Morgunblaðið - 29.12.2006, Side 12

12 FÖSTUDAGUR 29. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Sýslumannsembættið áKeflavíkurflugvelli hafði íhaust áhuga á því að sendamann til starfa hjá gagn-
njósnadeild NATO í Kabúl í Afgan-
istan. Forsvarsmenn í utanríkis-
ráðuneytinu töldu hins vegar ekki að
slíkt samrýmdist áherslum utanrík-
isráðherra. Var sú ákvörðun tekin,
að ekki yrði af þessu verkefni,
skömmu áður en umræddur starfs-
maður átti að halda til Afganistans.
Grétar Már Sigurðsson, ráðuneytis-
stjóri í utanríkisráðuneytinu, segir
þó rangt að tala um að ráðuneytið
hafi skorist í leikinn. Full sátt hafi
verið um niðurstöðuna milli hans og
sýslumannsins, Jóhanns R. Bene-
diktssonar.
Eins og Morgunblaðið greindi frá
9. desember sl. hefur undanfarin tvö
ár verið starfrækt fjögurra manna
greiningardeild við sýslumannsemb-
ættið á Keflavíkurflugvelli sem sinnt
hefur gerð reglubundins hættumats
fyrir utanríkisráðuneytið í tengslum
við verkefni Íslensku friðargæslunn-
ar í Afganistan, á Sri Lanka og víð-
ar. Um tildrög þess að til tals kom,
að Íslendingur færi til starfa hjá
gagnnjósnadeild NATO í Kabúl,
segir Jóhann að starfsmenn grein-
ingardeildarinnar hafi sótt námskeið
erlendis til að þeir væru sem best í
stakk búnir til að greina upplýsingar
sem frá NATO og öðrum koma,
varðandi ástand á hættuslóðum, og
til að þjálfa þá til umsjónar með
þeim gagnagrunnum og beinteng-
ingum, sem um ræðir.
„Við höfum meðal annars verið í
starfsmannaskiptum við deild í
Brunssum í Hollandi, sem á ensku
er kölluð Allied Command Counter
Intelligence, ACCI,“ sagði Jóhann.
„Þangað hafa þrír menn farið til
stuttrar dvalar. Yfirmaður deildar-
innar var hins vegar að fara til
starfa í Kabúl og hann óskaði ein-
faldlega eftir því að fá einn Íslend-
inganna með sér til að vinna í höf-
uðstöðvum þar.“
Átti Íslendingurinn að fá starfstit-
ilinn „Special Agent“ í fíkniefna-
verkefnum NATO, hjá deild sem
kallaðist „source operations“. Hann
hefði verið áfram á launaskrá sýslu-
mannsembættisins en NATO hefði
greitt tilheyrandi kostnað, dagpen-
inga og annað, á vettvangi.
Bendir Jóhann á í þessu samhengi
að Íslendingur sé nú þegar starfandi
hjá umræddri gagnnjósnadeild, Al-
lied Command Counter Intelligence,
hjá yfirherstjórn NATO í Mons. Þar
er um að ræða Óskar Þórmundsson,
yfirlögregluþjón, sem fyrir rúmum
tveimur árum hélt til starfa hjá
ACCI í Mons. Halldór Ásgrímsson,
þáverandi utanríkisráðherra, hefði
greint frá því á sínum tíma og ekki
þótt neitt sérstakt tiltökumál.
„Það er að vísu rétt að menn ótt-
uðust, að þetta væri meira en skrif-
stofustarf því að hann átti að hluta
til að vera í samskiptum við innlenda
aðila,“ segir Jóhann um eðli starfs-
ins, sem umræddur Íslendingur átti
að sinna í Kabúl. „Hins vegar var
það smæstur hluti starfs hans og
það fólst ekkert í því annað en við-
töl.“
Hættu við fleiri verkefni
Utanríkisráðuneytið taldi þetta
verkefni hins vegar ekki, eins og áð-
ur kom fram, samrýmast þeim
áherslum sem Valgerður Sverris-
dóttir hefur sett síðan hún varð ut-
anríkisráðherra sl. sumar og segir
Grétar Már Sigurðsson ráðuneytis-
stjóri að þeir Jóhann hafi ekki þurft
langan tíma til að verða sammála um
þá niðurstöðu.
„Það varð ákveðin áherslubreyt-
ing með nýjum ráðherra og eitt af
því sem við nú leggjum áherslu á er
að gera ekkert sem ekki hefur verið
kynnt fyrir utanríkismálanefnd Al-
þingis áður. Og þetta verkefni hafði
ekki verið kynnt þar,“ segir Grétar
Már.
Segir Grétar að í þessu felist eng-
inn sérstakur dómur yfir verkefninu
sem slíku. Það hafi einfaldlega ekki
hentað á þessum tímapunkti, m.a.
vegna þess að utanríkismálanefnd
Alþingis hefur ekki enn verið gerð
grein fyrir starfsemi greiningar-
deildar sýslumannsembættisins á
Keflavíkurflugvelli.
Grétar Már tekur fram að þetta
verkefni hafi ekki verið það eina,
sem hætt var við. Nefnir hann til
dæmis að ákveðið hafi verið í haust
að senda ekki sprengjuleitarmenn til
starfa í Helmand í Suður-Afganist-
an, eins og til stóð. Ýmis fleiri áform
hafi verið uppi um þátttöku í starfi
NATO í suðurhluta Afganistans, þar
sem aðstæður hafa verið mjög
hættulegar, „en allir þeir vinnuferl-
ar voru stöðvaðir“.
Jóhann segir um þá ákvörðun, að
ekki verði af því að Íslendingurinn
fari til Kabúl, að menn hafi talið að á
meðan ekki væri búið að fjalla betur
um þessa hluti á opinberum vett-
vangi væri ástæða til að fara sér
hægt. „Það er ekkert tortryggilegt,
óeðlilegt eða undarlegt við þetta.
Hitt verða menn að tryggja að allt sé
þetta uppi á borðum og sé í opinni
umræðu, annars er hætta á að vakni
tortryggni,“ segir Jóhann.
Segir Jóhann augljóst af eftir-
grennslunum Morgunblaðsins og
umfjöllun Blaðsins fyrir jól, þar sem
því var slegið upp að greiningar-
deildin á Keflavíkurflugvelli hefði á
ensku haft vinnuheitið Icelandic In-
telligence Service-NATO, sem Blað-
ið þýddi sem Íslenska leyniþjónust-
an, að einhver vildi gera störf hans
tortryggileg. Vísar hann hér til þess
að einhver hefur lekið til Blaðsins
bréfum, sem Jóhann hafði skrifað
norsku herleyniþjónustunni og
varnarmálaráðuneytinu í Noregi í
nafni þessarar „íslensku leyniþjón-
ustu“.
„Það að einhver skuli leka þessu
bréfi [í Blaðið] eins og gert var er
auðvitað stórfrétt,“ segir Jóhann.
„Ekkert sem ég hef gert hefur ekki
áður hlotið samþykki minna yfirboð-
ara og verið gert að höfðu samráði
við þá,“ segir hann líka. „Það er ver-
ið að reyna að láta hlutina líta þann-
ig út að ég sé að gera eitthvað sem
ég megi ekki, sem ég hafi ekki um-
boð til að gera, sem ég hafi ekki rætt
áður við menn. Það er það sem er
svo ódrengilegt í þessu.“
Segir Jóhann að hann vonist hins
vegar til þess að þessi umræða og
umfjöllun verði til þess að íslensk
stjórnvöld komi þessum málefnum í
fastan farveg og að það verði tryggi-
lega gengið frá lagaumgjörð og öðru
sem fylgir því að við Íslendingar
séum að taka öryggismálin í auknum
mæli í okkar hendur.
Segir mun á gagn
njósnum og njósnum
En er þá enginn munur á því að
starfrækja greiningardeild hjá
sýslumannsembættinu á Keflavíkur-
flugvelli annars vegar og hafa menn
við störf í gagnnjósnadeild hjá
NATO á vettvangi hins vegar? Jaðr-
ar það ekki við að geta talist „leyni-
þjónustuvinna“?
Jóhann svarar þessari spurningu
svona: „Eigum við ekki að segja að
við nánari skoðun vildu menn alveg
vera 100% öruggir um að þetta væri
ekki í neinni mótsögn við neitt sem
við höfum áður gert.
Við þurfum hins vegar að hafa það
hugfast að þeir starfsmenn Íslensku
friðargæslunnar sem eru að vinna í
Afganistan hafa þetta sama hlutverk
nú þegar á margan hátt. Friðar-
gæsluliðar þar eru að taka saman
upplýsingar og gefa skýrslur um
hættu, eftir að hafa talað við heima-
menn. Þetta var ekkert öðruvísi.
Svo það sé alveg á hreinu þá fólst
ekki í þessu að verið væri að fylgjast
með mönnum eða hlera. Eini mun-
urinn er sá að þessi starfsmaður átti
að fara að vinna fyrir NATO í þess-
ari deild og það gat skapað tor-
tryggni.“
Jóhann heldur áfram: „Sú þjálfun
sem menn hafa fengið í Brunssum
hefur snúið að því hvernig þú vernd-
ar og verð hagsmuni NATO og hún
felur í sér þjálfun í því að meta ein-
stakar ógnir sem steðja að ein-
stökum ríkjum og NATO í heild. Ís-
lenska heitið sem útskýrir þetta best
er forvarnadeild. Þú ert í forvörnum
og þú ert í því að taka við upplýs-
ingum.
Ef þetta væri njósnadeild NATO
þá værirðu að afla upplýsinga með
óhefðbundnum hætti. Þetta er gagn-
njósnadeild, ekki njósnadeild.“
Og Jóhann heldur áfram: „Ef
menn spyrja: hver var tilgangurinn
með þessu? Hver er tilgangurinn
með allri okkar vinnu á þessu sviði?
Tilgangurinn er sá að finna leiðir til
að tryggja sem mest og best upplýs-
ingaflæði til íslenskra ráðamanna
um aðstæður á þeim stöðum þar sem
Íslendingar eru að störfum. Það er
tilgangurinn. Tilgangurinn með því
að efla tengslin við þessa deild [í
Brunssum] var að tryggja hámarks-
vernd og öryggi íslenskra starfs-
manna erlendis.“
Greiningardeildin áfram
undir utanríkisráðuneyti
Rétt er að fram komi að ný lög-
reglulög taka gildi um þessi áramót
og flyst sýslumannsembættið á
Keflavíkurflugvelli þá frá utanríkis-
ráðuneytinu og tilheyrir framvegis
dómsmálaráðuneytinu. Skv. heim-
ildum Morgunblaðsins eru mál
greiningardeildarinnar umræddu til
algerrar endurskipulagningar í ut-
anríkisráðuneytinu en þar á bæ
munu menn vilja taka greiningar-
vinnuna yfir með einhverjum hætti.
Er gert ráð fyrir því að utanríkis-
ráðherra kynni nýtt fyrirkomulag
fyrir utanríkismálanefnd Alþingis á
nýju ári.
Greiningardeildin verður því ekki
áfram á forsvari Jóhanns R. Bene-
diktssonar, enda verður hann fram-
vegis lögreglu- og tollstjóri á Suð-
urnesjum. „Ég verð að koma hreinn
og óskiptur yfir til Björns [Bjarna-
sonar, dómsmálaráðherra]. Ég get
ekki þjónað tveimur herrum,“ segir
Jóhann.
david@mbl.is
Vildu senda mann til starfa hjá
gagnnjósnadeild NATO í Kabúl
Fréttaskýring | Hvenær
verður upplýsinga- og
gagnaöflun að leyniþjón-
ustu? Davíð Logi Sig-
urðsson fjallar um
greiningardeild
sýslumannsembættisins
á Keflavíkurflugvelli.
Reuters
Land átaka Það er afar kalt í Kabúl í Afganistan um þessar mundir.
Í HNOTSKURN
»Greiningardeild sýslu-mannsembættisins á
Keflavíkurflugvelli var sett á
laggirnar í utanríkisráð-
herratíð Davíðs Oddssonar.
»Hún hefur það hlutverk aðsinna reglubundnu hættu-
mati fyrir utanríkisráðuneytið
í tengslum við verkefni Ís-
lensku friðargæslunnar.
»Sýslumannsembættið flystundir dómsmálaráðuneyti
um áramót.
Í STYRKTARÁTAKI Sparisjóðsins
fyrir átta félagasamtök til verk-
efna á sviði uppbyggingar, fræðslu,
og þróunar í geðheilbrigðismálum
söfnuðust alls 21.433.000 kr.
Styrktarátakinu lauk á aðfangadag
jóla en styrkirnir voru afhentir for-
svarsmönnum félaganna í gær.
Til að taka þátt í átakinu þurftu
viðskiptavinir Sparisjóðsins ekki
að kosta neinu til, heldur aðeins að
velja eitt af verkefnunum átta og
gaf Sparisjóðurinn jafnharðan þús-
und krónur til þess verkefnis. Við-
skiptavinir voru þó hvattir til að
bæta við viðbótarframlagi, en einn-
ig var opnaður söfnunarsími svo
allir landsmenn gætu tekið þátt í
verkefninu. Styrkirnir skiptust
samkvæmt vilja viðskiptavina og
annarra þátttakenda.
Hæstan styrk hlaut Geðhjálp, 4,8
milljónir króna sem verður varið
til eflingar og uppbyggingar fé-
lagsins á landsbyggðinni með
stofnun sjö nýrra deilda. Önnur fé-
lög sem fengu styrk eru: ADHD-
samtökin, til fræðslu- og kynning-
arstarfs á landsbyggðinni um mál-
efni þeirra sem glíma við ofvirkni
og athyglisbrest; Forma, til að
stofna ráðgjafarsetur á vegum
Forma þar sem átröskunar-
sjúklingar geta átt öruggt athvarf;
Hugarafl, til undirbúnings Hlut-
verkaseturs, þar sem fólki á bata-
vegi eru veitt tækifæri á almennum
vinnumarkaði; Klúbburinn Geysir,
til uppbyggingar atvinnu- og
menntadeildar þar sem fólk á bata-
vegi getur tekið fyrstu skrefin í
vinnu eða skóla; Ný leið, til til-
raunaverkefnisins „Lífslistin“ sem
er námskeið fyrir unglinga sem
eiga við geðræn vandamál að
stríða; Rauði krossinn, til fræðslu-
námskeiða víða um land fyrir að-
standendur geðfatlaðra og áhuga-
fólk um geðheilbrigðismál, og
Spegillinn, til fræðsluátaks og for-
varna gegn átröskunum og sjálfs-
eyðandi lífsstíl í grunnskólum og
framhaldsskólum.
Sparisjóðurinn styrk-
ir geðheilbrigðismál
um 21,4 milljónir
Styrkir Sparisjóðurinn afhenti í gær styrki til uppbyggingar þróun og fræðslu á sviði geðheilbrigðismála.
Morgunblaðið/Sverrir