Morgunblaðið - 08.11.2006, Blaðsíða 40

|miðvikudagur|8. 11. 2006| mbl.is
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
„ÉG var með fordóma gagnvart bók-
inni, en keypti mér hana þó, á rúss-
nesku. Þá uppgötvaði ég mér til
ánægju, að fordómarnir sem ég
hafði útvegað mér í Moskvu voru
horfnir. Þetta var stórkostleg bók og
ekki seinna vænna að þýða hana á ís-
lensku,“ segir Ingibjörg Haralds-
dóttir skáld og þýðandi, um söguna
Djöflana eftir Fjodor Dostojevskí.
Ingibjörg er mesti þýðandi okkar á
bókmenntum rússneska skáldjöfurs-
ins og í dag kl. 16.30 heldur hún fyr-
irlestur í stofu 201 í Árnagarði, þar
sem hún fjallar um þýðingar sínar á
verkum Dostojevskís, með sérstakri
áherslu á viðureign sína við skáld-
söguna Djöflana, sem kom út í ís-
lenskri þýðingu árið 2000. En aftur
að Ingibjörgu og sáttinni við Djöfl-
ana:
„Það spillti ekki fyrir að ýmislegt
var að gerast í heimsmálunum um
svipað leyti. Berlínarmúrinn var
hruninn, Sovétríkin að líða undir lok,
kalda stríðinu var aflýst. Ástandið
var dramatískt og spennandi; við
lifðum á sögulegum tíma. Dostoj-
evskí hafði enn einu sinni heillað mig
upp úr skónum, með bók sem smell-
passaði við ástandið í heiminum og
ástandið á mér.“
Djöflarnir er pólitísk saga og
sögusviðið er keisaraveldið rúss-
neska undir lok 19. aldar. Vinstri-
sinnuðum lýðræðissinnum vex jafnt
og þétt fiskur um hrygg og ljóst að
stefna mun í átök um pólitíska hug-
myndafræði. Í gegnum aðalpersónur
sögunnar lýsir Dostojevskí ástand-
inu í Rússlandi þess tíma; árekstrum
hugmyndaheima og þeirri ringulreið
sem af þeim spretta. Sagan kom út
árið 1872, fjórum árum á eftir Fávit-
anum og átta árum á undan Ka-
ramazov-bræðrunum. Ingibjörg
segir að í fyrirlestrinum ætli hún að
rekja þýðingasögu verksins og velta
upp spurningunni um Dostojevskí-
hefð á Íslandi. „Mér finnst vera
kominn vísir að Dostojevskí-hefð hér
á landi, eins og þekkist víða erlendis
um ýmsa klassíska höfunda – ekki
bara Dostojevskí. Allt sem kemur
höfundinum við fellur inn í hefðina.
Höfundurinn er nafn sem vitnað er í
og allir þekkja og hann er um leið
orðinn að viðfangsefni fræðaheims-
ins. Nafnið er fólki kunnugt, og það
finnst mér um Dostojevskí hér, að
minnsta kosti í ýmsum hópum sam-
félagsins. Þetta hefur breyst. Do-
stojevskí var til víða á heimilum í
þýðingum á öðrum tungum, en það
var ekki nóg, því í augum flestra var
hann bara löngu dauður kall. Í fyrra
var gefin út hér bókin Orðlist skáld-
sögunnar, eftir rússneska bók-
menntafræðinginn Bakhtín, sem
skrifaði mikið um Dostojevskí. Með
henni var orðið auðveldara að tala
um Dostojevskí á íslensku og með ís-
lenskum hugtökum, og það breytir
svo miklu. Með fleiri þýðingum
breytist staðan líka. Það hafa líka
verið skrifaðar greinar um Dostoj-
evskí og þýðingar mínar. Verk hans
hafa líka verið sýnd hér á sviði á síð-
ustu árum. Allt stuðlar þetta að því
að skapa hefðina.“
Aðrir þýðendur á verkum Dostoj-
evskís hér á landi eru Vilhjálmur Þ.
Gíslason og Arnór Hannibalsson.
Það er trúlega ekkert áhlaupa-
verk að hefjast handa við að þýða
verk jafn mikils rithöfundar og Do-
stojevskí er, og kannski á þar best
við spurningin: Hvernig borðar mað-
ur fíl; svarið er auðvitað að taka einn
bita í einu. Upphafið var þó einfalt;
Glæpur og refsing kom fyrst, ein-
faldlega vegna þess að hún var í
uppáhaldi hjá Ingibjörgu, ásamt
Meistaranum og Margarítu eftir
Búlgakov, sem hún þýddi líka. „Ég
var að glugga í eldgamla grein í
Politiken – hálfrar aldar gamla – um
Dostojevskí-þýðingar í Danmörku.
Þar kemur fram að í upphafi þýðing-
anna þar, á fyrri hluta 20. aldar, voru
fimm þýðendur búnir að spreyta sig
á Dostojevskí, og þeir höfðu allir
þýtt Glæp og refsingu, Fávitann og
Karamazov-bræðurna, – í þessari
röð. Þetta er sama röðin og hjá mér,
og ég kann enga skýringu á þessu.
Kannski þetta sé ómeðvituð hefð-
arröð,“ segir Ingibjörg hlæjandi,
… þetta eru þær bækur hans sem
víðast hafa farið – og víðar en Djöfl-
arnir.“
Fyrirlestur Ingibjargar er hluti af
fyrirlestraröð Stofnunar Vigdísar
Finnbogadóttur: Þýðing öndveg-
isverka, þar sem þýðendur fjalla um
vinnu sína við mikilvæg verk heims-
bókmenntanna.
Morgunblaðið/Sverrir
Þýðandinn „… í augum flestra var hann bara löngu dauður kall,“ segir Ingibjörg Haraldsdóttir.
Djöflaglíman
og Dostojevskí-
hefðin
Eftir Ingveldi Geirsdóttur
ingveldur@mbl.is
Á HÁSKÓLATÓNLEIKUM í Nor-
ræna húsinu í hádeginu í dag frum-
flytja Áskell Másson og Borgar
Magnason verk Áskels, Innhverfar
sýnir, fyrir slagverk og kontra-
bassa.
„Þetta verður endurnærandi há-
degishugleiðsla fyrir áheyrendur,
eins og titill verksins gefur til
kynna,“ segir Borgar.
Í tvö ár hefur staðið til hjá Borg-
ari og Áskeli að spila saman á tón-
leikum og er nú komið að því en
þeir hafa unnið saman áður að tón-
list fyrir verk hjá Íslenska dans-
flokknum.
„Áskell semur þetta verk fyrir
okkur tvo. Við höfum verið að
rannsaka bassann svolítið og
hvernig hann blandast hinum ýmsu
slagverkshljóðfærum. Upp úr þeim
hljóðheimi semur Áskell síðan
þetta verk,“ segir Borgar og bætir
við að það sé mjög krefjandi í
flutningi.
Fyrstu einleikstónleikarnir
Borgar segir frábært að vinna
með Áskeli.
„Það eru mikil forréttindi að fá
að vinna með góðu fólki. Við tveir
náum mjög vel saman og það er
skemmtilegt og lærdómsríkt fyrir
mig að vinna með honum.“
Þetta er í fyrsta skipti sem Borg-
ar spilar opinberlega á einleiks-
tónleikum á Íslandi og kveðst hann
því vera mjög spenntur.
„Ég hef verið í burtu frá Íslandi í
rúman áratug og hef aldrei spilað
hér áður að neinu gagni. Ég kom
heim núna í nokkurra mánaða
stopp til að rifja upp kynnin af
landi og þjóð og vinna með Íslend-
ingum. Fyrir utan samstarfið við
Áskel hef ég verið að vinna með
Daníel Ágúst Haraldssyni að nýju
efni og svo er ég að sinna eigin
tónsmíðum, en ég er að semja verk
fyrir meðlimi úr nútímatónlist-
arhópi í Belgíu sem heitir ICTUS,“
segir Borgar sem býr í Brussel og
starfar þar m.a sem fyrsti bassa-
leikari Charlemagne kammersveit-
arinnar og nútímatónlistarhópsins
Ensemble 21.
„Í næstu viku fer ég á tónleika-
ferðalag með kammersveit frá
Belgíu svo Íslandsstoppinu er að
ljúka í bili. Ég stefni samt að því að
spila meira hér á landi í framtíð-
inni þótt ég sé ekki á leiðinni að
flytja alfarið heim.“
Tónleikarnir fara fram í Nor-
ræna húsinu í dag eins og áður
segir og hefjast kl. 12:30.
Endurnærandi hádegishugleiðsla
Morgunblaðið/Ásdís
Innhverfar sýnir Áskell Másson og Borgar Magnason frumflytja nýtt tón-
verk fyrir slagverk og kontrabassa á Háskólatónleikum í dag.
Tónlist | Frumflutningur á Háskólatónleikum í hádeginu
Staðurstund
Í dag skrifar Árni Matthíasson
um nígeríska rithöfundinn Chi-
nua Achebe og ævisögu hans,
Home and Exile. » 43
af listum
Málverkið Angel Fernández de
Soto eftir Picasso hefur nú
komist í fréttirnar vegna deilu
um eignarrétt verksins. » 44
myndlist
Hljómsveitin múm hitar upp
fyrir Sykurmolana í Laug-
ardalshöllinni hinn 17. nóv-
ember næstkomandi. » 43
tónlist
Bergþóra Jónsdóttir skrapp á
kammertónleika í Bústaðakirkju,
þar sem eingöngu voru leikin
verk eftir Schumann. » 42
gagnrýni
Börkur Jónsson er tilnefndur til
Evening Standard-leikhúsverð-
launanna fyrir leikmynd sína í
Hamskiptunum. » 43
leiklist