Réttur - 01.04.1987, Blaðsíða 59

leiðingu nýrrar tækni, þróun atvinnuvega
og ákvarðana um launaþróun, líkt og í V-
Þýskalandi var ekki komið á. Þróunin á
Bretlandi leiddi til hnignunar bresks efna-
hagslífs og iðnaðar, eins og gildir reyndar
einnig um Bandaríkin í samanburði við
Frakkland og V-Þýskaland.
Nýsköpunar — keynesisminn
franski
En það er sérstaklega áhugavert að í
Frakklandi fæddist „franska efnahags-
undrið“ úr skauti nýsköpunar-keynes-
isma sem er meira í ætt við hugmyndir
Keynes um stórauknar félagslegar fjár-
festingar en hina nýklassísku samsuðu,
þó svo kenningar Keynes hafi ekki verið
kveikjan að honum, enda náði Almenna
kenningin ekki verulegri útbreiðslu þar
fyrr en síðar.
Eftir „frelsun“ Frakklands undan herj-
um Hitlers var stór hluti iðnaðar- og
bankageirans þjóðnýttur, enda hafði
banka- og stóriðnaðarauðvaldið veitt
Vichy-stjórninni stuðning. Nú gafst tæki-
færi til að hafa bein áhrif á fjárfestingu
gegnum banka og gera nýsköpun fransks
iðnaðar að veruleika. Frakkar vildu forð-
ast ringulreið millistríðsáranna og koma á
langtíma áætlanagerð í efnahagslífinu. Á
þeim árum hafði verkalýðurinn snúist
gegn innleiðingu nýrrar tækni, vinnufyr-
irkomulagi færibanda og vinnumælinga
og neyslu nýrra tegunda framieiðslu-
afurða. Eftir styrjöldina tók verkalýðs-
hreyfingin þátt í nýsköpuninni með iðn-
rekendum og skriffinnum ríkisvaldsins og
sætti sig við færiböndin, akkorðslauna-
kerfin og vinnumælingarnar gegn því að
tekjurnar hækkuðu í samræmi við fram-
leiðniaukninguna. Ákvörðun um tækni-
þróunina var um leið komið í hendur
stjórnenda fyrirtækjanna.
En fleira kom til: Stöðugleiki í launa-
þróun var tryggður, því launþegahreyf-
ingin gekkst inn á launahækkunarkerfi
sem byggðist á samblandi vísitölubinding-
ar launa og áætlaðri framleiðniaukningu.
Jafnframt tókst verkalýðshreyfingunni og
vinstriflokkum að stórauka almanna-
tryggingar og félagslega þjónustu sem
varð til þess að félagslegar greiðslur urðu
talsverður hluti tekna heimilanna. Þessar
aðgerðir juku stöðugleikann í efnahags-
lífinu ekki síður en stighækkandi eigna-
og tekjuskattar samhliða virðisauka-
skatti, umsvif hins opinbera og verð-
stöðvunarlög. Loks var komið á legg öfl-
ugu „leiðbeinandi áætlanakerfi“ sem
byggðist á gífurlega umfangsmiklum hag-
rannsóknum og upplýsingaöflun hins op-
inbera um efnahagsmál. Á grundvelli
hins stóraukna upplýsingastreymis og
með markvissum og raunsæjum fjárfest-
ingaáætlunum hins opinbera og þjóðhags-
spám var svo dregið úr óvissu í fjárfest-
ingum einkaaðila.
Keynesisminn og kreppan í dag
Harðnandi samkeppni á alþjóða-
mörkuðum og uppurnir gróðamöguleikar
upphleðslukerfis eftirstríðsáranna kipptu
grunninum undan franska undrinu eins
og raunar einnig efnahagslífi annarra
auðvaldsríkja. Vesturlönd hafa verið í
djúptækri efnahagskreppu síðan í byrjun
áttunda áratugarins. Þá kom máttleysi
keynesismans berlega í ljós sem lýsti sér í
þessu:
Annars vegar er keynesisminn ófær um
að takast á við misgengisverðbólgu sem
felst í því, að vegna hugmynda launþega
um réttláta tekjuskiptingu, hækka laun í
mörgum/öllum atvinnugreinum ef þau
hækka í einni/fáum, þ.e. burt séð frá því
hvort um hnignandi eða rísandi atvinnu-
107