Réttur - 01.04.1987, Blaðsíða 24

tíma hefur það tíðkast að afurðasala og
almenn vöruútvegun til neytenda væri á
einni hendi í sama kaupfélagi. Eins og
Björn á Löngumýri bendir á í Tímanum
5. febrúar gat þetta gengið meðan við-
skiptaeiningar voru litlar og eigið fjár-
magn nær ekkert, en nú er þetta ger-
breytt. Bændur eru í minnihluta í flestum
kaupfélögum, en oftast vantar þau
fjármagn, eins og Björn segir. Þau slá því
ekki hendinni á móti hagnaði af afurða-
sölunni, og sama er að segja um SÍS.
Þetta gerist á sama tíma og það er lífs-
nauðsyn fyrir landbúnaðinn að lækka
framleiðslukostnað. Niðurstaða Björns er
sú, að afurðasölufélög bænda eigi að vera
sjálfstæð og með sérstökum forstjórum.
Félögin þyrftu að mynda sölusamband sín
á milli og ráða framkvæmdastjóra, mann
með „eldsál og góða viðskiptahæfileika“.
Hér er því skipulag Sambandsins orðið
bændum fjötur um fót. Og hvað mundi
svo gerast ef íslenskur landbúnaður hrynur
undan ásókn frjálshyggjunnar vegna þess
að verðlag búvöru er of hátt? Ef þetta
mætti kenna Sambandinu að einhverju
leyti, væri það því til lítils sóma, svo mjög
sem bændum hefur verið hrósað fyrir
frumkvæði að samvinnustefnu á íslandi.
Fiskimenn og
Sambandið
Ef langt er frá bóndanum upp í höfuð-
stöðvar Sambandsins, þá gildir það miklu
fremur um sjómennina, sem eiga ákaf-
lega mikið undir því, að Sambandið skili
þeim arði af sjávaraflanum, sem það selur
til útlanda. Það er ekki einu sinni svo, að
þar sé neitt málamynda samvinnuskipu-
lag, heldur er fiskvinnslan og fisksalan al-
gjör einkarekstur af Sambandsins hálfu.
Því verra er fyrir almúgamanninn að
fylgjast með þessari starfsemi þar sem
mikill hluti hennar fer fram á erlendri
grund. Vel má vera, að þessi rekstur
Sambandsins gangi vel, en það verður þá
ekki talið aðferðum samvinnustefnunnar
til tekna. Þarna á hún algerlega óplægðan
akur.
Iðnverkamenn og
Sambandið
Upphafsmenn samvinnustefnu voru
iðnverkamenn, vefararnir í Rochdale í
Englandi. Sambandið stendur að vísu fyr-
ir talsverðum iðnaði, en í raun er allur sá
rekstur á sama grundvelli og hjá öðrum
iðnrekendum, án þess að samvinnufélög
starfsfólksins sjálfs gegni þar nokkru hlut-
verki. Þarna eins og í framleiðslu og sölu
sjávarafurða á samvinnuhreyfingin svo að
segja allt óunnið.
Tryggjendur og
Sambandið
Sambandið hefur komið upp myndar-
legu tryggingafélagi, Samvinnutrygging-
um. En það er rangnefni að kenna það
við samvinnuhreyfingu. Til þess að svo
mætti verða þyrftu það að vera tryggjend-
urnir sjálfir, sem stæðu að því og veldu
stjórn þess. Svo er ekki, heldur er það
aðalfundur Sambandsins sem kýs full-
trúaráð Samvinnutrygginga. Og það er
ekki einu sinni þetta fulltrúaráð sem kýs
stjórn fyrirtækisins, heldur er það líka
fyrrnefndur aðalfundur SÍS. í þessu full-
trúaráði hef ég oft á undanförnum árum
hreyft því, að komið yrði á þetta meira
samvinnusniði, en á móti því hafa full-
trúar Sambandsins staðið bjargfastir.
(Stjórnarformaður hefur reyndar lengi
verið sjálfur framkvæmdastjóri SÍS). Það
72