Morgunblaðið - 08.11.2006, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. NÓVEMBER 2006 29
Haustþing Rannís 2006
Hóte l Loft le iðum 9. nóvember
DAGSKRÁ
R a n n s ó k n a m i ð s t ö ð Í s l a n d s • L a u g a v e g i 1 3 • 1 0 1 R e y k j a v í k • w w w. r a n n i s . i s
Vís indamaður inn í samfélag inu
– ábyrgð, skyldur og hagsmunir
13.00 Setning
Hans Kristján Guðmundsson, forstöðumaður Rannís
13.15 TENGSL VÍSINDAMANNS OG FJÁRMAGNS
Hamlar fjármögnun rannsókna frelsi vísindamannsins?
Magnús Karl Magnússon, sérfræðingur í blóðmeinafræði við
blóðmeinafræðideild og erfða- og sameindalæknisfræðideild LSH
Hver eru áhrif verkkaupa á álitsgerðir vísindamanna?
Þorlákur Karlsson, forseti viðskiptadeildar Háskólans í Reykjavík
Er sjálfstæði vísindamanna stefnt í hættu með kostun
fyrirtækja á akademískum störfum og rannsóknum?
Magnús Diðrik Baldursson, skrifstofustjóri rektorsskrifstofu og
gæðastjóri Háskóla Íslands
14.10 Kaffihlé
14.25 ÁBYRGÐ, SAMVISKA OG HEILINDI VÍSINDAMANNSINS
Er vísindamaðurinn ábyrgur fyrir því hvernig niðurstöður
hans eru notaðar?
Þóra Ellen Þórhallsdóttir, prófessor við raunvísindadeild
Háskóla Íslands
Getur öflun þekkingar verið neikvæð?
Þórarinn Guðjónsson, sérfræðingur við læknadeild Háskóla Íslands
og verkefnastjóri við blóðmeinafræðideild LSH
Hvenær má vísindamaðurinn þegja og hvenær ekki?
Áslaug Helgadóttir, aðstoðarrektor rannsóknarmála
Landbúnaðarháskóla Íslands
15.30 Kaffihlé
15.45 VÍSINDAMAÐURINN OG ÞJÓÐFÉLAGSUMRÆÐAN
Hvernig geta vísindamenn tekið þátt í pólitískri umræðu?
Vilhjálmur Árnason, prófessor við hugvísindadeild Háskóla Íslands
Eiga vísindamenn að hafa áhrif á samfélagsumræðuna?
Jón Ólafsson, prófessor og deildarforseti Háskólans á Bifröst
Skulda vísindamenn samfélaginu skýringu á vinnu sinni?
Þorsteinn Vilhjálmsson, prófessor við raunvísindadeild
Háskóla Íslands
Hvers virði er þekking ef hún nær ekki út fyrir hóp
sérfræðinga?
Páll Valdimarsson, prófessor við verkfræðideild Háskóla Íslands
17.00 Léttar veitingar
Elín Hirst, fréttastjóri Sjónvarpsins, er þingstjóri og
stýrir umræðum.
Haustþing Rannís er öllum opið.
Skráning er í síma 515 5800 eða á rannis@rannis.is.
Á haustþingi Rannís verður athyglinni beint að
vísindamanninum í samfélaginu, ábyrgð hans,
skyldum og hagsmunum. Fjöldi fyrirlesara fjallar
um efnið frá ólíkum sjónarhornum.
Í LEIÐARA Morgunblaðsins á
mánudag er óskað eftir að stjórn-
málamenn svari þeirri samvisku-
spurningu Vésteins
Lúðvíkssonar hvort Ís-
lendingar ætli sér að
halda áfram að græða á
því að menga loftið
með útblæstri gróð-
urhúsalofttegunda,
einkum frá álverum.
Vésteinn vakti at-
hygli á því í ágætri
grein um helgina að á
Íslandi er þessi losun
orðin meiri á mann en
að meðaltali í Evrópu-
sambandinu þar sem
gömlu iðnríkin eru þó
nær öll samankomin.
Hann benti líka á það
að þeir sem tapa þegar
Íslendingar „græða“
eru einkum fátækustu
þjóðir heims. Og leið-
arahöfundur Morg-
unblaðsins spáir því að
fari fram sem horfir
geri fátæka fólkið í
heiminum aðsúg að borgarhliðum
hinna ríku.
Nóg komið
Ég tek hér með áskorun Morg-
unblaðsins. Í mínum augum er kom-
inn tími til þess að við íhugum alvar-
lega hvert við stefnum í
atvinnumálum og umhverfismálum, í
hverskonar framtíðarlandi við ætlum
að búa. Stóriðja verður að sjálfsögðu
áfram ein af meginatvinnugreinum
okkar. Engum dettur í hug að leggja
niður álverið í Straumsvík frá árinu
1966. Ég tel hinsvegar nóg komið af
stóriðjuverum á Íslandi. Af umhverf-
isástæðum, af efnahagslegum ástæð-
um og vegna skuldbindinga okkar og
ábyrgðar í loftslagsmálum.
Við stöndum á þröskuldi nýrra
tíma í atvinnu- og efnahagslífi. Ekki
er lengur spurt um aflamet í tonnum
eða fallþunga heldur um gæði, ný-
sköpun, vöruþróun, markað. Þekk-
ingariðnaður og hátækni knýja dyra
ásamt nýjungum í hefðbundnu at-
vinnugreinunum, sjávarútvegi, land-
búnaði og ferðamennsku. Náttúra Ís-
lands verður uppspretta auðs og
atvinnu sé hún nýtt með verndun,
ekki rányrkju. Auk frumframleiðslu,
iðnaðar og þjónustu er nú að myndast
fjórða stoðin í atvinnulífi menntaðrar
menningarþjóðar, hinar svokölluðu
skapandi greinar. Menningar-
starfsemi myndaði 4% landsfram-
leiðslu okkar í fyrra, næstum helming
á við sjálfan sjávarútveginn 9,6% (sjá
grein Ágústs Einarssonar í Hag-
málum 44).
Á næstu árum eigum við að beina
sjónum okkar að þessum framtíð-
argreinum, styðja þær til þroska og
styrkja þær með öllum ráðum. Fyr-
irmyndin er til: Gríðarlegur opinber
stuðningur með skattfé og nið-
urgreiðslum aðfanga marga síðustu
áratugi við eina atvinnugrein öðrum
fremur, stóriðjuna. Aðeins hluti af
þeim stuðningi nægir hinum nýju
greinum.
Alþjóðleg ábyrgð
Fáir efast lengur um að lofts-
lagsváin er eitthvert brýnasta úr-
lausnarefni mannkyns. Vísindamenn
segja að ógnin sem að steðjar hafi að
95% skapast af mannavöldum. Enn
eru að vísu til fróðleiksmenn sem tala
um „hugsanlegar loftslagsbreyt-
ingar“ en þeir ná ekki máli í al-
þjóðlegri umræðu, enda margir í dul-
arfullu sambandi við auðhringa sem
telja að aðgerðir gegn loftslagsvá
skaði hagsmuni sína.
Iðnríkin bera mesta ábyrgð á hitn-
un og mengun andrúmsloftsins. Þau
hafa líka nema Bandaríkin og Ástr-
alía tekið á sig skuldbindingar um-
fram þróunarlöndin með Ríó-ferlinu
og Kýótó-bókuninni. Fyrsta skrefið
var að vísu stutt en í vændum eru
miklu metnaðarfyllri áfangar. ESB-
ríkin hafa haft forystu á þessu sviði,
enda lætur evrópskur almenningur
sig þetta miklu skipta.
Núverandi ríkisstjórn hefur leitast
við að gera Lýðveldið
Ísland að undantekn-
ingarríki í loftslags-
málum. Þegar svo er
komið að hver Íslend-
ingur mengar meira en
meðalíbúi í Evrópusam-
bandinu ætti mönnum
að verða ljóst að leið
undantekningarinnar er
ekki lengur fær. Við
höfum engan siðferð-
islegan rétt til að heimta
leyfi til mengunar um-
fram aðrar þjóðir. Þeir
sem halda því fram að
orkufrek álbræðsla eigi
hér sérstakan griðastað
af því að orkulindirnar
séu svo hreinlegar, þeir
verða líka að skýra út
fyrir okkur hvað það
kostar íslenska náttúru
að nýta orkuna frekar
en orðið er og sýna okk-
ur það fólk um heims-
byggðina sem vill að við leggjum
Fagra Ísland fram til slíkra fórna. Og
fyrir hvað, með leyfi? Gosdósir?
Verum óhrædd!
Samviskuspurning Vésteins kann
að fela í sér að ef við stöndum okkur í
loftslagsmálum þurfi að láta af
græðgi í sífellt aukin veraldargæði.
Það gæti raunar verið hollt fyrir
mörg okkar að velta því fyrir sér. Ég
tel þó að möguleikar Íslendinga og
tækifæri í atvinnumálum aldarinnar
nýju og hins nýja efnahagskerfis séu
svo mikil að ekki þurfi að óttast
snögg umskipti. Ef við berum gæfu
til að virða gömul og góð gildi í sam-
félagi okkar, samhjálpina ann-
arsvegar, frelsi til orðs og æðis hins-
vegar, þá er engin þörf að kvíða
nýjum tímum. Spurning Vésteins
snýst ekki eingöngu um samvisku
okkar gagnvart fátæku þjóðunum.
Hún varðar líka okkur sjálf. Við eig-
um ekki að vera hrædd við að hafna
náttúruspjöllum og einhæfu atvinnu-
lífi. Vel má þó vera að við þurfum
fyrsta kastið að efla eigið traust á
sjálfum okkur, hugviti og hæfi-
leikum. Og vonandi kjósum við í
framtíðinni að breyta lífsháttum okk-
ar, draga úr síneyslu, fjölga sam-
verustundum fjölskyldu og vina, efl-
ast að heilsu og íþrótt, læra að meta
náttúru okkar og allt umhverfi með
öðrum hætti en almennt tíðkaðist á
20. öld. Það er enginn heimsendir.
Við skulum ganga óhrædd til fram-
tíðarinnar.
Göngum óhrædd
til framtíðar
Mörður Árnason skrifar um
umhverfis- og atvinnumál
Mörður Árnason
» Við eigumekki að vera
hrædd við að
hafna nátt-
úruspjöllum og
einhæfu at-
vinnulífi.
Höfundur er alþingismaður fyrir
Samfylkinguna í Reykjavík
Dóra Hjálmarsdóttir:
Áhættumati fyrir Kárahnjúka-
virkjun er ekki ábótavant.
Oddur Benediktsson:
Áhættumati fyrir Kárahnjúka-
virkjun er ábótavant.
www.mbl.is/profkjor
Guðmundur Guðmundsson
styður Steinunni Guðnadóttur
í prófkjöri Sjálfstæðisflokks-
ins í Suðvesturkjördæmi.
Ingibjörg Hinriksdóttir styð-
ur Kristrúnu Heimisdóttur í
prófkjöri Samfylkingarinnar í
Reykjavík.
María Kristín Gylfadóttir:
Kjósum hugrakka konu á
þing! Stuðningsyfirlýsing við
Steinunni Guðnadóttur í próf-
kjöri Sjálfstæðisflokks í Suð-
vesturkjördæmi.
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar