Morgunblaðið - 07.02.2006, Blaðsíða 22

Önnu Kristjánsdóttur, barnabarni
hans.
„Sjö sérhljóðar handa vini
mínum er lítil tónafórn til-
einkuð minningu vinar míns.
Hugleiðing sem byggist á
hugmyndum um helgi hljóða
og þess sem nefnt er. Verkið
er samið fyrir tilstuðlan Vox
academica.“
Hilmar Örn Hilmarsson
um verkið Sjö sérhljóðar
handa vini mínum.
Landslag með tíma er samið af
Hauki Tómassyni við ljóð eftir Sig-
fús Bjartmarsson úr bók hans
Speglabúð í bænum, sem Bjartur
gaf út árið 1995. Hvert erindi fær
sína tónlist þótt sömu laglínubrotin
leiki dálítið lausum hala í öllu
verkinu. Fyrsta erindið er sungið
af kvenröddum, annað af öllum
kórnum og síðasta er sungið ein-
radda. Verkið er samið að beiðni
Vox academica með tilstyrk Musica
Nova – nýsköpunarsjóðs tónlistar.
„Ég samdi Kvenna heiti við
texta Snorra Sturlusonar úr
Skáldskaparmálum. Það var,
fannst mér, nokkuð mátulegt
að svara þessari nafnagleði
með dálitlum hálfkæringi, til
dæmis er hluti verksins rapp-
skotinn. Ekki kom það mér á
óvart að nafnaþulan reyndist
vel fallin til röppunar, enda er
rappið sprottið úr tímalausri
hneigð manna til að tala eða
kveða undir taktslætti. Verkið
er fyrir blandaðan kór, hróp-,
tal- og sönghóp og einn eða
fleiri röppuði. Það er til-
einkað Ingibjörgu Ólafs-
dóttur.
Atli Ingólfsson
um Kvenna heiti.
Egill Gunnarsson sækir efnivið
sinn að verkinu Ísland, við ljóð
Hannesar Péturssonar, að mestu í
fornan íslenskan tónlistararf og er
vísað í ýmsa þætti hans með bein-
um eða óbeinum hætti. Kórinn í
verkinu hefur tvíþætt hlutverk.
Ýmist er hann í forgrunni og ber
uppi textann eða rennur saman við
hljómsveitina og verður sem eitt af
hljóðfærunum.
„Air: Tara’s Harp var sam-
ið fyrir ítalska kórinn Liberia
Cantoria Pisani og frumflutt á
tónleikum á Ítalíu er höfðu
efnisskrá með írsku tema.
Textinn er ljóð frá 19. öld eft-
ir Thomas Moore og er hluti
af safni sem ber heitið Irish
Melodies, en þetta safn hefur
vakið áhuga margra höfunda
í gegnum tíðina. Tara var og
er mystískur staður for-
sögulegra konunga Írlands en
kemur einnig við sögu í bar-
áttu Íra fyrir sjálfstæði í mis-
heppnaðri uppreisn 1798.
Persónulega fyrir mig er
þessi írska skírskotun hluti af
hugleiðingu um þá staðreynd
að Íslendingar eru einnig af
írskum uppruna og óneit-
anlega, eins og segir í text-
anum, hefur harpan glaðværa
líka þagnað eins og sálin væri
flúin við strandhögg víking-
anna.“
Úlfar Ingi Haraldsson
um Tara’s Harp
Maríumúsík I, II, III eftir Leif
Þórarinsson var samið á Hellu árið
1992. Leifur tók formlega kaþólska
trú á fimmtugsaldri og bera þessi
þrjú lög augljós merki trúhneigðar
hans. Maríulögin þrjú eru tileinkuð
þremur kvenpersónum úr lífi hans,
þeim Öldu Lóu dóttur hans, Ingu
Bjarnason, ekkju Leifs, og Auði
Langholtskirkja kl. 20
VOX academica og Jón Leifs
Camerata flytja íslensk kórverk:
Alleluia og Air: Tara’s Harp við
ljóð Thomasar Moore eftir Úlfar
Inga Haraldsson, Ísland eftir Egil
Gunnarsson við ljóð Hannesar Pét-
urssonar (frum-
flutningur), Sjö
sérhljóðar
handa vini mín-
um eftir Hilmar
Örn Hilmarsson
(frumflutn-
ingur), Maríu-
músík I–III eftir
Leif Þór-
arinsson, við ljóð
Stefáns frá
Hvítadal og Vil-
borgar Dagbjartsdóttur. Það
þriðja er við fornan kirkjutexta;
Landslag með tíma eftir Hauk
Tómasson við ljóð Sigfúsar Bjart-
marssonar (frumflutningur) og
Kvenna heiti eftir Atla Ingólfsson
við texta Snorra Sturlusonar.
Stjórnandi kórs og hljómsveitar er
Hákon Leifsson.
„Upphaflega varð Alleluia
til sem vókalísa er notaði mis-
munandi tilbúin orð, án merk-
ingar, sem áttu að vera óbein
tilvísun í andlega hugleiðingu
eða „chanting“. Meira en ára-
tug síðar ákvað ég að breyta
verkinu með það fyrir augum
að nota alleluia-texta úr
proprium-hluta latneskrar
messu. Það var ekki tilviljun
að þessi texti var valinn því
upphaflega hafði tilfinn-
ingaleg tenging tónlistarinnar
fyrir mig verið söngur um
dýrð án þess að hafa beina til-
vísun til kristinnar kirkju.“
Úlfar Ingi Haraldsson
um Alleluia.
Myrkir músíkdagar
Hákon Leifsson
22 ÞRIÐJUDAGUR 7. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
NÆSTBEZTA gamanópera
Gioacchinos Rossinis (1792–1868) á
eftir Rakaranum í Sevillu er að
margra áliti Öskubuska. Hún var
samin tæpu ári síðar, frumflutt í Róm
25.1. 1817. Hún féll síðan svo til í
gleymsku fram yfir miðja 20. öld, en í
dag er hún meðal mest fluttu ópera
ítalska grallarans.
Verkið er um margt ólíkt fyr-
irrennaranum; kannski einkum í því
hvað aríurnar eru almennt styttri og
oft samtvinnaðri hópsöngsatriðum.
Auk þess eru flúrsöngskröfur til ein-
söngvara talsvert meiri. Hafi þær
aftrað uppfærslu verksins hér á landi,
sem ég hef að vísu enga heimild fyrir,
þá má kalla það ákveðinn áfangasigur
fyrir íslenzka söngvara að hafa nú
loks ráðizt til atlögu við þetta að því
leyti afar krefjandi verk. Til frekari
samanburðar við Rakarann má segja
að mun færri aríur hennar hafa náð
heimshylli. Langþekktust þeirra er
síðasta atriðið í verkinu, hin óhætt að
kalla hálsbrjótandi flúraría tit-
ilpersónunnar Non più me sta acc-
anto.
Því fjörugri er kómíska fram-
vindan í hlutfallslega mörgum hóp-
söngsatriðum óperunnar, er bjóða
upp á stórkostlega möguleika í
snjallri leik- og tónlistarstjórn. Og
þeir voru vel nýttir. Sjaldan hefur Ís-
lenzka óperan tjaldað jafnmarg-
slungnum hópleik, sem minnti þegar
mest lét nánast á þriggja arenu risa-
sirkus Ringling-bræðra, ef ekki
flókna flugumferðarstjórn á háanna-
tíma. Miðað við hversu geysimargt
hefði getað farið úrskeiðis á frumsýn-
ingarkvöldi, og þarf ekki einu sinni að
vitna til Murphyslögmálsins, þá gekk
óstýrilátur handagangurinn í „ösk-
unni“ undir markvissri handleiðslu
svissneska leikstjórans Pauls Suters
og Kurts Kopeckys hljómsveit-
arstjóra upp eins og óskeikul klukka.
Fyrir vikið reyndist vitavonlaust að
láta sér leiðast – jafnvel þegar lætin
nálguðust hættumörk farsans undir
lokin með t.a.m. rytmískum þjarka-
hrykkjum hópsins er skyggðu nokk-
uð á glæsilega útfærða aríu höf-
uðpersónunnar.
Hljómsveit Íslensku óperunnar
hefur stundum áður borið keim af
ónægri upphitun í sýningarbyrjun
með tilheyrandi loðinni spila-
mennsku. En ekki að þessu sinni. Allt
frá upphafi small hljóðfæraleikurinn
pottþétt saman eins og í vel sömdu
ævintýri. Og varla var það hennar
sök þótt „parlando“-söngur á upp-
mælingahraða geystist stundum ögn
framúr, þótt sjaldnast væri til skaða.
Tólf manna karlakórinn var kraft-
mikill, hress og líflegur á sviði í gervi
ýmist fylginauta prinsins eða kokka
og þjóna. Og þó að anakrónísk um-
gjörð leiksviðs og búninga frá u.þ.b.
1925 styngi óneitanlega í stúf við 100
ára eldri stíltíma tónlistarinnar og
empire-útlit Disney-teiknimynd-
arinnar frá 1951, þá léði hún sögunni
skemmtilega ósvífinn blæ. Enda hef-
ur annað eins sézt og verra síðan æsir
báru pípuhatta í útfærslu Chernauds
1975 á Hringi Wagners eða maf-
íubófar byssur og brilljantín í „roar-
ing twenties“-útgáfunni á Macbeth
Verdis frá því fyrir 15–20 árum.
Það fylgir ævinlega klassískum óp-
erusýningum að athygli flestra bein-
ist einkum að frammistöðu einsöngv-
ara. Hin 20–30 standarðverk
óperuleikhúsanna haldast jú óbreytt,
en túlkun einstakra söngvara mis-
munandi – líkt og hjá frjáls-
íþróttamönnum í stöðluðum greinum
Ólympíuleika.
Er henni fljótast frá að greina að
bókstaflega ekkert hlutverk var var-
skipað. Sesselja Kristjánsdóttir var
makalaust kliðfögur og örugg í krefj-
andi hlutverki öskubuskunnar Angel-
ínu – jafnvel þótt skýhæstu toppnótur
hinnar svínerfiðu lokaaríu jöðruðu við
að vera örlítið píndar. Engu að síður
skilaði hún öllum skýrast flúri tón-
skáldins (og einsöngvara fyrri tíma).
Með næststærsta hlutverk dons
Ramiros konungssonar fór Garðar
Thór Cortes af afslöppuðu æðruleysi,
og þó að flúrnóturnar rynnu framan
af nokkuð saman skýrðust þær mark-
vert með aukinni upphitun. Hæðin
virtist honum sömuleiðis lítt til traf-
ala, þótt ekki fylgdi henni samsvar-
andi hljómfylling.
Hinum kómísku hlutverkum Dand-
inis þjóns (lengst af í dulargervi prins-
ins) og don Magnificos var bráðvel
fyrir komið hjá Bergþóri Pálssyni og
Davíð Ólafssyni, og lék hvor á als
oddi; annar sem hinn írónískt meðvit-
aði leiksoppur farsans en hinn sem
hinn kaldrifjaði en sauðmontni stjúp-
faðir. Heldur smærri hlutverk Alido-
ros læriföður prinsins og hégómlegu
systranna Tisbe og Clorindu – skipuð
Einari Th. Guðmundssyni, Önnu
Margréti Óskarsdóttur og Hlín Pét-
ursdóttur – voru sungin af smellandi
þrótti og elegans.
Sjónleikur söngvaranna var sem
fyrr getið kapítuli út af fyrir sig, enda
oft drepfyndinn. Óaði mann satt að
segja við hlutskipti nútíma óp-
erusöngvara, er þurfa að skila æ bita-
stæðari leiktilþrifum til viðbótar við
ærið vandfengna söngkunnáttu. En
meðan jafn vel tekst til og á þessu
kvöldi þarf vart að hafa áhyggjur af
framtíð Íslenzku óperunnar.
Handagangur í öskunni
Morgunblaðið/Sverrir
„Sesselja Kristjánsdóttir var makalaust kliðfögur og örugg í krefjandi
hlutverki öskubuskunnar Angelínu,“ segir Ríkarður Örn Pálsson meðal
annars í umfjöllun sinni um sýningu Íslensku óperunnar.
TÓNLIST
Íslenzka óperan
Söngrit: Ferretti. Sesselja Kristjánsdóttir
(Angelina), Garðar Thór Cortes (don Ram-
iro), Bergþór Pálsson (Dandini), Davíð
Ólafsson (don Magnifico), Hlín Péturs-
dóttir (Clorinda), Anna Margrét Ósk-
arsdóttir (Tisbe), Alidoro (Einar Th. Guð-
mundsson). Leikstjóri: Paul Suter.
Leikmynd og búningar: Season Chiu. Ljós:
Jóhann Bjarni Pálmason. Hljómsveit og
Kór Íslensku óperunnar undir stjórn Kurts
Kopeckys. Sunnudaginn 5. janúar kl. 20.
Rossini: Öskubuska (La Cenerentola)
Ríkarður Ö. Pálsson
VERK Örnu Vals-
dóttur í hinu litla en
notadrjúga sýning-
arrými Box sam-
anstendur af spegla-
innsetningu,
myndbandstökuvél og
skjávarpa sem varpar
upptöku innan úr
speglarýminu aftur
inn í það. Við hliðina á
upptökuvélinni er stóll fyrir sýning-
argest og borð með ýmiss konar
skrautlegu smádóti. Sýningargest-
urinn getur hvort heldur hreyft sig
um inni í rýminu og séð sjálfan sig
speglast í misstórum og aðskildum
speglum rýmisins svo hann tvöfald-
ast, margfaldast eða afbakast í speg-
ilmyndinni eða hann getur sest niður
og skoðað hluta af sjálfum sér eða
eitthvað af smámununum á borðinu
gegnum auga myndbandsupptöku-
vélarinnar í speglainnsetningunni.
Myndvarpinn beinir endurvarpinu í
eitt horn rýmisins og umbreytir við-
fanginu í tvöfalda og samhverfða
mynd sem getur ekki annað en verið
lífræn og háð hreyfingum handa við-
komandi persónu. Verkið er eins kon-
ar útfærsla af kviksjá sem margir
þekkja og hefur ekki einungis mikið
verið notuð til afþreyingar í skemmti-
görðum ýmiss konar heldur hafa
einnig verið gerðar ótal útfærslur af
leikföngum fyrir börn sem byggjast á
þessari sömu virkni. Þá hafa þættir
og eiginleikar kviksjárinnar einnig
verið nýttir sem þáttur í myndlist-
arsköpun þar sem áhersla er lögð á
þátttöku og upplifun áhorfenda í rými
sbr. í verkum Ólafs Elíassonar.
Verk Örnu í Boxi er því ekki
áhugavert fyrir nýjungar í meðhöndl-
un rýmis eða tæknimöguleika, hins
vegar liggur styrkur þess og aðdrátt-
arafl í því hvernig verkið er framborið
og þeirri persónulegu leikgleði sem
það býður upp á. Áhorfandinn býr til
sýna eigin sýningu eða fylgist með
öðrum gera það og síbreytileg útkom-
an er svo forvitnileg að auðvelt væri
að gleyma sér í verkinu tímunum
saman. Samhverfan sem myndast í
speglahorninu er ekki síst skemmti-
leg þegar hendur manns birtast í mik-
illi yfirstærð þar sem hver hrukka
húðarinnar eða brotin nögl fær óvænt
aukið sjónrænt vægi. Áhrif þeirrar
sjónrænu reynslu eru eitthvað skyld
áhrifum symmitrískra verka John
Coplan af hrörnandi líkamspörtum
hans sem eru til sýnis núna í Hafn-
arhúsinu. Sýning Örnu í Boxi er vel
heppnuð og minnir á að umhverfi okk-
ar er meira og minna hannað leiksvið
þar sem við leikum mismunandi hlut-
verk eftir því hvaða leikþætti lífsins
við erum stödd í. Að skoða sjálfan sig
og meðvitaðar athafnir og sköp-
unarþrá í gegn um auga myndrænnar
tækni er ein leið til sjálfsskoðunar, og
sú útfærsla sem er boðið upp á hér er
einföld, áhrifarík og auðgandi.
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
„Sýning Örnu í Boxi er vel heppnuð og minnir á að
umhverfi okkar er meira og minna hannað leiksvið
þar sem við leikum mismunandi hlutverk eftir því
hvaða leikþætti lífsins við erum stödd í.“
Boðið í speglasjónleik
MYNDLIST
Gallerí Box
Kvika. Opið fimmtu-
daga til laugardaga frá
14–17. Sýningin
stendur til 11. febrúar.
Arna Valsdóttir
Þóra Þórisdóttir