Morgunblaðið - 20.05.2006, Síða 28

28 LAUGARDAGUR 20. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Í kvöld mun Suður-Afríska söng-konan Miriam Makeba haldatónleika í Laugardalshöllinni á
vegum Listahátíðar í Reykjavík.
Makeba fæddist í Jóhannesborg
árið 1932 og á langan og drama-
tískan feril að baki. Þegar hún var
þrettán ára tók hún þátt í hæfi-
leikakeppni í trúboðaskóla og vann
til fyrstu verðlauna. Eftir það var
henni boðið að syngja á ýmsum at-
burðum og hæfileikar hennar
spurðust hratt út. Hún byrjaði að
syngja með Cuban Brothers en varð
virkilega þekkt í heimalandi sínu
árið 1952 þegar hún söng með djass-
sveitinni Manhattan Brothers. Hún
var með þeirri hljómsveit til ársins
1957 þegar hún gekk til liðs við
kvennasöngsveitina Skylarks. Á
þessum tíma fékk hún boð um að
heimsækja Evrópu og Ameríku þar
sem hún vakti athygli tónlistarman-
anna Harry Belafonte og Steve Al-
len og komst á frægðarbrautina.
Árið 1959 var hún fyrsti Suður-
Afríkubúinn til að vinna Grammy-
verðlaun, fyrir plötuna An Evening
with Harry Belafonte & Miriam
Makeba.
  
Örlögin tóku í taumana hjá Makeba árið 1960 þegar henni
var bannað að snúa aftur til fæðing-
arlands síns eftir að hún kom fram í
heimildarmynd gegn kynþáttahatri.
Hún var sögð hættuleg og uppreisn-
argjörn af ríkisstjórn Suður-Afríku
sem samanstóð af hvítum karl-
mönnum. Hún sneri ekki aftur
þangað fyrr en þrjátíu árum seinna.
Makeba kom fram í hinni frægu
afmælisveislu Kennedy forseta
Bandaríkjanna árið 1962 í Madison
Square Garden þar sem Marilyn
Monroe söng svo eftirminnilega
„Happy Birthday“ fyrir forsetann.
Árið 1967, meira en tíu árum eftir
að Makeba samdi lagið, varð Pata
Pata gefið út í Bandaríkjunum og
sló í gegn um allan heim, það er
hennar frægasta lag enn í dag.
Makeba var dáð af Ameríkönum, en
þeir snerust gegn henni þegar hún
giftist róttæka blökkumannaleið-
toganum Stokely Carmichael, árið
1968, en hann var líka þekktur und-
ir nafninu Kwame Ture. Margir
túlkuðu þetta hjónaband sem póli-
tíska yfirlýsingu frá Makeba. Þótt
henni væri ekki bannað að dvelja í
Bandaríkjunum var hætt við alla
tónleika hennar og plötusamninga
þar í landi vegna hjónabandsins. Þá
flutti hún aftur til Afríku, núna til
Gíneu, þar sem henni var tekið opn-
um örmum. Carmichael var þriðji
eiginmaður Makeba en áður var
hún m.a. gift trompetleikaranum
Hugh Masekela. Makeba og Car-
michael voru skilin fyrir 1980.
Eftir að hún flutti til Gíneu fór
hún í tónleikaferð um Evrópu, Suð-
ur-Ameríku og Afríku á sjöunda og
áttunda áratugnum og jukust vin-
sældir hennar til muna við það.
  
Þrátt fyrir að hafa alltaf litið á sigsem tónlistarmann en ekki
stjórnmálamann hefur óttalaus bar-
átta hennar fyrir réttindum blökku-
manna veitt henni fjölmargar al-
þjóðlegar viðurkenningar, m.a.
friðarverðlaun Dags Hammer-
skjolds árið 1986 og UNESCO-
tónlistarverðlaunin 1993.
Banninu á Makeba í Suður-Afríku
var aflétt árið 1988 og sneri hún aft-
ur þangað 1990, fjórum árum
seinna fór hún af stað með verkefni
til að safna fé til verndar konum í
Suður-Afríku.
Makeba hefur þurft að ganga í
gegnum meira á ævi sinni en að
vera útskúfuð úr eigin landi, því
hún hefur lifað af alvarlegt bílslys,
flugslys, krabbamein og að missa
einkabarn sitt. Hún þykir ennþá
jafn áhrifarík á eldri árum og þegar
hún var ung í blóma lífsins.
Hún er stríðsmaður friðar og
frelsis sem hefur aldrei gefist upp á
að tala gegn illsku og kynþátta-
hatri. Makeba hefur í áraraðir verið
í fremstu röð listamanna heims og
er af mörgum talin áhrifamesti
sendiherra Suður-Afríku enda hef-
ur hún fengið viðurnefnið „Mama
Africa“. Á ferli sínum hefur hún
gefið út yfir þrjátíu plötur en nýj-
asta plata hennar, Homeland, kom
út árið 2001 og fyrir hana hlaut hún
tilnefningu til Grammy-verð-
launanna.
Þetta er í fyrsta skipti sem
Makeba kemur til Íslands en það var
eina Vestur-Evrópulandið sem hún
hafði aldrei heimsótt. Íslendingar fá
heiðurinn af því að hlusta á síðustu
tónleika þessarar frægu söngkonu
því eftir kvöldið í kvöld hefur Miri-
am Makeba ákveðið að draga sig í
hlé frá tónlistinni og helga líf sitt
mannréttindabaráttunni.
Makeba, músík og mannréttindi
’Örlögin tóku í taumanahjá Makeba árið 1960
þegar henni var bannað
að snúa aftur til fæðing-
arlands síns eftir að hún
kom fram í heimildar-
mynd gegn kynþátta-
hatri.‘
Reuters
Miriam Makeba á djasshátíð í Afríku 1. apríl síðastliðinn.
ingveldur@mbl.is
AF LISTUM
Ingveldur Geirsdóttir
KAMMERSVEIT Reykjavíkur til-
einkar W.A. Mozart glæsilega dag-
skrá á Listahátíð á morgun í til-
efni þess að 250 ár eru liðin frá
fæðingu meistarans. Á efnisskrá
eru þrír konsertar: píanókonsert
nr. 25 í C-dúr, fiðlukonsert nr. 4 í
D-dúr og klarínettukonsert í A-
dúr. Ásamt Kammersveitinni koma
fram þrír framúrskarandi einleik-
arar; þau Einar Jóhannesson klar-
ínettuleikari, Víkingur Heiðar
Ólafsson píanóleikari og Una
Sveinbjarnardóttir fiðluleikari.
Kammersveit Reykjavíkur var
stofnuð árið 1974 og með henni
leika margir af færustu tónlist-
armönnum Íslands. Markmiðið
með stofnun sveitarinnar var að
gefa áheyrendum kost á reglu-
legum tónleikum með kamm-
ertónlist allt frá barokktímanum
til nútímans og um leið að gefa
hljóðfæraleikurum tækifæri til að
glíma við áhugaverð verkefni.
Kammersveitinni hefur tekist það
ætlunarverk sitt því hún hefur átt
fastan sess í tónlistarlífi landsins
frá stofnun.
Stjórnar og spilar
Einar Jóhannesson gegnir stöðu
1. klarínettuleikara hjá Sinfón-
íuhljómsveit Íslands og hefur spil-
að með Kammersveitinni í mörg
ár.
Hann mun leika klarínettukons-
ert í A-dúr á tónleikunum. Að-
spurður segir hann þann konsert
vera með betri verkum Mozarts.
„Mozart talar við sálina í þessum
konsert. Hann samdi konsertinn
nokkrum vikum fyrir andlát sitt og
því er hann svolítið djúpur en
samt er mikil gleði,“ segir Einar
og bætir við að Mozart sé án efa
eitt af sínum uppáhaldstón-
skáldum.
Enginn hljómsveitarstjóri er á
tónleikunum en einleikararnir
munu einnig gegna stöðu hans.
„Ég sé um að stjórna þegar þarf.“
En hvernig er að stjórna og spila
einleik um leið? „Maður þarf að-
eins að koma hljómsveitinni af
stað með smáábendingum. Hljóm-
sveitin er svo með kafla inn á milli
þar sem einleikarinn fær smáhvíld
og þar get ég veifað höndum ef
mér finnst ég þurfa að stjórna
þeim eitthvað. En á tónleikunum
er mjög ólíklegt að ég fari að veifa
mikið,“ svarar Einar og hlær.
Krefjandi Mozart
Víkingur Heiðar Ólafsson er að-
eins tuttugu og tveggja ára gamall
og var að ljúka námi við hinn virta
Juilliard-tónlistarháskóla í New
York. „Ég verð áfram í New York
næstu tvö ár. Ég hef verið mjög
ánægður þessa fjóra vetur mína í
Juilliard og mun því einnig taka
mastersgráðu við skólann,“ segir
Víkingur, sem er einn af eftirtekt-
arverðustu fulltrúum yngri kyn-
slóðar íslenskra tónlistarmanna.
Víkingur hefur ekki spilað með
Kammersveit Reykjavíkur áður.
„Það er mikill heiður að spila með
Kammersveitinni því þetta er frá-
bær hópur tónlistarmanna. Ég
mátti velja hvaða píanókonsert ég
vildi spila á tónleikunum og ég
valdi einn minn uppáhaldskonsert,
nr. 25 í C-dúr.“ Aðspurður af
hverju þessi píanókonsert sé í
slíku uppáhaldi segir Víkingur
margt koma til. „Bæði er hann
mjög krefjandi og jafnvel fram-
úrstefnulegur á köflum en samt
allt að því rómantískur, svo er
hann furðu lítið spilaður miðað við
marga píanókonsertana eftir Moz-
art og það kitlaði svolítið að spila
eitthvað sem heyrist ekki oft.“
Víkingur segist spila mikið af Moz-
art. „Tónlist Mozarts er mjög tær
og ég er hrifinn af slíkri tónlist.
Það er líka krefjandi að spila Moz-
art, bæði tæknilega og tónlist-
arlega.“
Stóri D-dúrinn
Una Sveinbjarnardóttir fiðluleik-
ari hefur spilað með Sinfón-
íuhljómsveit Íslands í vetur og er
þetta í annað sinn sem hún kemur
fram með Kammersveitinni. „Það
er frábært tækifæri að fá að spila
með þeim aftur því þetta er ein-
vala lið tónlistarmanna og mikill
heiður fyrir mig að fá að vinna
með þeim.“
Una mun flytja fiðlukonsert nr.
4 í D-dúr eftir Mozart. „Þetta er
konsert sem er stundum kallaður á
fiðlumáli stóri D-dúrinn, því að
hann skrifaði tvo konserta í D-dúr,
númer 2 og 4,“ segir Una og bætir
við að þetta sé einn af þremur
stórum konsertum Mozarts, sem
voru í G-, D- og A-dúr. „Þessi
fiðlukonsert er mjög klassískur.
Hann byrjar fjörlega á trompet-
legu fanfare-þema sem er svo unnið
út frá. Annar kaflinn í konsertinum
er einn af þeim allra fallegustu sem
Mozart hefur skrifað.“ Að eigin
sögn hefur Una mjög gaman af því
að spila Mozart og segir konsert-
ana hans hafa fylgt sér frá því hún
var unglingur í fiðlunámi.
Tónlist | Þrír einleikarar koma fram með Kammersveit Reykjavíkur á Listahátíð á morgun
Þrír konsertar
eftir Mozart
Eftir Ingveldi Geirsdóttur
ingveldur@mbl.is
Tónleikar Kammersveitar Reykja-
víkur eru í Langholtskirkju annað
kvöld, sunnudaginn 21. maí, kl.
20:00.
Morgunblaðið/Eyþór
Einar Jóhannesson klarinettuleikari, Una Sveinbjarnardóttir fiðluleikari og Víkingur Heiðar Ólafsson píanóleik-
ari leika einleik með og stjórna Kammersveit Reykjavíkur annað kvöld.