Morgunblaðið - 28.07.2006, Side 25

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. JÚLÍ 2006 25
UMRÆÐAN
ÉG sat og bar saman landakort
af Vesturöræfum og nágrenni Snæ-
fells og Kárahnjúka, annars vegar
útgáfu Augnabliks og hins vegar
kort Landsvirkjunar.
Er vatnsglas hálf fullt
eða hálf tómt?
Bæði kortin hafa þá uppáskrift
að vera til þess fallin
að auðvelda ferða-
mönnum að fara um
svæðið sem áætlað er
að fari undir „Háls-
lón“, „Ufasarlón“ og
„Kelduárlón“ nú í
haust með tilkomu
virkjunarinnar við
Kárahnjúka. Á korti
Augnabliks, sem kost-
ar fjórðung Lands-
virkjunarkortsins, eru
gönguleiðir vel merkt-
ar og örnefni svæð-
isins tekin fram svo
áhugavert er að rekja sig í gegnum
nafnalistann. Kort Landsvirkjunar
er dekkra yfirlitum svo ætla mætti
að á svæðinu væri moldarflag eitt
að sækja heim, – en allalvarlegra er
að „Hálslón“ og tvö smærri lón eru
þar full af vatni.
Ef til vill eru fjarlæg lönd og
staðir einungis til ef þau eru teikn-
uð réttilega inn á landakortið. Að
því leyti eru kort einnig hug-
myndafræðileg og bera þess merki
um hvað við leggjum áherslu á á
hverjum tíma fyrir sig. Með því að
færa staði inn á kort áður en þeir
eru til er umræðunni beint frá því
sem er í hættu, – í þessu tilfelli er
verið að draga úr fórninni sem færð
er með tilkomu þessarar virkjunar,
og öllum þeim samfélagslegu þátt-
um sem farið hafa úrskeiðis á Ís-
landi á undanförnum árum, og
munu fylgja okkur um alla framtíð.
Ríkisstjórn Íslands hefur rekið
stóriðjustefnu og farið fyrir henni á
fundum og ráðstefnum þar sem
hugsanlegt orkuframlag landsins
hefur verið markaðssett á ófagleg-
an hátt sem á sér ekki réttan stað
innan þeirrar heildarmyndar sem
íslenskt samtímasamfélag ætti að
vera. Forgangsröðun auðlindanýt-
ingar hér er ekki rétt. Landið er í
stöðu til þess að hafna beiðnum er-
lendrar stóriðju um fram-
leiðsluleyfi, á þeim forsendum að
hér eru lífsgæði mikil og samfélagið
ekki á vonarvöl fjárhagslega. Hugs-
anlega er vonarvölin sálarleg.
Staðlaðar stærðir
og tilbúin mót
Áhugavert væri að sjá hvaða
möguleikar hefðu skapast á Austur-
landi ef sambærilegt fé og fer í
Kárahnjúkavirkjun og allt henni
fylgjandi hefði verið sett í mótun
nýrra atvinnuvega þar. Miklu op-
inberu fé hefur verið varið í þetta
verkefni. Peningar og atvinna er af-
ar viðkvæmt málefni sem ber að
nálgast með varkárni. Umræðan er
einmitt fljót að snúast á þann veg
að þeir sem sjá meiri möguleika í
fallvötnum landsins streymandi til
sjávar heldur en fyllandi lón séu
mótfallnir atvinnu á landsbyggð-
inni, rafmagnsnotkun yfirleitt og
vilji helst skríða beina leið í dimma
moldarholu.
Staðalímyndir og tilbúin kerfi til
þess að ganga inn í eru vinsælar
aðferðir til þess að taka áhersluna
frá því sem skiptir raunverulegu
máli í samhenginu – spurningunni
um hvaða braut þessi þjóð mun
fara á inn í framtíðina. Með fleiri
álverum og virkjunum, vatns- eða
gufuafls, yrði ásýnd landsins ekki
fögur og möguleikar okkar til að
takast á við raunveruleg vandamál
framtíðarinnar yrðu takmarkaðir.
Pínlegt yrði að standa frammi fyrir
orkuskorti í landi sem gæti verið
sjálfbært að miklu leyti en hafa
fjölda álvera sem una sér vel með
rafmagn fyrir lítið eða minna. Mik-
ilvægt er að staldra við og hugsa
um það hvað „Hálslón“ þýðir þegar
þú lest það á landakorti. Það táknar
ferla sem leitast eftir því að halda
upplýsingum til baka og gera svæði
sem þú hefur ekki komið á lítilfjör-
legt og að lokum fjarlægja það úr
minni fólks. Það er auðvelt þegar
um fáfarin og afskekkt svæði er að
ræða. Hægt er að líta á það sömu
augum og vatnsglasið sem er ann-
aðhvort hálf fullt eða hálf tómt eftir
því hvernig þú kýst að líta á það.
Verðmætin geta falist í því að vita
að eitthvað sé til og að það sé ónot-
að. Rafmagnsnotkun
er ekki röng, og stór-
fyrirtæki þurfa ekki að
vera af hinu slæma.
Með Kárahnjúkavirkj-
un verður um 80% af
framleiddri raforku á
Íslandi veitt til stór-
iðju. Hvers lags yf-
irlýsing er það? Þróað
ríki sem Ísland ætti að
geta leyft sér að gefa
öðrum fordæmi, búa til
aðstæður fyrir sjálf-
bæra þróun, styrkja
stoðir fjölbreytts at-
vinnulífs um allt land, verja fé og
kröftum í uppbyggingu landsbyggð-
arinnar, frekar en að senda þangað
risaverksmiðjur sem eru þekktar
fyrir að vera skammtímalausnir
sem sporna ekki við brottflutningi
og rótleysi yngri kynslóðarinnar.
Stöðva þarf samviskubitið um að ef
álver rísi ekki á Íslandi rísi þau
annars staðar knúin kolum og olíu.
Ef nægilegt aðhald er veitt ættu
framleiðendur og neytendur á end-
anum að breyta viðskipta- og
neysluháttum sínum. Þannig gerum
við alvöru hnattrænar breytingar
sem skipta gífurlegu máli í samtím-
anum og í framtíðinni.
Glasið er ennþá hálf tómt:
Þér er boðið í gönguferð
Fjölskyldudagar Íslandsvina hóf-
ust við Snæfellsskála í nágrenni
Kárahnjúka um síðustu helgi og
standa til 31. júlí nk. Þar gefst fólki
kostur á að skiptast á skoðunum,
afla sér upplýsinga um málefnið og
fara í lengri og styttri gönguferðir
um áhrifasvæði virkjunarinnar eftir
réttum kortum. Laugardaginn 22.
júlí gengu 150 Íslandsvinir saman
frá Töfrafossi í 625 m hæð að Sand-
felli gegnt Fremri Kárahnjúk, stífl-
ustæðinu, og stóðu saman í 10 mín-
útna þögulli mótmælastöðu. Að
baki var 9 tíma gönguferð þar sem
ungir og aldnir upplifðu stórbrotna
náttúruna sem er á hinum fyrirhug-
aða lónsbotni. Sólin fylgdi göngu-
fólkinu alla leið, frá Kringilsár-
rananum þar sem friðað land er nú
falt, meðfram gljúfrabökkum þar
sem ófá hreiður urðu á leið okkar,
eftir Jöklu sem er bæði stillt og
tryllt þar sem hún æðir áfram nið-
ur sinn farveg í átt til sjávar. Á ein-
um stað nálægt stíflustæði mátti
sjá sandöldur á annars grónu svæði
og eru það ummerki um hlaup síð-
asta sumars þegar Jökla flæddi yfir
bakka sína og skildi eftir sig fínlegt
ryk eftir að hafa étið upp allan
gróður. Samskonar ryk og eyðing
mun eiga sér stað árlega á Austur-
landi, en efri og neðri mörk „Háls-
lóns“ myndu sveiflast um 70 m eftir
árstíðum. Með vindum á það ryk
eftir að valda gífurlegum land-
spjöllum um allt Austurland er
mökkurinn fýkur yfir gróðurlendi.
Mómælastaðan var merki þess að
ekki er of seint að snúa þessari þró-
un við, enn er hægt að stöðva Kára-
hnjúkavirkjun. Enn er örnefnið
„Hálslón“ ekki til og forðast skal að
taka því sem veruleika, og er fólki
bent á að nýta sér tækifærið og
sækja vatnsglasið heim, ganga á
botni þess og upplifa áhrif þess.
Þeir ráðherrar sem kalla svæðið
sand og möl og draga úr verðmæti
þess án þess að leggja fyrir því
frekari rök ættu að biðjast afsök-
unar á rangfærslum sínum.
Mikilvægt er að mynda eigin
skoðanir og velta fyrir sér hvers
vegna raunveruleikinn er eins og
hann er hverju sinni, og muna það
að þær aðgerðir sem framkvæmdar
eru á hverjum tíma fyrir sig eru
ekki ávallt þær réttu þegar fram
líða stundir.
Tenglar: www.islandsvinir.org
Hversu fullt er þitt Hálslón?
Bjarki Bragason býður í göngu-
ferð um nágrenni Kárahnjúka ’Áhugavert væri að sjáhvaða möguleikar hefðu
skapast á Austurlandi ef
sambærilegt fé og fer í
Kárahnjúkavirkjun og
allt henni fylgjandi hefði
verið sett í mótun nýrra
atvinnuvega þar. ‘
Bjarki Bragason
Höfundur er myndlistarmaður
og Íslandsvinur.
Í BLAÐINU
þriðjudaginn 18. júlí
birtist lítil grein sem
vakti athygli okkar.
Greinin ber heitið
„Sumarstörf og ekki
sumarstörf“ og er höf-
undur hennar ung
stúlka, Diljá Mist Ein-
arsdóttir, sem er að
feta sín fyrstu fótspor í stjórn-
málum.
Í greininni er fjallað um Hitt húsið
og það ágæta verkefni Skapandi
sumarstörf sem nú er starfrækt
þriðja árið í röð. Í Skapandi sum-
arstörfum gefst ungu fólki kostur á
að vinna í sex til átta vikur við ýmsa
listsköpun.
Flestir sem vinna í Skapandi sum-
arstörfum eru nemendur á há-
skólastigi í listum og er þetta kjörið
tækifæri fyrir þá til að fá þjálfun og
reynslu sem nýtist þeim að námi
loknu. Listnemar eins og aðrir nem-
endur á háskólastigi sækjast eftir
sumarvinnu sem tengist námi
þeirra.
Líklegt er að Diljá Mist hafi ein-
göngu kynnst Skapandi sum-
arstörfum í gegnum „föstudags-
flipp“ en þá koma saman hópar Hins
Hússins og lífga upp á miðbæinn
með ýmsum uppákomum sem tengj-
ast verkefni þeirra. Það þarf þó að
taka fram að þar sést eingöngu brot
af þeirri vinnu sem farið hefur fram.
Hafa ber í huga að mikil vinna liggur
að baki hverju verki og einnig að
umsóknarferlið er mjög krefjandi,
þar þarf að gera grein fyrir verkefn-
inu, tíma- og fjárhagsáætlun. Það er
því leiðinlegt að Diljá Mist geri lítið
úr vinnu annars ungs fólks.
Diljá Mist talar um það í grein
sinni að peningarnir sem notaðir eru
í þetta verkefni væru betur nýttir í
eitthvað annað, eins og til dæmis að
hreinsa miðbæinn. Að okkar mati er
þar þegar unnið gott starf .
Við hvetjum Hitt húsið til að halda
áfram því góða starfi sem það vinnur
við að styrkja sjálfsmynd ungs fólks
og fegra bæinn með listum.
Skapandi sumar-
störf fegra bæinn
Rut Rúnarsdóttir
og Kolbrún Ýr Ein-
arsdóttir hvetja
Hitt húsið til góðra
verka
Kolbrún Ýr
Einarsdóttir
’Listnemar eins og aðrirnemendur á háskólastigi
sækjast eftir sumarvinnu
sem tengist námi þeirra.‘
Höfundar eru nemar.
Rut
Rúnarsdóttir
Hlíðasmára 11, Kóp.
sími 517 6460
www.belladonna.is
Réttu stærðirnar
Suðurlandsbraut 20 – 108 Reykjavík – Sími 588 0200 – www.eirvik.is
-hágæðaheimilistæki
Ef þú kaupir Miele þvottavél færðu kaupverðið
endurgreitt með betri meðferð á þvottinum þínum
Miele þvottavélar eru með nýrri tromlu með
vaxkökumynstri sem fer betur með þvottinn.
Einkaleyfi Miele.
Miele þvottavélar eru byggðar á stálgrind
og eru með ytri þvottabelg úr ryðfríu stáli
ólíkt flestum öðrum þvottavélum.
Miele þvottavélar endast lengur en aðrar
þvottavélar.
Íslenskt stjórnborð
AFSLÁTTUR
30%
ALLT AÐ
1. VERÐLAUN
í Þýskalandi
W2241WPS
Gerð Listaverð TILBOÐ
Þvottavél W2241 kr. 160.000 kr. 114.800
1400sn/mín/5 kg.
Þurrkari T223 kr. 112.200 kr. 78.540
útblástur/5 kg.
Þurrkari T233C kr. 131.000 kr. 91.700
rakaþéttir/5 kg.
MIELE ÞVOTTAVÉL
- fjárfesting sem borgar sig
Hreinn sparnaður