Réttur - 01.10.1975, Blaðsíða 48

yfir torfærur. Þegar búið er við sósíalískt vald og
sósíalíska þróun, — einkum þegar menn hafa í
huga núverandi aðstæður og taka til greina sögu
verkalýðsstéttar okkar og sósíalískrar hreyfing-
ar —, á það ekki að eiga sér stað að fá samþykki
við stefnu flokksins og ákveða réttleika hennar i
flokknum og þjóðfélaginu með valdbeitingu og
einkum vopnaðri valdbeitingu. Það er algerlega
óheimilt að fá þetta fram með því að kalla á
,,hjálp" að utan eins og fyrir kom I ágúst árið
1968".
Dubcek leggur áherslu á, að það sé ekki verk-
efni fyrir öryggissveitirnar að vera á annarri skoð-
un um starfsaðferðir í stjórnmálum. En þrátt fyrir
allmiklar þvinganir markar Dubcek afstöðu sína
í samræmi við sjónarmið sín I árslok 1969.
,,Eins og ég hef sagt miðstjórn KT (Kommún-
istaflokks Tékkóslóvakíu) vil ég að nýju láta í Ijós
að stefnan sem miðstjórn KT og ríkisstjórn lýð-
veldisins tók upp úr janúar (1968) fól I sér lausn
á kreppuástandinu í flokknum og þjóðfélaginu.
Þessi stefna var rökrétt afleiðing af kreppuástand-
inu sem hófst upp úr 1950 og náði hámarki á
sjöunda áratugnum. íhlutunin í ágúst leiddi af sér
enn djúpstæðara kreppuástand og þar að auki varð
eðlisbreyting á því. En lausnin á þessu nýja
kreppuástandi finnst ekki i stefnunni sem mörkuð
er i ,,Lærdómunum . . .", úrræðin eru skýrð i
ályktun miðstjórnar KT frá því i nóvember 1968."
Dubcek bætir því við að hann og margir aðrir
félagar I flokknum hafi verið reknir úr honum
haustið 1969 eingöngu vegna þess að þeir hafi
staðfastlega stutt ályktun miðstjórnarfundarins I
nóvember 1968 og hafnað að breyta grundvallar-
reglunum sem voru undirstaða stefnu flokksins
upp úr janúar 1968 og taka upp aðra stefnu. Það
eru tvær ósættanlegar stefnur varðandi fram-
kvæmdina á stefnumálum flokksins segir Dubcek:
önnur er stefnan, sem mörkuð var í apríl 1968
og hin í april 1969. Sú seinni hafi sigrað en efinn
um hana og andstaðan við hana hafi stafað af því
að sigur hennar var ekki tryggður með stjórnmála-
legum starfsaðferðum, eins og núverandi leiðtogar
halda fram, heldur með valdboði og nauðung.
Þá heldur Dubcek áfram orðrétt:
,,Ég verð að leggja áherslu á það hér að stefnan
var mörkuð með öðrum hætti í janúar (1968). Sú
stefna -óx upp úr deilum og hugmyndum og var
reist á raunverulegum stjórnmálaumræðum og -að-
ferðum; þessi barátta stóð allt frá aðalfundum
(miðstjórnar KT) í október 1967 og janúar 1968
til aðalfundarins um framkvæmdaáætlunina og að-
alfundarins í maí. Auðvitað vannst enginn tími til
að móta öll smáatriði á svona stuttu tímabili. Þetta
fór allt fram fyrir augum allra flokksmanna og þjóð-
arinnar í heild og með virkri þátttöku þeirra. Leið-
togar flokksins og ríkisins vörðu þessa stefnu,
vegna þess að þeir litu á hana sem sitt eigið af-
kvæmi."
„Undirstaða hreyfingarinnar í janúar og stefn-
unnar sem flokksstjórnin markaði þá, voru og eru
alvarlegar andstæður milli þróunar framleiðslutækj-
anna annars vegar og hins stjórnmálalega valda-
kerfis hins vegar. Höfuðatriðið er að nýta á full-
komnari hátt þá kosti, sem sósíalisminn veitir þjóð-
félagi okkar til að losa sósíalismann, með tilliti til
framangreindra andstæðna, við úrelt sjónarmið, af-
skræmingu og einhliða fræðilega og verklega fram-
kvæmd á lærdómum marx-lenínismans, sem eru
notaðir að vild til að réttlæta núverandi stefnu
þannig að vakin sé athygli á sumum hliðum þeirra
en dregin fjöður yfir aðrar.
Stefnan sem flokkurinn og ríkisstjórnin tók upp
í janúar (1968) var ekki endurskoðun á grundvall-
aratriðum marxismans, en á þann hátt er hún nú
kynnt bæði í flokknum heima og hinni alþjóðlegu
kommúnista- og verkalýðshreyfingu. I henni var
lögð áhersla á þau atriði marx-lenínismans sem
dregin hafði verið fjöður yfir og hún hóf að gera
hið stjórnmálalega valdakerfi lýðræðislegra. Þetta
átti að verða undirstaða undir brautina til lokatak-
marks sósíalískrar þróunar þjóðfélags okkar. Þjóð-
félag okkar hafði og hefur öll skilyrði til þessarar
þróunar."
Dubsek neitar þess vegna ótvírætt og stuttlega,
— „því að það er niðurlægjandi að svara þessu
yfirleitt" —, fullyrðingum um að tímabilið upp úr
janúar 1968 hafi verið „afturhvarf til auðvalds-
stefnunnar". í rauninni hafi verið um að ræða
efnahagslegar umbætur, sem hafi lengi verið und-
irbúnar og kynntar með hægð, en átti nú loksins
að hrinda í framkvæmd. Þessar endurbætur hefðu
veitt fyrirtækjum, samvinnuhópum og einstaklingum
aukna efnalega hvatningu til þátttöku í þróun efna-
hagskerfis þjóðarinnar og ýtt undir frumkvæði
framleiðendanna. Með endurbótunum átti ekki að
afnema áætlunarkerfið, einsog haldið væri fram
nú, heldur að leysa framtak fyrirtækja og framleið-
256