Morgunblaðið - 29.07.2006, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. JÚLÍ 2006 35
UMRÆÐAN
AF UMRÆÐU síðustu daga er
undarlegt að sjá hvernig spjótum er
beint að íslenskum landbúnaði enn
einu sinni. Hér er einkum á ferðinni
fólk sem telur og heldur það virki-
lega að með inngöngu í
Evrópusambandið
verði öll vandamál
landsins leyst í Bruss-
el. Það er mikil
skammsýni og ekki
metnaðarfullt fyrir
sjálfstæða þjóð.
Að halda því fram að
þau 4–6% af útgjöldum
heimilanna sem fara í
kaup á innlendum mat-
vælum séu að sliga
þau, er langsótt hug-
mynd svo að ekki sé
meira sagt, ekki síst
þegar hugað er að því hvað er í húfi.
Í húfi er nefnilega byggð um landið
allt.
Halda menn að það sé áhugavert
fyrir ferðamenn, íslenska og er-
lenda, að ferðast um eyðieyju þar
sem allir búa í þéttbýli og enginn
ræktar landið sem er jú sameiginleg
auðlind, sem bændur þjóna, vernda,
yrkja og þar sem þeir framleiða afar
sérstakar landbúnaðarafurðir sem
hafa algera sérstöðu í heiminum.
Lamb er ekki bara lamb og mjólk er
ekki bara mjólk. Íslenskt búfé er af
stofnum sem finnast ekki annars
staðar og okkur ber því skylda til að
vernda og varðveita.
Það er nefnilega svo
að íslensku kýrnar eru
einstakar og íslenska
sauðféð líka. Þessir bú-
fjárstofnar hafa vakið
athygli víða um heim
og nú greiða til dæmis
kröfuharðir neytendur
í Bandaríkjunum tvisv-
ar til þrisvar sinnum
hærra verð fyrir ís-
lenskar afurðir heldur
en Íslendingar sjálfir.
Það er ekki létt verk
að stunda landbúnað
norður við heimskautsbaug. Það er
heldur ekki ódýrt, hvergi í heim-
inum, að framleiða matvæli á hrein-
an og náttúrulegan hátt án að-
skotaefna, hvað þá á Íslandi. Í dag
eru neytendur um allan heim að
gera auknar kröfur um gæði mat-
væla og eru um leið reiðubúnir til að
greiða sanngjarnt verð fyrir þannig
matvæli. Maðurinn er það sem hann
borðar. Hollur matur er því ein mik-
ilvægasta forvörnin sem mann-
skepnan býr yfir. Hvað er átt við
með hollum mat og óhollum? Hvers
vegna verður fólk of feitt, hvers
vegna fær fólk nú í meira mæli en
nokkru sinni í sögunni ofnæmi fyrir
matvælum? Hver er orsök svokall-
aðra nútímasjúkdóma? Verð á inn-
lendum landbúnaðaafurðum er ekki
það sem er að sliga heimili lands-
manna. Það sjá menn ef þeir eru
sanngjarnir og horfa á heildarmynd-
ina og framtíðina en stjórnast ekki
af augnabliks græðgi. Ísland er ekki
eina þjóðin sem styður landbúnað
sinn. Það gera allar hugsandi þjóðir
meira og minna. Langflestar þjóðir
heims beita margvíslegum aðferðum
til að vernda landbúnað sinn og því
meira sem þær eru efnaðri. Það er
gert með verndartollum, við-
skiptahömlum hvers konar og alls
kyns undarlegum aðferðum sem
ekki einu sinni okkur hefur dottið í
hug. Við erum ekki eina þjóðin í
heiminum sem gerir sér grein fyrir
mikilvægi landbúnaðar síns, einnig
sem þáttar í öryggi sínu. Fyrir störf
sín eiga bændur miklar þakkir skild-
ar, þjóðin á að slá skjaldborg um
landbúnað sinn og vera stolt af hon-
um. Í honum felst meðal annars sér-
staða landsins. Þá má ekki gleyma
því að bændur eru vörslumenn
landsins alls þar sem stærstur hluti
menningararfs þjóðarinnar á upp-
runa sinn, þeir vinna óeigingjörn
störf og hafa valið sér þann lífsstíl að
búa í sveit. Ekki er það hagn-
aðarvonin sem heldur þeim í sveit-
inni. Á síðustu misserum hefur ný
kynslóð Íslendinga aukið hróður
landsins á mörgum sviðum og úti um
allan heim. Það er glæsilegt að sjá
hvað fjölbreytni atvinnulífsins hefur
vaxið og dafnað. Þetta fólk hefur
fengið tækifæri til að ferðast um
heiminn og aflað sér menntunar og
þekkingar. Það býr yfir dirfsku,
þreki og þori til að takast á við
spennandi verkefni á alþjóðavett-
vangi og stendur sig vel. Heimurinn
fyrir þessu fólki hefur minnkað,
hann er allur eitt markaðssvæði.
Þrátt fyrir það hefur langflest af út-
rásarfólkinu búið sér heimili á Ís-
landi. Það er auðvitað vegna þess að
við eigum okkar sérstöðu sem er
dýrmæt í víðtækasta skilningi þess
orðs.
Þetta fólk er stolt af því að bjóða
erlendum vinum sínum upp á ís-
lenskan mat, sem hluta af þeirri sér-
stöðu sem hann býr yfir. Það er ekki
í hverju landi sem fólk fær ferskan
fisk dagsins í veitingahúsum. Skyr
úr íslenskri mjólk fæst hvergi í veit-
ingahúsum né verslunum í Evrópu
en er að festa sig í sessi í Ameríku.
Íslenska lambakjötið er þegar orðið
þekkt fyrir sín sérstæðu gæði. Allt
þetta er stór hluti af sérstöðu okkar
sem okkur ber að vernda og viðhalda
fyrir komandi kynslóðir og umheim-
inn allan. Það er okkar hlutverk sem
viljum landinu okkar það besta. Um
leið og við nýtum svo náttúrulegar
auðlindir okkar á sem skynsamleg-
astan hátt.
Bændur og sjómenn eru horn-
steinar þeirrar velgengni sem landið
og þjóðin býr við í dag. Það voru
bændur sem ræktuðu landið sem við
lifum af og sjómenn sem sköpuðu
þær tekjur sem hafa svo gert Ísland
að hinu stórbrotna efnahagsundri
sem það nú er. Þessu megum við
aldrei gleyma. Við erum öll börn
náttúrunnar. Hvað sem öðru líður þá
er það náttúran sem heldur í okkur
lífinu, hefur veitt okkur það sem við
byggjum á og verður ávallt á sínum
stað hvort sem peningaseðlarnir
verða fleiri eða færri.
Íslensk matvæli, munaður
og forréttindi þjóðarinnar
Baldvin Jónsson segir byggð
um landið allt í húfi ’Að halda því fram aðþau 4–6% af útgjöldum
heimilanna sem fara í
kaup á innlendum mat-
vælum séu að sliga þau,
er langsótt hugmynd … ‘
Baldvin Jónsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Áforms sem unnið hefur að markaðs-
setningu íslenskra matvæla.
Hvað Hrafnistu varðar fara end-
urgreiðslur á virðisaukaskatti eftir
sömu reglum og gilda fyrir opinber-
ar stofnanir og eru eftirfarandi:
 Vinnu ráðgjafa, þ.e. „skal end-
urgreiða… og stofnunum þeirra
virðisaukaskatt sem þau greiða
við kaup á þjónustu verkfræð-
inga, tæknifræðinga, arkitekta,
lögfræðinga, löggiltra endur-
skoðenda og annarra sérfræð-
inga er almennt þjóna atvinnulíf-
inu og lokið hafa háskólanámi eða
sambærilegu langskólanámi eða
starfa sannanlega á sviði fyrr-
greindra aðila og veita sambæri-
lega þjónustu“.
 Aðkeypta ræstingu.
 Snjómokstur.
 Sorphreinsun.
Ég get hinsvegar glatt formann
Nýsis með því að hann er ekki sá eini
sem sér ofsjónum yfir þessum
„miklu“ skattívilnunum til handa
Hrafnistu.
Ekki eru stórframkvæmdir í
byggingu hjúkrunarheimila, lítið um
aðkeypta ræstingu og sem betur fer
snjóléttir vetrarmánuðir að mestu.
Og þessum skatthlunnindum vildi
Hrafnista sleppa ef það leiddi til
samnings milli Hrafnistu og heil-
brigðisráðuneytis sama efnis og í
gildi er á milli Nýsis (Sóltúns) og
ráðuneytisins.
Höfundur er stjórnarformaður
Sjómannadagsráðs og
Hrafnistuheimilanna.
ÉG GET ekki látið hjá líða að
stinga niður penna og fjalla um bylt-
inguna í Fjarðabyggð
nú þegar Guðmundur
Bjarnason bæjarstjóri
í Fjarðabyggð hefur
kosið að láta af störf-
um.
Það má segja um þá
ákvörðun hans eins og
oft er sagt um íþrótta-
menn að hann hættir
svo sannarlega á
„toppnum“.
Mér er enn í fersku
minni ástandið á Reyð-
arfirði þegar við hjá
BM Vallá ákváðum að
veðja á framtíðina í
Fjarðabyggð og setja upp fram-
leiðslustarfsemi þar árið 2003. Á þess-
um tíma var Reyðarfjörður deyjandi
samfélag, fasteignir fólks voru óselj-
anlegar og þar með verðlausar.
Íbúar gátu því aðeins flutt á brott
að þeir skildu húsin eftir og tækju
skuldirnar með sér. Við þær aðstæður
voru menn hættir að halda húsum sín-
um við eða eins og einn starfsmaður
okkar á Reyðarfirði sagði eitt sinn við
mig: „Í bankanum og sparisjóðnum er
hlegið að okkur ef við biðjum um lán
til að lagfæra húsið okkar“ og beinlín-
is spurt „hvort að við
séum ekki með öllum
mjalla“.
Þótt ég hafi ýmsa fjör-
una sopið og upplifað
samdrátt og kreppu á
höfuðborgarsvæðinu á
langri starfsævi, hafði ég
aldrei upplifað ástand
sem þetta, átthagafjötr-
ana sem voru fólgnir í því
að fólk átti ekki lengur
hið frjálsa val um að vera
eða fara, þetta frelsi sem
öllum hér á höfuðborg-
arsvæðinu þykir sjálf-
sagt og sjálfgefið.
Svo kom byltingin
Þegar síðan svo skipaðist að stóra
ákvörðunin kom um byggingu álvers
Alcoa á Reyðarfirði byrjuðu hlutirnir
að snúast til betri vegar, í fyrstu
hægt, íbúar voru varfærnir og haldnir
vantrú í fyrstu. Má treysta því að
þetta gangi eftir? Verður ef til vill
hætt við? Á þessu svæði voru menn
ekki að ganga í gegnum umræðuna í
fyrsta sinn, minnugir langrar og ár-
angurslausrar umræðu um kís-
ilmálmverksmiðju á dögum Hjörleifs
og síðar álumræðu við Norsk Hydro.
Segja má að fyrst þá að skóflu-
stungan var tekin í júlí 2004 kom trú-
in á framtíðina, þetta var þá veruleiki,
sögðu menn, já, það var málið. Bylt-
ingin var byrjuð í Fjarðabyggð.
Á örfáum mánuðum kviknaði sterk
eftirspurn verktaka eftir lóðum undir
íbúða- og atvinnuhúsnæði. Fjarða-
byggð var skyndilega komin á flug.
Allt iðaði af lífi og framkvæmdagleði
og nú fjórum árum síðar gefur að líta
byggð á mikilli framfarabraut með
bjarta framtíð.
Mikil fjárfesting og uppbygging
sveitarfélagsins í þjónustu við íbúana
hefur átt sér stað. Sundlaug og
barnaskóli hafa verið stækkuð á
Reyðarfirði, nýtt yfirbyggt íþrótta-
hús hefur sömuleiðis risið þar. Ný
sundlaug byggð á Eskifirði. Sundlaug
og íþróttamannvirki á Norðfirði
stækkuð og endurbyggð. Leikskólar
og dagheimili verið reist svo eitthvað
sé nefnt.
Á Reyðarfirði rís nú ein af stærstu
höfnum landsins sem valda mun bylt-
ingu í vöruflutningum á Austurlandi.
Í samtali sem ég átti við Tómas
Sigurðsson forstjóra Farðaáls nýlega
kom fram að 1.500 Íslendingar hafa
sótt um framtíðarstörf hjá Fjarðaáli.
Trúin á framtíðina í Fjarðabyggð
heldur því áfram að vera sterk.
Guðmundur Bjarnason ásamt með
samstarfsmönnum sínum í Fjarða-
byggð og bæjarstjórnarmenn allir
hafa ástæðu til að vera stoltir af bylt-
ingunni sem þeir stóðu fyrir. Þessi
bylting er sannkölluð framfarabylt-
ing sem hefur fært íbúum Fjarða-
byggðar á ný frelsið til að velja sér
búsetu. Fasteignir seljast á ný á
markaðsverði sem svarar fram-
leiðslukostnaði og betur. Flestir nýta
frelsið til að vera um kyrrt.
Munurinn er sá einn að fyrir „bylt-
inguna“ var fólk í fjötrum, nú velur
það heimabyggð sína af fúsum og
frjálsum vilja. Svona byggðastefnu
vantar á fleiri stöðum.
Bæjarstjóri „byltingarinnar“
lætur af störfum
Víglundur Þorsteinsson skrifar
um framfarabyltingu
Víglundur
Þorsteinsson
’Segja má að fyrst þá aðskóflustungan var tekin í
júlí 2004 kom trúin á
framtíðina, þetta var þá
veruleiki, sögðu menn, já,
það var málið.‘
Höfundur er stjórnarformaður BM
Vallár ehf.