Morgunblaðið - 24.10.2006, Blaðsíða 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 24. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
✝ Jónína Þórð-ardóttir fæddist
á Akranesi 12. jan-
úar 1935. Hún lést á
Landspítala há-
skólasjúkrahúsi 11.
október síðastlið-
inn. Foreldrar
hennar voru hjónin
Anna Ingvarsdóttir,
húsmóðir, f. 1.mars
1910, d. 28. des.
1971, og Þórður
Sigurðsson, skip-
stjóri, f. 30. jan.
1901, d. 30. apríl
1965. Systkini Jónínu eru: 1) Jón-
ína, f. 4. okt. 1932, d. 11. jan. 1933.
2) Þórður, f. 5. okt. 1933, kvæntur
Höllu Þorsteinsdóttur, en þau
eiga fjórar dætur,
Önnu, Gíslnýju
Báru, Þóru og Rósu.
3) Rafn, f. 2. apríl
1936, d. 19. júní s.á.
4) Rafn, f. 3. ágúst
1938, d. 21. ágúst
2006. 5) Guðrún, f.
7. apríl 1943, d. 21.
okt. 1977. 6) Ingvar,
f. 29. okt. 1946.
Jónína bjó á Ská-
latúnsheimilinu í
Mosfellsbæ frá
árinu 1972, en þar
vann hún við hand-
verk og pökkun alla tíð.
Útför Jónínu verður gerð frá
Akraneskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 14.
Nú þegar Jónína mágkona mín hef-
ur kvatt er mér það minnisstætt hvað
mér þótti hún falleg þegar ég sá hana
í fyrsta sinn. Það var á Laugavegi 8 í
Reykjavík þar sem tengdamóðir mín
hafði sumardvöl og það mun vera um
hálf öld síðan. Jónína var sannarlega
gullfalleg ung kona sem ekki tók út
fullan andlegan þroska vegna veik-
inda sem hún varð fyrir í æsku.
Jónína tók mér ákaflega vel alveg
frá fyrstu kynnum okkar. Hún var
svo lánsöm að njóta umönnunar og
leiðsagnar Önnu móður sinnar fram-
an af ævinni og missir hennar og Guð-
rúnar systur hennar, sem einnig var
fötluð, var mikill þegar Anna féll frá.
Eftir móðurmissinn fluttu þær systur
inn á heimili okkar Þórðar og fjögurra
ungra dætra okkar og dvöldu þar um
nokkurt skeið. Vart er hægt að hugsa
sér þægilegri heimilismann en Jónínu
sem ætíð vildi gera allt sem í hennar
valdi stóð til að létta undir með mér.
Hún hafði mikinn áhuga á systrunum,
vildi kenna þeim góða siði og sussaði
óspart á þær ef þær hlýðnuðust ekki
móður sinni.
Eftir um það bil hálfs árs dvöl hjá
okkur fluttist Jónína á Skálatún. Það
var henni þungbært að þurfa að yf-
irgefa heimabæ sinn, Akranes, og
vera fjarri sínum nánustu. En skap-
höfn hennar var sterk og hún fann lífi
sínu nýjan farveg í nýju umhverfi.
Alla sína tíð var Jónína mikil dama,
vildi vera vel til höfð og viðhafa góða
siði. Hún hafði ákveðnar skoðanir á
ýmsum málefnum og hélt þeim óhik-
að fram. Ég minnist þess að þegar
hún flutti á Skálatún var það löngu
orðið alsiða að konur klæddust bux-
um og hafði ég saumað buxur á Jón-
ínu. Hún var hins vegar þeirrar skoð-
unar að buxur væru alls ekki
frambærilegur kvenklæðnaður, síst
fyrir dömur, og þurfti að beita hana
talsverðum fortölum til að fá hana til
að tileinka sér þessa nýjung.
Jónína sýndi dæmafáa þrautseigju
í veikindum þeim sem á henni dundu
á lífsleiðinni og lét erfiðleikana aldrei
buga sig. Minningin um hana er björt
og falleg. Guð blessi hana.
Halla Þorsteinsdóttir.
Jónína föðursystir mín fékk hjarta-
áfall á heimili sínu að morgni hins 11.
október sl. og var látin skömmu síðar.
Jónína var dóttir þeirra hjóna, Þórðar
Sigurðssonar skipstjóra á Akranesi
og Önnu Ingvarsdóttur. Þeim hjónum
fæddust sjö börn og af þeim lifðu
fimm til fullorðinsára. Jónína sýktist
af heilahimnubólgu þegar hún var
þriggja ára gömul og hlaut af þeim
veikindum varanlega andlega fötlun
sem lýsti sér í þroskahömlun. Af þess-
um sökum varð Jónína aldrei fær um
að lifa lífi sínu á eigin spýtur heldur
hlaut hún að hlíta forsjá og umönnun
annarra alla sína ævidaga.
Fyrri hluta ævinnar bjó Jónína í
foreldrahúsum á Melteig 4 á Akranesi
þar sem fjölskyldan var búsett um
áratuga skeið í svipmiklu húsi sem
foreldrar hennar létu reisa. Þar naut
hún skjóls og handleiðslu móður sinn-
ar sem hlynnti að henni og Guðrúnu
systur hennar, sem einnig var fötluð
af veikindum frá unglingsaldri, og ól
þær upp með stakri natni og mynd-
arskap. Þórður féll frá árið 1965 en
Anna hélt eftir sem áður heimili fyrir
sig og börn sín þrjú, Jónínu, Guðrúnu
og Rafn, þar til hún andaðist í árslok
1971 eftir stutta sjúkdómslegu.
Umönnun systranna varð daglegt og
viðvarandi viðfangsefni Önnu ömmu
minnar allt frá því að afleiðingarnar
af veikindum þeirra komu í ljós og þar
til ævigöngu hennar lauk. Fötlun
þeirra systra leyfði ekki hin venjulegu
kynslóðaskipti sem heyra til á ævi-
ferli heilbrigðs fólks og þótt systurnar
hættu að vera börn og fullorðnuðust
gat móðir þeirra aldrei látið af for-
sjár- og umönnunarhlutverki sínu
gagnvart þeim. Úrræði fyrir þroska-
heft og geðfatlað fólk voru hvorki
mörg né nærtæk og Anna Ingv-
arsdóttir mun heldur ekki hafa kosið
neitt frekar en að annast dætur sínar
meðan hún væri þess megnug og það
gerði sú viljasterka kona til hinstu
stundar ásamt því að sinna erfiðum
og slítandi störfum verkakonu á
vinnumarkaði.
Eftir andlát móður sinnar fluttist
Jónína að Skálatúni í Mosfellsbæ og
þar átti hún heimili sitt síðan. Þetta
var árið 1972 og þótt margt væri vel
um Skálatún líktist það þá meira
geymslustofnun fyrir fólk á framfæri
hins opinbera en raunverulegu heim-
ili. Mikið var lagt upp úr því að nýta
sem gerst þá takmörkuðu fjármuni
sem veitt var úr opinberum fjár-
hirslum til þarfa fatlaðra og sáust
þess vitaskuld merki í aðbúnaði Ská-
latúnsfólks á þessum árum. Jónína,
sem orðin var 37 ára að aldri er hún
flutti að Skálatúni, stóð þá frammi
fyrir því að þurfa að deila herbergi
með öðrum konum á Skálatúnsheim-
ilinu. Var misjafnt hversu margar
voru um herbergi og hitt ekki síður
hvort þær ættu einhverja samleið eða
alls ekki eins og stundum var raunin.
Var stundum bersýnilegt og jafnvel
átakanlegt hversu fötlunin takmark-
aði valfrelsi og sjálfsákvörðunarrétt
frænku minnar. Eftir því sem árin
liðu breyttist Skálatúnsheimilið mjög
til hins betra og lífskjör og aðbúnaður
heimilisfólks þar tók að líkjast æ meir
því sem algengt var og sæmandi þótti
meðal annarra landsmanna. Jónína
Jónína Þórðardóttir
FYRIR tæplega einu og hálfu ári
síðan voru stofnaðar sex þjónustu-
miðstöðvar í Reykjavík. Einn
veigamesti tilgangurinn með stofn-
un þeirra var að efla enn frekar
möguleika á þverfag-
legu samstarfi innan
gömlu kerfanna, fé-
lagskerfis, skólakerfis
og frístundakerfis.
Þjónustan sam-
anstendur af fé-
lagsþjónustu, sér-
fræðiþjónustu leik- og
grunnskóla og frí-
stundaráðgjöf. Til að
sinna þessari þjónustu
við fjölskyldur og
stofnanir borgarinnar
koma að margar mis-
munandi fagstéttir,
s.s. félagsfræðingar,
félagsráðgjafar, frí-
stundaráðgjafi, sál-
fræðingar, og leik-
skóla- og
sérkennsluráðgjafar.
Þjónustumiðstöð
Breiðholts (ÞB) legg-
ur mikið upp úr því að
vinna málin í náinni samvinnu fag-
aðila. Strax haustið 2005 voru
mynduð teymi tengiliða við fimm
skólahverfi, en hvert teymi sam-
anstóð af félagsráðgjafa, leik-
skólaráðgjafa, sálfræðingi og sér-
kennsluráðgjafa. Eitt skólahverfi
samanstendur af einum grunnskóla
og 2–3 leikskólum. Myndað var
nýtt samráð við alla leikskóla sem
tengiliðir ÞB sátu. Í grunnskól-
unum voru fyrir nemendavernd-
arráð sem tengiliðir sátu. Þar með
myndaðist samfella milli skólastiga
og ráðgjafarþjónustunnar. Með
þessari breytingu varð þjónustan
heildstæð og þverfagleg. Barn sem
t.d. fer í gegnum sálfræðilega
greiningu og eftirfylgd sér-
kennsluráðgjafa í leikskóla nýtur
góðs af því þegar það kemur í
grunnskólann þar sem gögn eru til
staðar og ráðgjöf sem veitt væri í
grunnskólanum yrði auðfengnari.
Aðgangur að þjónustu ÞB er tví-
þættur; (1) hringja og panta viðtal
við félagsráðgjafa sem vinnur mál
og vísar áfram ef þörf krefur og
eða óskað sé eftir, (2) tilvísun til
sérfræðiþjónustu skólanna, en
gegnum tilvísun er aðgangur að öll-
um ráðgjöfum. Tilvísanir skólanna
til Þjónustumiðstöðvar Breiðholts
geta verið með tvennum hætti; ein-
staklingsmál og kerfismál (s.s.
fræðsla, handleiðsla og ráðgjöf við
innra starf skólanna). Skólarnir
geta auk þessa óskað eftir viðtölum
við ráðgjafa vegna mála sem upp
koma, með svokallaðri viðtals-
beiðni.
Fræðsla er einnig mikilvægur
þáttur í ráðgjöfinni en nýlega kom
út haustfræðslubæklingur fyrir for-
eldra og fagaðila með áherslum
ÞB, Vorfræðsla kemur svo um ára-
mót.
Þjónustumiðstöð Breiðholts er
þekkingarstöð í fjölskylduráðgjöf
með áherslu á fjölskyldur barna
sem eiga við hegðunar og tilfinn-
ingalega erfiðleika. ÞB sinnir
lausnarmiðaðri fjölskylduráðgjöf,
leikniþjálfun og fjölskylduþjálfun.
ÞB sér um framgang og þróun
verkefnisins Stuðningur við já-
kvæða hegðun (Positive Behavior
Support ) eða PBS. PBS er heild-
stætt vinnulag sem hefur þann til-
gang að hvetja til jákvæðrar hegð-
unar með kerfisbundnum hætti til
að vinna gegn þeirri tilhneigingu að
einblína á neikvæða hegðun og
refsingar. PBS er þríþætt kerfi
sem nær til alls skólasamfélagsins.
Það felur í sér stuðningskerfi fyrir
bekki, einstaka nem-
endur og stuðning ut-
an bekkjaraðstæðna.
Tveir grunnskólar af
fimm í Breiðholtinu
eru að innleiða þessa
hugmyndafræði undir
handleiðslu fagaðila
frá ÞB. Fljótlega fara
3–5 leikskólar að hefja
undirbúning að þessari
innleiðingu.
ÞB var þátttakandi í
samstarfsverkefni
Hólabrekkuskóla, Mið-
bergs og lögreglunnar
sem fékk viðurkenn-
ingu Menntaráðs síð-
astliðið vor. Þá voru
þrír ráðgjafar (sál-
fræðingur, sér-
kennsluráðgjafi og fé-
lagsráðgjafi) með
kennslu í félags- og
tilfinningafærni fyrir
hóp unglinga.
Þótt einungis séu um 16 mánuðir
síðan þjónustumiðstöðvar tóku til
starfa er raunin sú að samvinna
fagstétta er afar góð og styrkist
með hverju verkefninu. Þjónusta
við íbúa Reykjavíkur hefur batnað
ef litið er til kannana sem gerðar
voru fyrir og eftir stofnun Þjón-
ustumiðstöðva. Notendur fé-
lagsþjónustu eru ánægðari með
þjónustuna nú en fyrir stofnun
þjónustumiðstöðva. Sama gildir um
skólana, en 100% leikskóla í Breið-
holti eru frekar eða mjög ánægðir
með þjónustuna og 80% grunn-
skóla. Enginn skóli er óánægður
með þjónustuna. Allir aðilar telja
þverfaglegt samstarf nokkuð gott
og hafa miklar væntingar til þessa
samstarfs.
Þverfaglegt samstarf var lítið í
gamla kerfinu miðað við það sem
það er nú, en undirritaður starfaði
sem yfirmaður sálfræðideildar
grunnskóla Reykjavíkur í rúm
fimm ár og starfar nú sem deild-
arstjóri og sálfræðingur við ÞB.
Breytingar eru nauðsynlegar og
eðlilegur þáttur í lífinu, hvort sem
um ræðir einstakling, stofnun eða
kerfi. Breytingar krefjast hins veg-
ar tíma, þrjú til fimm ár sam-
kvæmt mati sambærilegra stofnana
í nágrannalöndum okkar. Slíkur
tími er nauðsynlegur hinum nýju
þjónustumiðstöðvum til að þróa,
efla og samstilla þjónustuhlutverk
sitt gagnvart íbúum og stofnunum
hvers hverfis.
Tillaga liggur fyrir í velferðaráði
Reykjavíkurborgar að færa yf-
irstjórn þjónustumiðstöðva frá
Þjónustu- og rekstrarsviði Ráð-
hússins undir velferðaráð Reykja-
víkurborgar. Slík breyting gæti
orðið mikil ógn við þá þverfaglegu
vinnu sem skapast hefur síðustu 16
mánuði. Lykilatriðið varðandi það
hversu fljótt og vel hefur tekist að
koma á þverfaglegri vinnu á ÞB er
sú staðreynd að hinar nýju þjón-
ustumiðstöðvar heyra ekki undir
hin gömlu kerfi heldur nýtt svið.
Þverfaglegt starf í
þágu íbúa og stofn-
ana í Breiðholti
Hákon Sigursteinsson skrifar
um starfsemi þjónustu-
miðstöðvar Breiðholts
»… samvinnafagstétta
er afar góð og
styrkist með
hverju
verkefninu.
Hákon Sigursteinsson
Höfundur er deildarstjóri og sálfræð-
ingur á Þjónustumiðstöð Breiðholts.
MINNINGAR
✝ Agnar Jónssonfæddist á
Heggsstöðum í Ytri-
Torfustaðahreppi,
V-Húnavatnssýslu
9. maí 1917. Hann
lést á dvalar- og
hjúkrunarheimilinu
Grund í Reykjavík
15. október síðast-
liðinn. Foreldrar
Agnars voru hjónin
Jón Pálsson Leví,
bóndi og söðla-
smiður á Heggs-
stöðum, f. 21. apríl
1888 á Heggsstöðum, d. 3. júlí
1971 og Sigurjóa Guðmannsdóttir,
kennari og húsfreyja, f. 29. októ-
ber 1883 í Krossanesi, Þver-
árhreppi, V-Húnavatnssýslu, d.
27. febrúar 1979. Bræður Agnars
eru Páll Leví Jónsson (tvíbura-
bróðir), f. 1917, d. 1980 og Ár-
mann Jónsson, f. 1920, d. 1981.
vinnuskólann og lauk prófi þaðan
vorið 1947. Á yngri árum vann
Agnar á búi foreldra sinna og síð-
ar um skeið verslunar- og skrif-
stofustörf áður en hann á árinu
1949 fékk stöðu á skrifstofu
Skipaútgerðar ríkisins. Aðalféh-
irðir Skipaútgerðar ríkisins varð
hann 1965 og allt til ársins 1987,
er hann lét af störfum vegna ald-
urs. Agnar var löngum mikill
áhugamaður um æðarrækt og
efldi mjög æðarvarp á Heggs-
stöðum, en þangað norður sótti
hann jafnan hvenær sem færi
gafst og heilsa leyfði. Hann var
virkur félagi í Æðarræktarfélagi
Íslands og sat um árabil í vara-
stjórn þess félags. Agnar og Ragn-
hildur uppeldissystir hans byggðu
hús á Hallveigarstíg 10 A í
Reykjavík og þar héldu þau sam-
an heimili í 45 ár. Síðustu 3 árin
bjó Agnar á dvalar- og hjúkr-
unarheimilinu Grund.
Útför Agnars fer fram frá Foss-
vogskapellu í dag og hefst athöfn-
in klukkan 13.
Uppeldissystir þeirra
bræðra er Ragnhild-
ur Anna Kristjáns-
dóttir, f. 1911, d.
2004. Ragnhildur var
dóttir hjónanna Krist-
jáns Guðmundssonar
og Ragnhildar Guð-
mannsdóttur, og var
Sigurjóa móðursystir
Ragnhildar Önnu
(samfeðra). Agnar
lauk búfræðiprófi frá
Bændaskólanum á
Hvanneyri, og í kjöl-
far þess hélt hann á
árinu 1938 til Noregs til að kynna
sér loðdýrarækt, aðallega við
Landbúnaðarskólann á Sem. Hann
komst í mars 1940 frá Noregi með
Lagarfossi til Íslands, með viðkomu
í Kaupmannahöfn, í frosthörkum
fyrsta vetrar heimsstyrjaldarinnar
síðari.
Agnar stundaði nám við Sam-
Föðurbróðir minn, Agnar Jóns-
son, er látinn á nítugasta aldursári.
Agnar var af þeirri kynslóð Íslend-
inga, sem á fyrri hluta síðustu aldar
tóku ungir ákvörðun um að flytja frá
bernskuslóðum í sveitinni og til höf-
uðstaðarins. Hjá honum eins og
mörgum öðrum í hans sporum var þó
hugurinn alla ævi við æskuslóðirnar.
Agnar fæddist á Heggsstöðum í Mið-
firði. Þar ólst hann upp í skjóli for-
eldra sinna ásamt bræðrum og upp-
eldissystur við rótgróna húnvetnska
sveitamenningu, þar til hann ungur
að árum hleypti heimdraganum.
Hann sá Reykjavík breytast úr bæ í
borg og hann af útsjónarsemi byggði
sér myndarlegt hús í miðju höfuð-
staðarins. Samt var hann í besta
skilningi alla tíð rammíslenskur
sveitamaður. Agnar var fróður og
lesinn, einkum áttu fornbókmennt-
irnar og sagan hug hans. Varð Sturl-
unga honum óþrjótandi umhugsun-
ar- og umræðuefni.
Agnar lifði tímana tvenna, og
gerði sér grein fyrir því. Að afloknu
búfræðinámi hélt hann á árinu 1938
til Noregs í því skyni að kynna sér
loðdýrarækt. Á þeim tíma var nánast
ógerlegt að verða sér úti um gjald-
eyri, enda enn kreppa á Íslandi. Það
stóð á endum, að hann átti ekki eyri,
er hann loks náði til Sem, þar sem
hann í fallegu umhverfi dvaldi við
nám og störf. Á göngum sínum um
nágrennið rakst Agnar iðulega á
prúðbúinn mann með pípuhatt á
höfði einan á rölti um skógarstíga.
Tóku báðir ofan í kveðjuskyni. Taldi
Agnar víst, að hér hlyti prófasturinn
að vera á ferð. Er hann að íslenskum
sið forvitnaðist nánar um mann
þennan var honum tjáð að svo væri
ekki. Hér mundi verið hafa Hákon
Noregskonungur, en hann dveldi
stundum á þessum slóðum og gengi
sér til heilsubótar. Sjálfsagt hefur
Agnar á þessum árum ekkert séð at-
hugavert við það að rekast svona á
kóng einan síns liðs, en síðar skilið,
að þetta væru tímar, sem aldrei
kæmu aftur.
Agnar vann lengi á skrifstofu
Agnar Jónsson
Fáðu fréttirnar
sendar í
símann þinn