Morgunblaðið - 11.03.2006, Qupperneq 36

36 LAUGARDAGUR 11. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
NÝTT ár er gengið í garð og þá
eru dregnir fram í dagsljósið spor-
göngumenn fyrri tíma. Ekki fá þó
allir að sitja við sama borð þar,
frekar en í lífinu
sjálfu. Menntamála-
ráðherra minntist á
páfa á gamlársdag í
útvarpinu og taldi
hann hafa unnið bug á
kalda stríðinu. Ekki
skal ég rengja það, en
fleiri lögðu þó hönd á
plóginn og þar á með-
al Íslendingur þótt
ekki virðist taka því
að nefna hann.
Freysteinn Þor-
bergsson var við nám
í Moskvu á tímum
kalda stríðsins. Hann fór hlutlaus
til náms í Rússlandi 1957. Skylda
var að lesa pólitískar greinar og
nemendur yfirheyrðir til að fylgj-
ast með pólitískum hugsunarhætti
þeirra. Freysteinn undi þessu illa
og fór fram á að fá að lesa íþrótta-
greinar í staðinn. Honum var tjáð
að hlutleysi væri ekki til, ann-
aðhvort væru menn með eða á
móti. Hann vildi samt láta á það
reyna og var hótað brottrekstri úr
skólanum. Spurði Freysteinn hvort
það væri ekki fullstrangur dómur
þar sem hann hefði ekkert brotið
af sér. Málið var sett í nefnd og í
hálfan mánuð beið Freysteinn eftir
svari. Loks kom úrskurðurinn,
hann fékk að lesa íþróttagreinar.
Í grein sinni Austur og Vestur, í
Morgunblaðinu 4. ágúst 1966, lagði
Freysteinn fram tillögu um að
fjöldaheimsóknum alþýðufólks yrði
komið á milli Austurs og Vesturs.
Lagði hann til að hundrað rúss-
neskir landbúnaðarverkamenn
flygju í þotu til Bandaríkjanna, þar
sem þeir stunduðu landbúnaðar-
störf við amerísk kjör og aðstæður
í einn mánuð. Fengju þeir jafn-
framt tækifæri til að kynnast landi
og þjóð. Þotan tæki tilsvarandi hóp
Bandaríkjamanna úr sömu starfs-
grein til baka til Rússlands. Báða
hópana þyrfti að velja á hlutlausan
máta. Undir lokin myndu hóparnir
hittast í hófi og
skiptast á munnlegum
og skriflegum álits-
gerðum varðandi fag
sitt.
Freysteinn ítrekaði
þessa tillögu í Kosn-
ingasjá 1967 sem hann
gaf út. Spurði hann
Ólaf Jóhannesson, þá-
verandi forsætisráð-
herra, hvort hann
mundi koma tillögu
sinni á framfæri í
Bandaríkjunum ef
kostur gæfist. Svarið
var nei. Freysteinn vann að því að
koma HM-einvíginu í skák 1972 til
Íslands. Hann samdi tilboðið og
setti inn í það boð til konu Spass-
kys um að koma til Íslands. Á
þeim tíma var Rússland lokað land
og makar höfðu ekki fengið að fara
úr landi. Guðmundur G. Þ. vildi
sleppa þessu atriði en eftir fortölur
Freysteins hætti hann við það.
Þetta atriði opnaði rifu á lokaðar
dyr Rússa og greiddi þessa leið.
Þegar leiðtogafundur Nixons og
Pompidou var haldinn hér 1973 gaf
Freysteinn Nixon og fylgdarliði
bók sem innihélt sömu tillögu um
vinnuskipti fólks. Þá fór eitthvað
að gerast og seinni hluta nóvember
1974 hófust þessi skipti. Hef ég
ekki heyrt að þau hafi verið aflögð.
Í byrjun október 1974 hélt Frey-
steinn til Bandaríkjanna til að leita
sér að vinnu. Í Eugene í Oregon-
ríki hafði hann fundið stað sem
hann gat hugsað sér að flytjast til.
Hann heimsótti formann skák-
félagsins á staðnum og falaðist eft-
ir skákkennslu. Gat hann fengið
hálfsdagsstarf við það. Herstöð var
Páfi og kalda stríðið
Edda Þráinsdóttir fjallar
um lok kalda stríðsins
Edda Þráinsdóttir
HINN 6. mars sl. birtist í Morg-
unblaðinu greinarkorn undir fyr-
irsögninni ,,Óþolandi að notendur fái
ekki að njóta lækkunar lyfjaverðs“.
Höfundar eru lyfjafræðingarnir Ólaf-
ur Ólafsson og Þórberg-
ur Egilsson. Sú fullyrð-
ing sem sett er fram í
fyrirsögn greinarinnar
er ekki sannleikanum
samkvæm. Þeir félagar
geta þess réttilega að á
undanförnum tveimur
árum hefur lyfjaverð
lækkað verulega. Sam-
kvæmt skriflegu svari
heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðherra við
fyrirspurn frá Ástu
Möller, er hann lagði
fram á Alþingi í síðasta
mánuði, hefur heimilað hámarksverð
út úr apóteki lækkað um 2,4 milljarða
frá 1. desember 2003 til 1. desember
2005, miðað við selt lyfjamagn árið
2005.
Hins vegar er það ofmælt hjá þeim
félögum að allur ávinningur lækk-
unarinnar lendi hjá Tryggingastofn-
un ríkisins, en ekkert hjá notendum.
Mismunandi flokkun lyfja
Lyfseðilsskyldum lyfjum er skipt í
fjóra flokka að því er greiðsluþátt-
töku varðar. Flokkur merktur með
stjörnu inniheldur lyf sem eru lífs-
nauðsynleg fyrir notandann. Þau lyf
greiðir ríkið að fullu og vega þau
10,8% af upphæð lyfjanotkunar utan
sjúkrahúsa. Lyf við krónískum sjúk-
dómum eru B-merkt. Þau vega 31,3%
af notkuninni. Þar greiðir almenn-
ingur að hámarki 3.400 kr. en ellilíf-
eyrisþegar, öryrkjar og langveik börn
að hámarki 1.050 kr. á lyfseðil. Ef lyf-
ið er dýrara en nemur þessum há-
marksupphæðum greiðir ríkið af-
ganginn. E-merkt eru lyf sem gefin
eru við ýmsum tilfallandi sjúkdómum.
Þau vega 28,7% af notkuninni. Al-
menningur greiðir að hámarki 4.950
kr. en elli- og örorkulífeyrisþegar
1.375 kr. fyrir hverja lyfjaávísun af
þeim. Loks er svokallaður núll-
flokkur sem vegur 28,8% af notk-
uninni. Þau lyf sem eru núllmerkt
greiðir notandi að forfallalausu sjálf-
ur og nýtur þá tilfallandi verðlækk-
ana að fullu.
Samkvæmt lyfjaskrá
í desember 2005 var
fjöldi lyfseðilsskyldra
vörunúmera sem eru
E-merkt 627, fyrir ut-
an sjúkrahúslyf. Þar af
voru 429 undir þeim
verðmörkum þar sem
greiðsluþátttaka rík-
isins hefst og nýtur al-
mennur notandi því að
fullu lækkunar á þeim.
Tilsvarandi njóta elli-
og örorkulífeyrisþegar
lækkunar á 205 vöru-
númerum, en há-
marksupphæð greiðsluhluta þeirra
er lægri en fyrir almenna sjúkra-
tryggða og þar af leiðandi færri vöru-
númer sem falla þar undir. 478 vöru-
númer eru B-merkt og nýtur
almenningur lækkunar á 277 þeirra,
en elli- og örorkulífeyrisþegar af 91
vörunúmeri.
Lyfjaskírteini
Tryggingastofnunar
Tryggingastofnun er heimilt að
gefa út lyfjaskírteini, að beiðni lækn-
is, þegar um fyrirsjáanlega langtím-
anotkun er að ræða, og hækkar þá
greiðslumerking um einn flokk: B-
merkt lyf verður þá alfarið greitt af
ríkinu, E-merkt lyf meðhöndlað eins
og B-merkt lyf o.s.frv. Viðmiðunar-
upphæðum verðþrepa sem að ofan
greinir hefur ekkert verið breytt síð-
an 1. janúar 2002.
Þess ber að geta að hlutur Trygg-
ingastofnunar hefur vaxið í heildar-
lyfjakostnaði að undanförnu, var
63,2% 2002, en var 64,8% 2004.
Endurgreiðslukerfi Trygg-
ingastofnunar er að vísu nokkuð flók-
ið, en það miðar að því að hlífa fremur
öldruðum og öryrkjum við mjög
íþyngjandi lyfjakostnaði. Í ljósi þess
að útgjöld Tryggingastofnunar
vegna lyfjakostnaðar hafa lækkað
verulega að undanförnu, er réttlæt-
anlegt að huga að lækkun greiðslu-
hluta notenda. Einnig hlýtur lækkun
virðisaukaskatts á lyfjum að koma til
skoðunar.
Í grein þeirri sem vitnað er til var
mikið veður gert út af því að verð-
lækkanir að undanförnu hafi ekki
skilað sér til sjúkratryggðra og allur
ávinningur farið til TR. Benda má á
að í núverandi kerfi hafa verðhækk-
anir á lyfjum, sem eru yfir
greiðsluhámarki sjúkratryggðra ekki
leitt til útgjaldaauka fyrir þá heldur
fallið alfarið á TR. Þetta var reglan á
undanförnum árum, áður en umrædd
verðlækkanahrina hófst vorið 2004.
Það liggur ljóst fyrir að lyfjaverð
til sjúklinga á óhjákvæmilega að hafa
lækkað, svo framarlega sem eðlilegir
viðskiptahættir hafi verið viðhafðir.
Lyfsölukeðjurnar, svo og sjálfstæðir
apótekarar, hafa veitt sjúklingum af-
slætti frá heimiluðu hámarksverði og
talið samkeppni á lyfjamarkaði
byggjast að verulegu leyti á mismun-
andi afsláttum. Hafi hinsvegar lyf-
sölukeðjurnar hætt að veita afslætti
hefur að sjálfsögðu dregið úr hag-
ræði sjúklinga.
Sjúkratryggðir njóta
lækkandi lyfjaverðs
Páll Pétursson
fjallar um lyfjaverð ’Það liggur ljóst fyrir aðlyfjaverð til sjúklinga á
óhjákvæmilega að hafa
lækkað, svo framarlega
sem eðlilegir viðskipta-
hættir hafi verið við-
hafðir.‘
Páll Pétursson
Höfundur er formaður
lyfjagreiðslunefndar.
ÁGÆTI ráðherra.
Ég minnist skjótra
viðbragða þinna er ég
fjallaði um mikilvægi
Gjábakkavegar frá
Þingvöllum til Laug-
arvatns í smá grein í
Morgunblaðinu hinn
24. mars 2005 með til-
liti til ferðamanna,
sumarhúsagesta, íbúa
sveitarfélaganna,
orkusparnaðar o.fl.
Þar minnti ég einnig á
aðra grein er ég ritaði
í júlí 2001 og á fund
sem Bláskógabyggð
efndi til 29. ágúst 2002
um sama efni.
Á sl. ári stóð til að
hefja framkvæmdir
við gerð vegarins og
var þá eitthvert fjár-
magn fyrir hendi. Af
því varð ekki þar sem
áætlunin þurfti að fara
í umhverfismat að
nýju. Nú er senn á
enda sá tími sem ætl-
aður er til að kynna
niðurstöður vegagerð-
arinnar og þá er
spurningin hvað tekur þá við.
Á allra síðustu árum hefur orðið
mikil breyting á umferð um Suður-
landsveg og margir tjáð sig um um-
ferðarþungann þar og þær hættur
sem hann skapar.
Nú er það svo að í uppsveitum Ár-
nessýslu eru fjölmennustu sum-
arhúsabyggðir landsins
og tugir þúsunda fara í
bústaðina á sumrum og
fjöldi manns einnig yfir
vetrartímann. Leiðin af
höfuðborgarsvæðinu
um Þingvelli og Gjá-
bakkaveg að Laug-
arvatni er um 20–25%
styttri en að fara
Hellisheiðina og upp
Grímsnesið og því aug-
ljóst að fjöldinn allur
myndi frekar velja
þann kostinn. Jafn-
framt myndi umferð
um Hellisheiðina
minnka að sama skapi
og ekki ástæða til að
fjölyrða um áhrif þess.
Áður hefur komið fram
að hér er líklega um 16
km leið að ræða og
væntanlega ekki stór-
virki á verkefnaskrá
Vegagerðarinnar að
snara þessum spotta
upp sem kæmi ótrúlega
mörgum vel. Ef ég man
rétt þá var þessi veg-
arkafli á áætlun 2005–
2007.
Nú spyr ég þig, ágæti
ráðherra! Hver verður framgangur
málsins nú á vordögum þegar end-
urmat liggur endanlega fyrir?
Opið bréf til sam-
gönguráðherra
Ásgeir Guðmundsson fjallar
um vegagerð í Árnessýslu
Ásgeir Guðmundsson
’… í uppsveitumÁrnessýslu eru
fjölmennustu
sumarhúsa-
byggðir landsins
og tugir þúsunda
fara í bústaðina á
sumrum og fjöldi
manns einnig yf-
ir vetrartímann.‘
Höfundur er eigandi sumarhúss
í Bláskógabyggð.
„FJÖLSKYLDAN er hornsteinn
samfélagsins“ er margtuggin klisja,
sem heyrist enn og sérstaklega á há-
tíðarstundum. Hins vegar á þessi
hornsteinn undir högg
að sækja, nú sem aldr-
ei fyrr. Þjóðfélag, þar
sem báðir foreldrar
vinna átta tíma vinnu-
dag, samræmist illa
skóladegi yngstu
barnanna, sem lýkur
venjulega milli eitt og
tvö á daginn. Þá er
mikið eftir af vinnudegi
barnanna. Íþrótta-
æfingar, tónlistarnám,
annað félagsstarf og
heimanám bíður. Fjar-
stýring barnanna í
gegnum síma, enda-
laus akstur fram og aftur alla daga,
púsl og reddingar svo allt gangi upp.
Streitan sem fylgir í kjölfarið kemur
svo niður á börnunum loksins þegar
búið er að sinna öllum skyldustörf-
unum að kvöldi.
Hvað er til ráða? Hugmyndin að
heildstæðum skóla, þar sem hægt
væri að tengja saman nám og leik,
hefur oft skotið upp kollinum og
aldrei oftar en á síðustu dögum. Og
það er ekki seinna vænna. Í Reykja-
nesbæ var stofnaður Frístundaskóli
haustið 2003 til að koma til móts við
nútímaaðstæður.
Markmiðið er að foreldrar geti
verið öruggir um velferð barns síns
á meðan hefðbundinn vinnudagur
stendur yfir og foreldrar og börn
geti notið ótruflaðra samvista þegar
heim er komið að kvöldi. Í byrjun til-
heyrði starfsemin menningar-,
íþrótta- og tómstundasviði bæjarins
en færðist til fræðslusviðs sl. haust
vegna þess að reynslan sýnir að eðli-
legra sé að hann sé hluti af grunn-
skólastarfinu, þar sem starfsemin
fer að mestu leyti fram.
Frá upphafi hefur það verið meg-
inmarkmið starfsem-
innar að tengja saman
skólastarf, tómstunda-
starf og íþróttaiðkun
barnanna þannig að úr
verði ein heild og að
vinnudegi barnanna sé
að fullu lokið kl. 17.00 á
daginn, þegar Frí-
stundaskólanum er lok-
að. Frístundaskólinn
starfar í öllum fimm
grunnskólum bæjarins.
Hann er opinn öllum
börnum á aldrinum 6–
10 ára og í einum skól-
anum er deild fyrir
eldri nemendur með sérþarfir. Í
Reykjanesbæ er íþróttaiðkun barna
og unglinga almenn og starfrækja
íþróttafélögin öflugt barnastarf.
Gott samstarf hefur frá upphafi ver-
ið við íþróttafélögin og þau komu til
móts við Frístundaskólahugmynd-
ina með því að færa æfingarnar fyrr
á daginn þannig að æfingar yngstu
barnanna yrðu á Frístundaskólatím-
anum. Það markmið hefur að mestu
leyti náðst. Nú æfa nær 75% allra
barna í Frístundaskólanum ein-
hverja íþrótt og sum fleiri en eina.
Innifalið í gjaldi Frístundaskólans
er greiðsla fyrir valfría íþróttagrein,
akstur á íþróttaæfingar og síðdeg-
ishressing.
Til þess að hægt sé að gera börn-
unum kleift að taka þátt í íþrótta-
starfinu hefur verið nauðsynlegt að
hafa bíla til umráða til að aka börn-
umum á milli íþróttahúsanna, sund-
lauganna og skólanna.
Á sama hátt er reynt að koma til
móts við þau börn sem sækja fundi
hjá Skátafélaginu Heiðarbúum og
KFUM og K.
Daglegt starf Frístundaskólans
einkennist af útivist, heimanámi,
íþróttum, síðdegishressingu og
frjálsum leik. Inn á milli er síðan
fléttað ýmiss konar verkefnum, allt
eftir því sem mögulegt er. Það
markast af leiðbeinendunum hvers
konar verkefni eru tekin fyrir,
áhugamálum þeirra og kunnáttu.
Börnin eru athafnasöm og vilja
framkvæma sjálf og því er mikil
áhersla er á alls konar handmennt.
Spil og leikir eru einnig vinsæl.
Hálfsmánaðarlega fá börnin að
fara í Reykjaneshöllina, þar sem þau
geta hoppað og skoppað í hopp-
köstulum og þrautabrautum, eða
leikið sér í frjálsum leikjum í risa-
stórum sal fótboltahallarinnar. Það
er mjög vinsælt og koma börnin
heim kófsveitt og þreytt og ekki erf-
itt að fá þau í rúmið þau föstudags-
kvöld.
Starfsemi Frístundaskólans hefur
verið mjög vinsæl frá upphafi. 50%
barna í 1. og 2. bekk sækja skólann í
vetur og í vetur eru 200 börn í skól-
anum. Það eru því rúmlega 100 börn
Fjölskyldan og Frístundaskóli
Reykjanesbæjar
Ragnheiður Ásta
Magnúsdóttir fjallar um
starf Frístundaskólans ’Í skólasamfélagi nú-tímans, þar sem boðorðið
er einstaklingsmiðað
nám, þarf sú hugsun og
stefna líka að ná til Frí-
stundaskólans.‘
Ragnheiður Ásta
Magnúsdóttir