Réttur - 01.04.1987, Blaðsíða 8

kreppu- og atvinnuleysisárin miklu með
allri sinni örbirgð og þrotlausri baráttu
verkamanna fyrir atvinnu. Það er mikil
saga sem ekki verður sögð hér.
Ekki má þó gleyma, að í hörðustu at-
vinnuleysisbaráttunni vann reykvískur
verkalýður einn stærsta varnarsigur í
kaupgjaldsbaráttunni, þann 9. nóvember
1932.
Tilefni þeirra geysilegu stéttaátaka var
tilraun Sjálfstæðismanna í bæjarstjórn
Reykjavíkur til að lækka kaupið í atvinnu-
bótavinnunni niður í eina kr. um tímann.
Bæjarstjórnin hafði gert þessa samþykkt
2. nóvember og vissu allir að hér var á
ferðinni upphaf að almennri kauplækkun,
enda höfðu atvinnurekendur um líkt leyti
komið sömu erindum til Dagsbrúnar.
Sunnudaginn 5. nóvember var farin
kröfuganga til að mótmæla aðgerðum
bæjarstjórnarinnar. Þátttakendur í kröfu-
göngunni voru áætlaðir um fjögur
þúsund. Þann 9. nóvember var fundur í
bæjarstjórninni og lögðu þá allir verka-
menn í atvinnubótavinnunni niður vinnu
og fóru að fundarhúsi bæjarstjórnarinnar,
(Templarahúsinu). Þangað komu einnig
hundruð manna af öðrum vinnustöðum
og atvinnuleysingjar. Við fundarhúsið
kom til blóðugra bardaga milli verka-
manna og lögreglunnar, er lauk með al-
gerum sigri verkamanna. Fundur bæjar-
stjórnarinnar leystist upp, en snemma
morguninn eftir samþykkti bæjarstjórnin
að falla frá öllum kröfum um kauplækk-
un.
Einhugur verkamanna í Reykjavík hef-
ur sjaldan verið jafn mikill og í þessum
átökum og vald sitt hafa þeir aldrei sýnt á
jafn eftirminnilegan hátt.
Lesa má um þessi átök í bókinni „Gúttó-
slagurinn 9. nóvember 1932“, eftir Ólaf
R. Einarsson og Einar Karl Haraldsson.
í júlímánuði 1937 auglýsti Dagsbrún
nýjan kauptaxta, höfðu þá farið fram
miklar umræður í félaginu um styttingu
vinnutímans og kauphækkun. Horfið var
frá því að stytta vinnudaginn en kaupið
skyldi hækkað í kr. 1,50 á klst. Ekki vildu
atvinnurekendur fallst á þennan taxta og
kom þá til verkfalls er hófst 17. júlí og
stóð í eina viku. Á félagsfundi 24. júlí eru
samþykktir nýjir samningar, sem byggðir
voru á tillögum sáttasemjara. Kaupið var
ákveðið kr. 1,45 í dagvinnu, kr. 2,15 í
eftirvinnu og kr. 2,70 í helgidagavinnu og
fyrir vinnu eftir kl. 10 á kvöldin, en sér-
stakt leyfi Dagsbrúnar þurfti til að vinna á
þeim tíma.
Hér skal á það minnst hversu auðvalds-
öflunum hafði sortnað fyrir augum eftir
ósigurinn í „Gúttóslagnum“ þar sem lög-
reglan virtist ómegnug til illra verka,
enda fékk „ríkislögreglu" hugmyndin byr
undir báða vængi auðvaldsins. Önnur leið
þótti þá ólíkleg til að ná kúgunartökum á
verkalýðnum og til þess að kljúfa einingu
Dagsbrúnarmanna og kemur það fram í
eftirfarandi kafla sem Eðvarð nefnir:
„Samningsfrelsið afnumið. Niðurlæging
Dagsbrúnar“.
Undir lok fjórða tugs aldarinnar dró til
mikilla tíðinda í kjaramálum verkalýðs-
ins. Síðari heimsstyrjöldin hefst og allt
jafnvægi í verðlagsmálum fer úr
skorðum.
í apríl 1939 voru gengislækkunarlögin
samþykkt, er felldu gengi krónunnar um
22% og aftur var gengið lækkað um 11%
í september. Hafði þetta að sjálfsögðu í
för með sér mikla lífskjaraskerðingu, en
jafnframt var samningsfrelsið tekið af
verkalýðsfélögunum og kauphækkanir
bannaðar. Smávegis uppbætur átti að
greiða en ekki kom til þess árið 1939.
Dagsbrún og önnur verkalýðsfélög mót-
56