Réttur - 01.10.1977, Blaðsíða 62

Mannlíf á krepputímum
fjórða áratugsins
„Það var mið nótt. Ég var sótt
lil konu í barnsnauð. Hjónin
bjuggu í kjallaraholu við Njáls-
götu. Lágt var til lofts og fátæk-
legt um að litast.
Konau lá í rúminu, en maður-
inn var á fótum og gekk um gólf
— fram og aftur, tvö skref eða þrjú,
því að gólfrými var ekki mikið.
f rúminu fyrir ofan konuna
lágu þrjú börn ung, en eitt lá á
gólfinu með einhvcrjar druslur ut-
an um sig. Ég tók börnin úr rúm-
inu, og faðirinn fór með þau fram
í eldhúskompuna, svo að óg gæti
sinnt konunni.
Hún cignaðist fallegt barn og
hraust.
Þegar ég hafði laugað það, sagði
ég eins og gengur:
„Jæja, þá er víst komið að því
að klæða blessaðan angann í fyrsta
skipti. Hvar eru nú fötin hans?“
Þá sá ég að konan fór að vatna
músum.
Það voru engin föt til.
Ég tók svuntuna af mér og
sveipaði henni um barnið, og síð-
an fór ég úr golftrcyjunni og vafði
lienni utan um það.
Mér datt f hug að konan væri
svöng, því að mæður eru oft lyst-
tigar fyrst eftir barnsburð.
En ég sá strax á svip konunnar,
að svo einfallt var rnálið ekki.
„Ég held, að það sé ekkert til“,
sagði hún.
„Það er ekkert lil“, sagði maður-
inn niðurlútur.
Ég fór að leita í eldhússkápnum.
Ég vildi ekki trúa þessu. En það
var deginum sannara. Það var
ckkcrt til, ekki nokkur skapaður
hlutur.
Ég bjó sjálf á Njálsgötunni, þeg-
ar þetta var, og flýtti mér heim að
sækja mat, og vinkona mfn útveg-
aði föt á barnið.
Ég vil taka það fram, að þetta
auma ástand stafaði ckki af óreglu
heimilisföðursins. Það var ekki
drukkið eins mikið jiá og nú. Að
vísu þekktist drykkjuskapur og fyr-
ir kom, að ég neyddist til að biðja
lögregluna að fjarlægja föðurnefn-
una, á ineðan konan hans var að
fæða.
En það kom afarsjaldan fyrir.
Örbirgðin stafaði af atvinnuleysi
og lélegu húsnæði. Mig hryllti oft
við þeim húsakynnum, sem ég
kom í. í rauninni var ekkert vit f,
að konur fæddu börn f sumum
jiessara hreysa.
En um það var ckki að fást.
Maðurinn, sem ég sagði frá áð-
an, var ágætur hcimilisfaðir. Hann
var lærður trésmiður, en ekkert
hafði verið að gera í atvinnugrein
hans Iengi. Auk jiess hafði hann
róttækar stjórnmálaskoðanir, og
það var staðreynd, að |>eir menn
áttu erfiðast með að fá vinnu.
Eina viku hafði hann fengið f at-
vinnubótavinnu, eftir að hann lét
skrásetja sig atvinnulausan. Hins
vegar hafði hann ckki viljað leita
eftir venujleguin fátækrastyrk — og
|iað gat ég vel skilið."
Úr ágætum „Endurminningum
Hclgu M. Niehdóttur ljósmóður"
f bók c,ylja Gröndal: „Þegar barn
fteðist". (Almenna bókafél. 1977).
Úr kaflanum „Hvar eru fötin?"
Kreppan 1930—40
og baráttan gegn henni
„Aldrei fengust minnstu kjara-
bætur — eða réltarbætur án verk-
falla, rétt eins og fimm aura
hækkun á kaupi þeirra lægst
launuðu væru peningaútlát úr vasa
atvinnurekenda, sem riðu jjjóðfé-
lagiuu að fullu. Margir valdhafar
Iandsins heimtuðu ríkislögreglu,
þá vantaði ekki peninga, það frum-
varp til laga náði ekki meirihluta
á Alþingi vegna mótmæla, sem
drifu að, Jieir þorðu ekki,
Og baráttan varð að jijóðfé-
lagsafli, barátta verkafólks og
samningsréttur verkalýðsfélaganna
varð að veruleika mitt í þcim djöf-
ulmóð yfirstéttanna sem allt ætl-
aði um koll að keyra.
í Verklýðshúsinu við Strandgöt-
una á Akureyri voru sungnir bylt-
ingasöngvar á flestum fundum,
söngvar sem við vissum þá að
sungnir voru um heim allan. —
„Fram Jjjáðir menn í þúsund lönd-
II m“ og margir aðrir þýddir og
innlendir söngvar, söngvar, sem
aldrei jiagna uns réttlætið hefir
sigrað heiminn og „Brautin" hans
Þorsteins Erlingssonar er til enda
gengin".
Tryggvi Emilsson:
í „Barátlan um brauðið".
(Rvík 1977, Mál og menning).
270