Morgunblaðið - 25.03.2006, Blaðsíða 34

G
eir H. Haarde utanrík-
isráðherra átti fund
með Sergei V. Lavr-
ov, utanríkisráðherra
Rússlands, í Moskvu í
gær. Meðal þess sem ráðherrarnir
ræddu var hin nýja staða sem upp
er komin í varnarmálum Íslands.
Geir segir að Lavrov hafi verið
sér sammála um að mikilvægt
væri að stöðugleiki ríkti á N-
Atlantshafi. Lavrov bauðst á fund-
inum til að selja Íslendingum tæki
og búnað frá Rússlandi sem tengj-
ast vörnum landsins, m.a. þyrlur.
Ræddu tvíhliða samskipti
Langt er síðan þessi fundur
Rússlands og Evrópusamb
(ESB). Hvað svæðisbundn
vinnu varðar ræddu ráðhe
um Eystrasaltsráðið, en Í
situr þar nú í forsæti, og
fund þess sem haldinn ver
Reykjavík í júní nk. og um
urskautsráðið en þar situr
land nú í forsæti. Auk þes
uðu ráðherrarnir um mále
Barentsráðsins og norðlæ
ESB en að henni standa R
Norðmenn og Íslendingar
ESB. Loks ræddu þeir sa
Rússlands og Atlantshafs-
bandalagsins en bandalag
um tveggja ára skeið haft
skrifstofu í Moskvu.
Ráðherrarnir skiptust á
unum um málefni Írans en
hafa Rússar haft ákveðið
ráðherranna var ákveðinn, en á
fundinum ræddu þeir um tvíhliða
samskipti ríkjanna, svæðisbundna
samvinnu og alþjóðamál. Ráðherr-
arnir ræddu samskipti ríkjanna á
sviði viðskipta- og efnahagsmála,
fiskveiða, flugsamgangna, menn-
ingarmála, orkumála og samvinnu
Íslands við nokkur héruð í Rúss-
landi. Viðræður um loftferðasamn-
ing tengist hugmyndum um beint
flug milli Íslands og Péturs-
borgar. Ráðherrarnir voru sam-
mála um að kannaðir skyldu
möguleikar þess að gera nýjan
menningarsamning milli ríkjanna
en núverandi samningur er frá
1961, samning um samvinnu á
sviði orkumála og nýjan vega-
bréfasamning sem myndi grund-
vallast á nýgerðum samningi
Bauðst til að selj
Íslendingum tæk
Geir H. Haarde utanríkisráðherra og Sergei Lavrov, utanríkisrá
Geir H. Haarde
utanríkisráðherra og
Sergei V. Lavrov,
utanríkisráðherra
Rússlands, ræddu m.a.
á fundi sínum í
Moskvu í gær um nýja
stöðu í varnarmálum
Íslands. Geir sagði að
Lavrov hefði verið sér
sammála um að
mikilvægt væri að
stöðugleiki ríkti á
N-Atlantshafi.
Geir H. Haarde ræddi við Sergei V. Lavrov, utanríkisrá
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
UPPLÝSINGAR
UM EINSTAKLINGINN
Fjármálaeftirlitið hefur sentfrá sér dreifibréf til líftrygg-ingarfélaga þar sem segir að
það sjái ekki ástæðu til að gera at-
hugasemdir við að tryggingarfélög
óski upplýsinga um heilsufar og þar
á meðal fjölskyldusögu þess sem
óskar eftir persónutryggingu á borð
við líf- eða sjúkdómatryggingu. Seg-
ir að eftirlitið telji að það gæti þó
þurft að taka til athugunar verklag
tryggingarfélaga við úrvinnslu upp-
lýsinga um heilsufar.
Þessi niðurstaða Fjármálaeftir-
litsins er algerlega á skjön við álit
Persónuverndar, sem komst að
þeirri niðurstöðu í haust að trygg-
ingarfélögum sé óheimilt að afla
upplýsinga um ættgenga sjúkdóma
þeirra, sem óska eftir að kaupa til
dæmis líf- eða sjúkdómatryggingu.
Persónuvernd vísar í áliti sínu til
laga um vátryggingar þar sem segir
í 2. mgr. 82. gr: „Þrátt fyrir ákvæði
1. mgr. er félaginu óheimilt, fyrir
eða eftir gerð samnings um persónu-
tryggingu, að óska eftir, afla með
einhverjum öðrum hætti, taka við
eða hagnýta sér upplýsingar um
erfðaeiginleika manns og áhættu á
því að hann þrói með sér eða fái
sjúkdóma. Félaginu er einnig óheim-
ilt að óska eftir rannsóknum sem
teljast nauðsynlegar til þess að kost-
ur sé á að fá slíkar upplýsingar.
Framangreint bann gildir þó ekki
um athugun á núverandi eða fyrra
heilsufari mannsins eða annarra ein-
staklinga.“
Fjármálaeftirlitið telur að þessi
málsgrein komi ekki í veg fyrir að
tryggingarfélög óski upplýsinga um
fjölskyldusögu, en samkvæmt áliti
Persónuverndar getur ákvæði um
undantekningu frá bannreglu ekki
haft í för með sér að meginreglunni
sé útrýmt.
Meðferð persónulegra upplýsinga
er viðkvæm og vandasöm. Deilan
milli Persónuverndar og Fjármála-
eftirlitsins ber því vitni hversu mik-
ilvægt það er að lagabókstafurinn sé
skýr og afdráttarlaus. Samkvæmt
túlkun Fjármálaeftirlitsins hefur sú
málsgrein vátryggingarlaga, sem
vitnað er til hér fyrir ofan, enga
merkingu. Í upphafi hennar er það
bannað, sem síðan er leyft í síðustu
setningu hennar. Það getur ekki
hafa verið ætlun löggjafans að
leggja bann við því að tryggingar-
félög afli sér tiltekinna upplýsinga í
einni andránni og veita síðan alls-
herjarundantekningu frá banninu í
þeirri næstu. Á Íslandi gætir um
þessar mundir ríkrar tilhneigingar
til þess að veita ótakmarkaðan að-
gang að upplýsingum um einstak-
linga. Þetta á við um stofnanir og –
eins og tryggingarfélögin í þessu til-
felli – fyrirtæki. Aðfinnslur Per-
sónuverndar má hins vegar ekki af-
greiða sem kvabb. Einstaklingurinn
á að hafa vald á upplýsingum um
sjálfan sig í eins miklum mæli og
unnt er. Það á að vera á hans valdi
hvaða upplýsingar hann lætur af
hendi umfram það sem sanngjarnt
má teljast og eðlilegt í viðskiptum,
hvort sem það er við tryggingarfélag
eða aðra. Og lög um meðferð upplýs-
inga eiga að vera þannig úr garði
gerð að þau séu afdráttarlaus og
engar smugur að finna.
34 LAUGARDAGUR 25. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Í TVEIMUR nýlegum greinum
í Morgunblaðinu hef ég sýnt að
skattbyrði almennings á Íslandi
hefur aukist óvenju mikið á síð-
ustu árum. Einnig að skattbyrðin
jókst langmest hjá lágtekju- og
meðaltekjufólki, en lækkaði hjá
hátekjufólki og stóreignafólki. Í
þessari grein mun ég sýna hvern-
ig þessi þróun hefur
komið við tvo þjóð-
félagshópa: eldri
borgara og öryrkja.
Eldri borgarar
Ellilífeyrir al-
mannatrygginga hef-
ur ekki hækkað til
jafns við lágmarks-
tekjur á vinnumarkaði
frá 1995. Verra er þó
að skattbyrði lífeyr-
isþega hefur aukist
stórlega. Þetta hefur
gert að verkum að
kaupmáttur margra eldri borgara
hefur aukist mun minna en hjá
landsmönnum almennt. Eldri
borgarar hafa því ekki fengið að
njóta góðærisins til jafns við
aðra.
Á mynd 1 er sýnt hvernig eldri
borgarar sem hafa hámarkslífeyri
frá Tryggingastofnun ríkisins
(TR) eru sífellt að greiða skatt af
stærri hluta tekna sinna.
Eins og sést á myndinni fóru
skattleysismörkin (bláu súlurnar)
að rýrna í krónutölu frá og með
1993 og drógust svo aftur úr líf-
eyrinum og launaþróuninni í
þjóðfélaginu. Það gerði að verk-
um að þessir lífeyrisþegar misstu
smám saman skattfrelsi sitt. Há-
markslífeyrir frá TR var skatt-
frjáls til ársins 1996 en frá 1997
hefur skattlagning hans aukist
með sívaxandi þunga. Það er
tímabilið þar sem gráa svæðið fer
upp fyrir bláu súlurnar, til hægri
á mynd 1.
Ef skattleysismörk hefðu fylgt
launaþróuninni, eins og eðlilegast
hefði verið, væru
þau nú um 130.000
krónur og bláu súl-
urnar árið 2006
væru vel fyrir ofan
línu ellilífeyrisins á
myndinni. Ellilíf-
eyririnn væri þá
skattfrjáls í dag
eins og hann var
fram til ársins 1996.
Það virðist því sem
Íslendingar vilji
ekki veita ellilífeyr-
isþegum sambæri-
leg skattkjör í dag
og þeir höfðu 1996 og fyrr.
Árið 2006 lítur dæmið hjá elli-
lífeyrisþeganum svona út: Há-
markslífeyrir einhleyps eldri
borgara er 108.620 krónur á
mánuði. Af þessum tekjum greið-
ir hann nú 10.860 krónur í skatt
á mánuði, eða 130.300 krónur á
ári. Það er ígildi fimm til sex
vikna tekna sem hann þarf að
gefa eftir í skatt, umfram það
sem hefði þurft 1996 og fyrr.
Ráðstöfunartekjur ellilífeyrisþeg-
ans eru nú 97.766 krónur á mán-
uði, sem varla telst mikið til að
lifa af í einu dýrasta landi heims.
Nærri lætur að um þriðjungur
eldri borgara á Íslandi bú
við kjör sem eru svipuð e
illega betri en þetta.
Ef eldri borgarar sem þ
lifa af lífeyri almannatryg
hefðu fengið að búa áfram
skattbyrði áranna 1988 til
væru kjör þeirra umtalsv
en er í dag. Það hefði ger
skattleysismörk hefðu fyl
launaþróuninni í landinu.
Fjármálaráðherra lands
ir hins vegar að skattar h
lækkað á þessum tíma. E
borgarar vita betur.
Öryrkjar
Í rannsóknarvinnu minn
gerð skýrslunnar Örorka
ferð á Íslandi, sem birt va
desember síðastliðinn, kom
að því að afkoma öryrkja
ekki batnað jafnmikið og
Vaxandi skattbyrði eld
Eftir Stefán Ólafsson
Stefán Ólafsson
Mynd 2: Skat
Gre
7.4
8.0
9
0.0
2.0
4.0
6.0
8.0
10.0
12.0
14.0
16.0
18.0
1995 1996 19
%
Úrvinns
NORÐMENN Á FJÖLLUM
Í bílablaði Morgunblaðsins í gær ersagt frá hópi 22 Norðmanna, sem
komu hingað um liðna helgi til þess að
aka á fjöll. Í umfjölluninni kemur
fram að jeppamenning sé með allt
öðru sniði í Noregi en hér á landi. Í
Noregi er bannað að aka til fjalla eða
upp á jökla til að láta reyna á jeppana,
þótt fyrir hendi sé áhugi fyrir jeppa-
mennsku við erfiðar aðstæður.
„Það er bannað að aka í skógum eða
á fjöllum þótt það sé leyfilegt á Ís-
landi,“ segir Trygve Haug, sem var í
för með Norðmönnunum. Hann byrj-
aði á að taka félaga sína með sér og
aka í skíðabrekku fyrir utan Ósló.
Fyrir þremur árum stofnaði hann
jeppaklúbb og eru nú 170 félagar í
honum. „Við leikum okkur ekki leng-
ur í skíðabrekkunni heldur hefur ver-
ið útbúið torfærusvæði fyrir okkur í
Svastad þar sem við fáum að leika
okkur í skóginum og fjöllunum,“ segir
Haug í greininni.
Það hlýtur að vera alvarlegt um-
hugsunarefni þegar Norðmenn eru
farnir að leita til Íslands til að gera
það, sem þeim er bannað að gera
heima hjá sér. Það er ekki að ástæðu-
lausu, sem Norðmenn banna akstur í
skógum og á fjöllum. Það er gert til
þess að vernda umhverfið og náttúr-
una. Hér komast menn hins vegar í
feitt á jeppunum sínum.
Íslensk náttúra er ekki síður við-
kvæm en norsk og hún hlýtur því að
eiga skilið sömu vernd og sú norska.
Og náttúran er ef til vill ekki síst við-
kvæm þegar vetur eru mildir eins og
nú og jörð er víða auð þar sem í venju-
legu árferði mætti búast við snjó. Þá
má búast við því að jarðvegurinn sé
sérstaklega viðkvæmur vegna þess
að það er frost í jörðu þannig að vatn-
ið kemst ekki niður í jörðina og yf-
irborðið breytist í drullusvað, sem
þungir jeppar spæna upp.
Það er athyglisvert að Trygve
Haug og félagar geta þó fengið útrás
fyrir áhuga sinn á því að aka jeppum í
sínu heimalandi. Eins og kom fram
hér fyrir ofan hefur verið útbúið
handa þeim torfærusvæði þar sem
þeir fá að leika sér, svo notað sé orða-
lag Haugs. Ef til vill er þetta leið til
þess að eigendur jeppa geti fengið út-
rás, en umhverfið notið verndar.
Hægt væri að útbúa sérstök svæði
þar sem hentaði að aka um á jeppum
hvernig sem árar. Markmiðið væri
fyrst og fremst að vernda umhverfið
fyrir ágangi, en einnig mætti líta á
það sem öryggisatriði að á slíku svæði
mætti gera ráð fyrir því að allar hætt-
ur væru kunnar og því öruggara að
fara þar um, en utan þess.