kommúnistaflokki Kanada, en sá
flokkur og ýmis samtök, er hann
stóð fyrir, svo sem deild úr A.S.V.
(Alþjóðasamhjálp verkalýðsins),
voru oft bönnuð í Kanada um
þessar mundir. Fór Evans m. a. i
mikla áróðursherferð um Kanada
á vegum flokksins, til þess að fá
sjálfboðaliða til hjálpar spánska
lýðveldinu, er uppreisn Francos
hófst. Fóru um 1200 sjálfboðalið-
ar, mestmegnis kommúnistar, frá
Kanada til Spánar til að berjast
fyrir lýðveldið gegn fasismanum,
og lét um helmingur þeirra lifið
þar.
Þessi minningabók um Arthur
Evans og baráttutíma þá er í svip-
uðu broti og „Vinnan", 297 síður,
stundum 4 dálkar á síðu, stund-
um tveir, mikið af heimildarskjöl-
um og myndum, oft stórar fyrir-
sagnir og viss blaðamennsku-
stíll yfir útgáfunni. En öll er út-
gáfa þessi Trade Union Research
Bureau (138 E. Cordova Vancou-
ver, B. C. V6A 1K9 er heimilis-
fangið) til sóma.
Forstjóri þessarar stofnunar
verkalýðsfélaganna er Emil
Bjarnason, sonur Páls Bjarnason-
ar, sem Þórbergur ritar bréfið til
í þessu Réttarhefti. Emil er bæði
lögfræðingur og hagfræðingur,
útskrifaður frá helstu háskólum
Kanada og gegnir miklum trún-
aðarstörfum í verkalýðshreyfing-
unni þar vestra, einkum í Van-
couver.
Það er nauðsynlegt að haldið
sé uppi a. m. k. gagnkvæmri
þekkingu á kanadískri og ís-
lenskri verkalýðshreyfingu. Við
skulum ekki gleyma því að fyrsta
verkalýðsfélag (slendinga og
fyrsta jafnaðarmannafélag íslend-
inga voru mynduð í Winnipeg
(1891 og 1901). „Réttur“ hefur oft
birt greinar um þessi tengsl (t. d.
1965 og 1969 og oftar) og mun
gera sitt til að halda þeim við.
271