Réttur - 01.10.1982, Side 21

nokkur fróðleiksbrot verið tínd saman í
Tímariti Máls og menningar árið 1967.
Sjamyl — eða Skemill eins og hann er
nefndur í Skírni á þessum árum — var
um skeið nafntogaður um alla Evrópu, og
er enn einn af þessum rómantísku görpum
sem gaman þykir að semja um reyfara.
Ýmislegan fróðleik má um hann finna í
bók eftir Lesley Blanch, The Sabres of
Paradise (Lundúnum 1960 og síðan
endurprentuð), ef lesið er með varhuga;
sú bók er til víða, og fer ég því hér fljótar
yfir sögu en efni eru til.
Bændauppreisnir þær sem Mansúr og
Sjamyl beittu sér fyrir urðu að vísu
árangurslausar, enda til þeirra efnað af
lítilli forsjálni og pólitískri vanvisku. Aft-
ur á móti drógu verk þeirra þann dilk eftir
sig að íslamskur siður, sem áður mun
víðast hvar á þeim stöðvum hafa verið að
mestu leyti tildur og merkilegheit í heldra
fólkinu, færðist nú í aukana um öll norður-
héruð Kákasuslanda og var þjóðunum á
stuttum tíma að merki frelsislöngunar og
batt þær saman í einskonar félagsskap.
Ossetar voru hér að vísu undantekning,
því flestar kynkvíslir þeirra héldu tryggð
við kristna trú, a.m.k. í orði kveðnu.
Andlegum bræðralögum — Naksjbandí-
reglu o. þvl. — hefur tekist að ná furðulegu
tangarhaldi á alþýðu manna víða og þá
einkanlega meðal Tsétséna og annars-
staðar þar sem ættsveitarþjóðfélagið
gamla hefur verið rótgrónast, og hefur svo
staðið allt fram á þennan dag. í veraldleg-
um og menningarlegum efnum hafa þessi
bræðralög lengstaf verið ódæl og aftur-
haldssöm, svo ekki sé meira sagt, og
yfirleitt orðið áhangendum sínum til lítilla
heilla. Eftir Úzún Hadzjí er þetta t.a.m.
haft, en hann var leiðtogi Naksjbandí-
bræðralags og fyrirliði í uppreisn gegn
bolsévíkum, hvítliðum og borgaralegum
menntamönnum, sínu sinninu hverjum
eða öllum samtímis, á árunum 1917—21:
Ég er að hnýta reipi til þess að hengja í
stúdenta, verkfræðinga og gáfumenn og
yfirleitt alla þá sem skrifa frá vinstri til
hægri (serkneskt letur er skrifað frá hægri
til vinstri). Alla tíð hafa verið viðsjár milli
bræðralaganna og opinbers íslamsks siðar
eins og hann er tekinn gildur af sofét-
tjórninni. En þótt bræðralögin verði að
miklu leyti að starfa á laun, hafa áhrif
þeirra, svo ekki sé sagt ráðríki, samt sem
áður verið feikileg. í síðari heimsstyrjöld-
inni komu þau því til leiðar að Tsétsénar
og nokkrar fámennar tyrkneskar kyn-
kvíslir brugðust sofétstjórninni og reyndu
að sitja hjá þegar Þjóðverjar sóttu fram í
áttina austur að Kaspíhafi. Eftir stríðið
lét Stalín senda fólk þetta í útlegð austur
til Mið-Asíu í refsingarskyni. Þetta þóttu
heldur ómannúðlegar hrossalækningar og
auk þess óviturlegt ráð og mæltist illa
fyrir, og tíu árum síðar var útlegðinni létt
af. Nú er að vísu ekki trútt um að jarðnæði
sé ekki ívið betra á kazöksku gresjunni
en í klungróttum gljúfrunum í Kákasus-
fjöllum. En römm er sú taug sem rekka
dregur fööurtúna til, stendur þar, enda
mun nú allur þorri þessa landræka fólks
fyrir löngu vera sestur að aftur í fornum
heimkynnum sínum. En af öllu þessu
umstangi hlaust það að ný eljun hljóp í
andlegu bræðralögin, og grunar mig að
þau séu nú einhver háskasamlegasta
þjóðfélagsmeinsemd í norðanverðum
Kákasusfjöllum.
Pað þarf öngvan að furða þó tvíveðr-
ungur hafi löngum verið í flestum þeim
sem um þessa tíma hafa fjallað, hvort
heldur þeir hafa verið innanlands eða
utan, bæði sagnfræðingum og öðrum; öll
erum við á báðum áttum þegar við
skyggnumst um í liöna tímanum, þau
213