Morgunblaðið - 21.05.2006, Síða 34

34 SUNNUDAGUR 21. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
I.
Það var kl. 13.30 laugardaginn 6.
maí sl. að mér var boðið í bíltúr suður
að Meiðastöðum í Garði, þar sem
tengdasonur minn, Jens Á. Jónsson,
hugðist sækja fellihýsi, sem verið
hafði í geymslu sl. vetur í gömlum
fiskverkunarhúsum þar á bæ. Skv.
Jarðabók Árna Magnússonar og Páls
J. Vídalín eru Meiðastaðir metnir og
þeir félagar staðfesta matið þann 21.
september 1703, þá staddir í Útskál-
um. „Jörðin er þá kóngseign og ber
að greiða landskuld með fimm vætt-
um fiska í kaupstað. Kvaðir eru um
mannslán um vertíð. Heimræði er ár-
ið um kring og ganga skip ábúandans
eftir hentugleikum, item gengur þar
venjulega kóngsskip eitt, sex-æring-
ur, um vertíð alleina undirgiftar-
laust.“ Nú er skilti hjá bænum er á er
letrað „Meiðastaðavör“ og mun það-
an hafa verið róið 1703.
II.
Fyrst lá leið okkar Jens um Ytri-
Njarðvík og þá til Keflavíkur, sem nú
mun heita eftir sameiningu Reykja-
nesbær. Mér lék mest forvitni á að
vita hvort glerskáli sá, sem stóð við
suðurhlið Iðnó í Reykjavík, væri
kominn að hlið Hótel Keflavíkur, eins
og ég hafði frétt. Þetta reyndist rétt
vera og er skálinn nefndur „Iðnó“ og
er opinn veitingastaður frá kl. 17.00.
Ég pantaði pilsner á hótelinu en því
var hafnað, við værum ekki hótel-
gestir. Bardaginn um glerskálann við
Iðnó í Reykjavík var langur og harð-
ur. Byggingarnefnd Iðnó, sem þeir
skipuðu m.a. Haraldur Blöndal hrl.
(1946–2004) og Guðmundur J. Guð-
mundsson verklýðsleiðtogi (1927–
1997) vildu endilega reisa skálann og
gerðu það í óþökk okkar gömlu
Reykvíkinganna, sem vildum halda
Iðnó ómenguðu. Ég hélt uppi harðri
vörn í Morgunblaðinu og nefndi skál-
ann m.a. „Engeyjarþykknið“ til þess
að stríða Haraldi vini mínum. Kefla-
víkur-Iðnó virðist að mestu hafa þol-
að flutninginn, nema glerið var eilítið
laskað á kafla neðst. Gat það hafa
verið skemmdarverk þar syðra, þó
heilt hafi komist frá Reykjavík.
III.
Mér var vísað á Duushús ef ég
væri að hugsa um ölkaup og viti
menn, þar var veitt öl, bæði inni og
úti á palli og þjónusta öll hin besta.
Næst héldum við að Útskálakirkju,
en þar hafði ég ekki komið svo ég
myndi. Kirkjan var lokuð og vildum
við ekki ónáða prestinn, sr. Björn
Svein Björnsson (f. 1966), en hann er
sonur kunningja míns, Björns læknis
Önundarsonar (f. 1927). Sr. Björn
hefur víða farið og m.a. unnið að
hjálparstarfi og trúboði í Mexíkó og
Alma Ater í Kazakstan. Hlerar eru
fyrir gamla presthúsinu og bíður það
endurhæfingar, á að breyta því í
fræðslusetur. Frændi minn og ferm-
ingarfaðir, sr. Friðrik Hallgrímsson
(1872–1949), var prestur á Útskálum
frá 1899 til 1903, er hann hvarf til
starfa í Argyle-byggð í Kanada.
Hann fermdi okkur bræðurna, Svein
Kjartan (f. 1924) og Harald (f. 1925),
1939 en mig 9. nóvember 1941. Auk
þess kenndi hann mér kristinfræði í
Gagnfræðaskóla Reykvíkinga við
Vonarstræti í tvo vetur og bý ég enn
að þeirri fræðslu, en hann lagði sig
mjög fram um unglingafræðslu og
stofnaði félag ungra manna við Dóm-
kirkjusöfnuðinn, sem þá var lítt
þekkt í öðrum söfnuðum. Mér kemur
nafn sr. Friðriks ávallt í hug er ég
heyri góðs manns getið. Sr. Haraldur
Níelsson og sr. Friðrik Hallgrímsson
voru systkinasynir og herbergis-
félagar á Regensen (Garði) í Kaup-
mannahöfn. Afi minn bjó ávallt í bisk-
upshúsi, Vesturgötu 19, á mennta-
skólaárum sínum og voru þeir
frændur sem bræður alla tíð og
reyndust hvor öðrum best er mest á
reyndi.
IV.
Ég er afar ókunnugur í Garðinum,
þótt ég hafi komið upp í Garðskaga-
vita endur fyrir löngu, þá treysti ég
mér ekki upp í hann núna, orðinn
fótfúinn og 78 ára gamall. Við Har-
aldur bróðir minn rákum búskap á
Álftanesi á Mýrum árin 1957–1963.
Nágranni okkar bjó á Miðhúsum,
Jón Helgason Jónsson (l898–1989),
allra manna skemmtilegastur og orð-
heppnastur. Bróðir hans, Kristófer
Helgi Jónsson (1906–1998), bjó um
skeið í Sigguseli, sem var hjáleiga frá
Álftanesi í tíð Haraldar Bjarnasonar
(1874–1964), þá bónda á Álftanesi.
Stóð sá búskapur árin 1933–1935.
Jón á Miðhúsum var spurður, hví
Kiddi bróðir hans hefði hætt búskap í
Sigguseli? Jón svaraði: „Það var sá
ljóður á byggingarbréfinu, að það
mátti hvergi slá, sem var gras“. Kona
Kidda var Auður Pétursdóttir (1907–
1985), systir Jóns Axels bankastjóra
Lb.(1898–1980). Árið 1954 flytja þau
Kiddi og Auður suður í Garð, þar sem
heitir að Hólabrekku. Vann hann al-
genga verkamannavinnu, en þau
hjón höfðu þó nokkrar tekjur af leigu
fyrir land, sem þau leigðu sveitarfé-
laginu fyrir fótboltavöll.
V.
Þegar fellihýsið hafði verið tengt
aftan í jeppa tengdasonar míns, þá lá
leiðin til Sandgerðis, niður að höfn-
inni, þar sem mikið var um að vera.
Þar hafði ég komið áður með Ársæli
föðurbróður mínum (1893–1969),
sem þar var í skipakaupum. Mun
hann hafa keypt Víði GK-510 af Guð-
mundi Jónssyni (1892–1984) útgerð-
armanni á Rafnkelsstöðum. Hlaut
hann nafnið Ísleifur III VE-336. Raf-
nkelsstaðir eru í Garðinum. Á
bryggjunni í Sandgerði minnir mig
að ég hafi fyrst hitt Eggert Gíslason
(f. 1927) frá Kothúsum í Garði, en við
urðum síðan aldavinir suður á Kan-
aríeyjum, þar sem við dvöldum
löngum á veturna. Það var ekki að sjá
að það væri laugardagur þar syðra,
allt á fullri ferð, menn virðast ekki
gera þar mun á laugardögum og virk-
um dögum. Streitu er ekki að finna
þar syðra og var það ánægjuleg til-
finning að finna ekki til hennar, mikil
tilbreyting frá Reykjavíkuriðunni.
Mikið er um húsbyggingar á Suður-
nesjum og ekki virðast þau tæplega
900 hús, sem Bandaríkjaher skildi
eftir sig, hafa dregið neitt úr bygg-
ingaráhuga manna . Hvað verður um
þessi hús veit enginn ennþá. Viðræð-
ur standa enn yfir við Bandaríkja-
menn og eiga Íslendingar þar góðan
fulltrúa, þar sem Árni Sigfússon (f.
1956 ) er.
VI.
Nú virðist loks vera að sjá fyrir
endann á deilunum um Reykjavíkur-
flugvöll. Menn eru líka hættir að
hlæja að „nýju skerjum keisarans“.
Atvinnuflugmenn, sem ekki hefði
verið óskynsamlegt að byrja á að
leita álits hjá, hafa tekið af skarið
með það að það sé fásinna að leggja
hann niður. Fyrsti flugvöllur okkar
var í Vatnsmýrinni á Sturlutúni, en
aðeins fyrir flugtak, síðan var flogið
að Korpúlfsstöðum, þar sem farþeg-
arnir biðu. (Heimild: Siggi flug, bls.
202–204). Lýsir Siggi flugslysi einu
þannig: „Flugvélin lá nú á bakinu við
hliðina á herskálanum og brátt komu
breskir hermenn hlaupandi úr skál-
anum í grenndinni og fóru að athuga,
hvað hefði komið fyrir. Það tók kon-
una og mig nokkrar sekúndur að átta
okkur á því hvernig komið var. Ég
ætlaði að opna dyrnar á flugvélinni,
en þær voru fastar. Síðan spurði ég
konuna, hvort hún hefði meiðst og
hvernig henni liði. Hún svaraði hik-
laust: „Ég get ekki fundið, að ég sé
neitt meidd“. Er þau Sigurður höfðu
jafnað sig eftir „sjokkið“ mælti kon-
an hin fleygu orð, sem lengi hafa lifað
með þjóðinni: „Heyrið þér Sigurður,
hvenær fer næsta flugvél til Akur-
eyrar“? Og norður komst konan með
fyrstu flugferð strax daginn eftir og
var þá farið með sjóflugvélinni.
VII.
Þessi setning hjá hinni hugprúðu
konu sýnir svo ekki verður um villst
hvaða þýðingu Reykjavíkurflugvöll-
ur hefur fyrir landsbyggðina. Líta
verður á flugvallarmálið heildstætt.
Höfuðborgin hefur ríkar skyldur við
landsbyggðina. Því megum við Reyk-
víkingar aldrei gleyma.
Eftirmáli
Sr. Björn Sveinn var í námsleyfi,
en í stað hans þjónar Útskálapresta-
kalli sr. Lilja Kristín Þorsteinsdóttir
(f. 1969) á meðan.
Skotferð til Suðurnesja
og flugvallarmálið
Höfundur er lögfræðingur
í Reykjavík.
„Engeyjarþykknið“ í allri sinni dýrð.
Greinarhöfundur fyrir framan Kaffi Duus. Útskálakirkja
Haraldur Níelsson og Friðrik Hallgrímsson í herbergi sínu á Regensen (Garði) í Kaupmannahöfn. Þeir voru systkinasynir.
Eftir
Leif Sveinsson