Morgunblaðið - 24.10.2006, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 24. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MIKLAR breytingar hafa átt sér
stað í íslensku samfélagi á síðustu ár-
um. Segja má að í lok
tuttugustu aldar hafi
þetta afskekkta land
opnað dyr sínar, bæði
til inn- og útgöngu, því
að um leið og Íslend-
ingar fóru að ferðast að
ráði um heiminn og
dvelja og starfa erlend-
is ferðuðust útlend-
ingar í æ meiri mæli til
landsins. Samgöngur
til og frá landinu urðu
fjölbreyttari og ódýr-
ari en áður og svo kom
að íbúar af erlendum
uppruna tóku að setj-
ast hér að um lengri eða skemmri
tíma, einkum til að mæta þeirri þörf
sem var á vinnuafli í þessu fámenna
landi.
Þessi þróun hefur haft mikil áhrif á
atvinnu og menningarlega skipulagn-
ingu í okkar samfélagi. Samfélagið
hefur breyst úr nokkuð einsleitu
menningarsamfélagi í fjölmenning-
arsamfélag. Innflytjendur eru verða
áberandi og stór hópur í
íslensku samfélagi og
hópurinn sem slíkur er
margslunginn. Ekki er
aðeins hægt að tala um
erlent verkafólk á
landsbyggðinni sem
starfar í fiskvinnslu, því
að innflytjendur hafa í
auknum mæli komið til
starfa í nánast öllum at-
vinnugreinum og mikil
menningar- og mennt-
unarleg breidd er í þess-
um hópi. Lykillinn að
auknu valfrelsi í at-
vinnumálum er þó fyrst
og fremst kunnáttan í tungumálinu.
Stór hópur innflytjenda kýs að vinna
á sjúkrahúsum og hjúkrunarheim-
ilum. Það er skemmtilegt og gefandi
starf að vinna með öldruðum. Því hef
ég sjálf kynnst eftir að hafa unnið um
árabil á öldrunardeildum sem hjúkr-
unarfræðingur og deildarstjóri. Ég
sem innflytjandi hef átt dýrmætar
sögustundir þar sem ég hef fengið
tækifæri til að læra um sögu lands og
þjóðar á skemmtilegan og lifandi
hátt, frá fólki sem hefur lifað tímana
tvenna og á langa lífsreynslu að baki.
En því miður er einn skuggi á þessari
mikilvægu og oft gefandi samvinnu
og reynslu aldraðra og innflytjenda
af henni. Fram hefur komið að í
mörgum tilfellum skortir verulega á
tungumálakunnáttu í hópi innflytj-
enda sem starfa við öldrunarþjón-
ustu og það leiðir til óöryggis og
kvíða hjá báðum hópum. Það þarf
vart að taka það fram að fæstir óska
sér þess að geta ekki gert sig skilj-
anlega á gamals aldri, þó að það geti
verið bæði jákvætt og spennandi að
hafa einstakling af erlendum upp-
runa til að þjónusta sig og annast. Því
að aldraðir fá að kynnast annarri og
framandi menningu í gegnum erlent
starfsfólk og auka þekkingu sína og
víðsýni og krydda þannig tilveru sína
á meðan hið erlenda starfsfólk fær
tækifæri til að kynnast menningar-
og sagnaarfi þjóðarinnar í gegnum
reynda öldunga. Vegna alls þess
fjölda innflytjenda, sem starfar við
öldrunarþjónustu, og hugmynda um
að bjóða fleiri valkosti í þjónustu,
m.a. með aukinni heimaaðhlynningu,
verður það að verða eitt af forgangs-
verkefnum stjórnvalda í samstarfi
við verkalýðsfélög, atvinnurekendur
og innflytjendur að móta skýra
stefnu í tungumálakennslu fyrir full-
orðna innflytjendur, bæði hvað varð-
ar leiðir til kennslu og kröfur til
kunnáttu. Æskilegast er að unnið
verði skipulega að starfstengdri ís-
lenskukennslu sem fer fram inni á
vinnustöðum, því þá hefur þekkingin
sannanlega merkingu og þýðingu
fyrir nemandann og viðleitnin og vilj-
inn til námsins eykst.
Með samstilltu átaki í íslensku-
kennslu fyrir fullorðna innflytjendur
í heilbrigðis- og félagsþjónustu get-
um við aukið gæði þjónustu fyrir
aldraða og gefið innflytjendum tæki-
færi til að njóta starfs síns og búsetu
í auknum mæli með því að bergja af
brunni þekkingar þeirra sem hafa
upplifað langa og viðburðaríka ævi á
Íslandi.
Grazyna M. Okuniewska
skrifar um málefni
innflytjenda á Íslandi
Grazyna M.
Okuniewska
»Með samstilltu átakií íslenskukennslu
fyrir fullorðna innflytj-
endur í heilbrigðis- og
félagsþjónustu getum
við aukið gæði þjónustu
fyrir aldraða og
gefið innflytjendum
tækifæri til að njóta
starfs síns …
Höfundur er hjúkrunarfræðingur og
gefur kost á sér í 9. sæti á lista Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjavík.
Þátttaka innflytjenda í öldrunarmálum
ALÞEKKT er að áróðursmeist-
arar beita ýmsum brögðum til að
blekkja fólk í þágu
þess málstaðar sem
þeir boða. Algengt er
að þeir kveði hálf-
kveðnar vísur og reyni
að tengja saman beint
eða óbeint í hugum
fólks lítt skylda hluti
eða atburði í von um
að fólk dragi rangar
ályktanir en þeim
þóknanlegar. Önnur
aðferð er að beita ljós-
myndatækni til að
draga fram eitthvað
allt annað en þann
raunveruleika sem við
blasir. Dæmi um hvort
tveggja gat að líta í
Lesbók Morgunblaðs-
ins 21. október, daginn
sem Hellisheið-
arvirkjun var vígð.
Með grein Illuga
Gunnarssonar á mið-
opnu Lesbókar birtist
stór mynd og undir
henni stóð: „Á Hellisheiði, „Mér er
til dæmis lífsins ómögulegt að skilja
hvernig framkvæmdir Orkuveitu
Reykjavíkur komust í gegnum um-
hverfismat“. Tilvitnunin er í setn-
ingu í greininni sem að öðru leyti
fjallar nær ekkert um Hellisheið-
arvirkjun. Myndin sýnir í aðal-
atriðum þrennt; þéttan skóg af ljót-
um háspennulínum, reykjarmökk og
kolsvart landslag. Myndin gefur til
kynna ljótleika, drunga og mengun
og líkist helst mynd af iðnmeng-
uðum svæðum Sovétríkjanna sál-
ugu. Í myndtextanum er þetta síðan
tengt við Hellisheiðarvirkjun. Les-
endur eiga væntanlega að draga þá
ályktun að þetta sé það sem komst á
óskiljanlegan hátt í gegnum um-
hverfismat vegna Hellisheiðarvirkj-
unar.
Við þetta er ýmislegt að athuga. Í
fyrsta lagi er myndin tekin með að-
dráttarlinsu sem þjappar raflín-
unum saman í þéttan skóg hjá
reykjarmekkinum. Þetta á lítið skylt
við það sem blasir við augum á þess-
um stað þótt vissulega séu raflínur
yfir Hellisheiði lítt til prýði. Í öðru
lagi tengjast þessar háspennulínur
Hellisheiðarvirkjun lítið, þetta eru
aðfærsluæðar raforku til höfuðborg-
arsvæðisins frá virkjunum fyrir
austan Fjall! Vissulega mun Hellis-
heiðarvirkjun tengjast inn á ein-
hverja þeirra en línurnar voru
þarna fyrir, óháð Hellisheið-
arvirkjun. Í þriðja lagi er sýndur
reykjarmökkur sem ekki sést hvað-
an kemur en gefur til kynna að verið
sé að menga andrúmsloftið. Þetta er
í raun borhola sem verið er að afl-
mæla og blæs nær
hreinni vatnsgufu á
meðan. Örlítið fylgir
þó með af lofttegund-
undum koltvíoxíði og
brennisteinsvetni.
Holan verður síðar
tengd virkjuninni og
útblásturinn hverfur.
Orkuveitan stefnir að
því að dæla niður því
litla koltvíoxíði sem
kemur með gufunni og
binda það í jarðlögum,
nokkuð sem er á
heimsmælikvarða ein-
stakt framtak til
mengunarvarna. Í
fjórða lagi er jörðin á
myndinni látin líta út
eins og kolsvört iðn-
menguð klessa en í
raun er hún mosagræn
og brúnleit ómenguð
íslensk náttúra.
Sú mynd sem þarna
er dregin upp af
Hellisheiðarvirkjun er víðs fjarri öll-
um raunveruleika. Staðreyndin er
að við byggingu virkjunarinnar er
afar mikið tillit tekið til umhverf-
ismála, orkuframleiðslan er end-
urnýjanleg, mengun hverfandi lítil
og mannvirkjum að talsverðu leyti
komið fyrir á landi sem þegar var
raskað af öðrum. Þá eru fram-
kvæmdirnar eru að mestu aft-
urkræfar kjósi menn að hætta
þarna orkuvinnslu í framtíðinni og
fjarlægja mannvirki. Hitt er svo
annað að mér finnst eins og Illuga
að betur hefði mátt dylja röralagnir
í grennd við Suðurlandsveg og þykir
af þeim lítil prýði. En menn skyldu
forðast að „fordæma skóginn“ þótt
þeir finni „laufblað fölnað eitt“ svo
vitnað sé til þekktrar stöku Stein-
gríms Thorsteinssonar. Mér er til
efs að það finnist mörg fyrirtæki í
þessu landi sem vinna umhverf-
ismálum jafnmikið gagn og Orku-
veita Reykjavíkur og vandi betur til
umgengni um landið.
Ekki veit ég hvort Illugi valdi
myndina með greininni eða hvort
valið var Morgunblaðsins. En mér
finnst að hvorki stjórnmálamaður
né dagblað, sem vilja láta taka sig
alvarlega og njóta trausts, eigi að
beita blekkingum af þessu tagi.
Blekkingar um
Hellisheiðarvirkjun
Ólafur G. Flóvenz gerir at-
hugasemdir við Lesbókargrein
Illuga Gunnarssonar
Ólafur G. Flóvenz
» Sú mynd semþarna er
dregin upp af
Hellisheiðar-
virkjun er víðs
fjarri öllum raun-
veruleika …
Höfundur er jarðeðlisfræðingur og
forstjóri Íslenskra orkurannsókna.
SVO lánsöm var ég í byrjun
sumars að vera beðin um að taka
þátt í leiksýningunni Þjóðarsálin
sem nú er sýnd í Reiðhöll Gusts í
Kópavogi. Að sjálf-
sögðu tók ég boðinu
(af fúsum og frjálsum
vilja) og sé ekki eftir
því þar sem þetta er
búin að vera mikil
skemmtun, lífsreynsla
og lærdómur.
Sýningar hófust
sunnudaginn 8. októ-
ber og eru nú í fullum
gangi. Sýningin hefur
vakið sterk viðbrögð
og þá sérstaklega sá
hluti sem kemur að
fólki með fötlun, þar
sem deilt er m.a. á fóstureyðingar
á öðruvísi fóstrum, fóstrum með
fötlun.
Þriðjudaginn 10. október sl.
birtist gagnrýni í Morgunblaðinu
eftir Maríu Kristjánsdóttir þar
sem hún segir m.a.: „Víst þykir
mannslífið lítils virði á Íslandi en
nær ímyndunarafl íslensks leik-
húsfólks ekki lengra eða treystir
það ekki ímyndunarafli áhorfand-
ans meira en svo að það þurfi að
gera fatlað fólk að sýningaratriði,
áhættuatriði, innan um spúandi
vatnsslöngur og hlaupandi hesta –
til þess að leggja áherslu á það?“
(Mbl. 10.10. 06)
Miðvikudaginn 18. október sl.
birtust fleiri orð eftir Maríu en þá
segir hún: „En tilfinningin að baki
var vissulega að mér féll ekki að
sitja í leikhúsi, þess-
um griðastað ímynd-
unaraflsins, og þurfa
að óttast raunveru-
lega um varnarlausar
manneskjur í hjóla-
stólum og á hjóla-
borðum á sviðinu.“
(Mbl. 18.10. 06)
Þegar ég horfi á
þessi orð veit ég
hreinlega ekki hvort
ég á að hlæja eða
gráta. Ég vil helst
ekki hlæja því að
svona gagnrýni tel ég
eins og lélegan brandara og hver
hlær að þeim? Ég vil eiginlega
heldur ekki gráta því ég á ekki að
láta orð byggð á svo mikilli fá-
fræði særa mig sem manneskju.
Það að ég sé talin varnarlaus
manneskja í hjólastól innan un
spúandi vatnsslöngur og hlaupandi
hesta finnst mér algjörlega út úr
kortinu. Við sem erum með fötlun
erum aldrei í atriði þegar hestar
hlaupa né þegar vatni er sprautað
svo að ég er eitt spurningarmerki
í augunum yfir þessari staðhæf-
ingu. Annað sem gerir mig orð-
lausa er að virtur fjölmiðill eins og
Morgunblaðið skuli heimila meið-
yrði gagnvart fólki með fötlun. Í
sýningunni eru allir þátttakendur
í einhverri áhættu í kringum hest-
ana en það er ekkert minnst á
það, það er greinilega bara fólk
með fötlun sem er í stórhættu í
augum Maríu, fólk með fötlun sem
ákvað það sjálft að taka þátt.
Þetta með spúandi vatnsslöng-
urnar skil ég einfaldlega ekki og
ætla því ekki að eyða fleiri orðum
í það en svo að „enginn er verri þó
hann vökni“, hvort sem hann er
fatlaður eða ófatlaður.
Svo virðist sem áðurnefnd kona
haldi að við höfum ekki valið það
sjálf hvort við tækjum þátt í sýn-
ingunni eða ekki, sko varnarlausa
fólkið í hjólastólum og á hjóla-
borðum. Ætli hún haldi að við tök-
um þátt í hverju sem er? Ætli hún
telji að við séum fólk án skoðana
og vilja? Ætli hún haldi að við
séum fólk sem kann ekki að segja
nei eða já? Eða er þetta einungis
felustaður eigin fordóma? Er
þetta varnarbragð til þess að
koma í veg fyrir að segja að henni
hafi fundist við óþægileg? Átti hún
erfitt með að horfast í augu við
þjóðarsálina? Telur hún fólk með
fötlun kannski ekki falla inn í
hana? Mér er spurn!
Ég get sagt fyrir sjálfa mig að
ég er að taka þátt í Þjóðarsálinni
vegna þess að mig langar til þess
þar sem ég tel þetta boðskap-
arsprengju í öllum regnbogans lit-
um. Ég hef skoðanir og vilja sem
birtast svo sannarlega með þátt-
töku minni í sýningunni. Ég kann
að segja nei og já.
Mér finnst þessi gagnrýni end-
urspegla það að við viljum loka
augum okkar fyrir því óþægilega.
Við viljum staðsetja það einhvers
staðar þar sem það sést ekki, svo
við getum haft það huggulegt á
meðan. Fólk með fötlun er óþægi-
legt í íslensku samfélagi, margir
inni á vernduðum stofnunum sem
enginn sér. Við eigum erfitt með
að kyngja því að fólk með fötlun
vill vera þátttakendur sem sjást í
samfélaginu. Í Þjóðarsálinni erum
við sjáanlegir þátttakendur sem
völdum greinilega ákveðnum
áhorfendum óþægindum. Mér þyk-
ir það leitt.
Mér þykir það leitt að þar sem
við erum sýnileg, eins og við ætt-
um alltaf að vera, séum við að
kalla fram þessa fordóma, van-
þekkingu og brengluðu viðhorf.
Mér þykir það leitt að ég skuli
valda fólki óþægindum bara með
því að vera sú sem ég er, fötluð,
lítil, hamingjusöm, stolt, öðruvísi,
tvítug kona. Því get ég með engu
móti breytt og hef engan áhuga á
því.
Ég vil hvetja alla til að koma og
mynda sér sína eigin skoðun á
Þjóðarsálinni. Ég vona að fólkið í
landinu okkar láti ekki gagnrýn-
anda spilla fyrir sér þessari dúnd-
ursýningu sem tekur á litrófi þjóð-
arinnar eins og það leggur sig.
Látum ekki sýningu um raunveru-
leikann sýna hversu raunveru-
leikafirrt við erum. Horfumst í
augu við hina einu sönnu Þjóð-
arsál!
Var ég gerð að sýningar-
og áhættuatriði?
Freyja Haraldsdóttir gerir
athugasemdir við ritdóm um
leikritið Þjóðarsálina
»Ég vona að fólkið ílandinu okkar láti
ekki gagnrýnanda spilla
fyrir sér þessari dúnd-
ursýningu sem tekur á
litrófi þjóðarinnar eins
og það leggur sig.
Freyja Halldórsdóttir
Höfundur er fyrirlesari.
vaxtaauki!
10%