Morgunblaðið - 29.12.2006, Síða 35

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 29. DESEMBER 2006 35
UMRÆÐAN
FYRIR nokkru var Forvarn-
ardagurinn haldinn hér á landi.
Með deginum var m.a. ætlunin að
vekja athygli ungmenna, foreldra
og forráðamanna á
mikilvægi skipulagðs
félagsstarfs, eins og
íþrótta, til að koma í
veg fyrir vímu-
efnaneyslu ungs fólks.
Með átakinu var einn-
ig lögð áhersla á að
hvert ár sem unga
fólkið okkar neytir
ekki vímuefna skiptir
máli.
Rannsóknir sem
gerðar hafa verið hér
á landi hafa um árabil
sýnt fram á mikilvægi
skipulagðs tómstundastarfs sem
forvarna gegn vímuefnum. Þau
ungmenni sem ekki taka þátt í slíku
starfi eru líklegri til að nota vímu-
efni en þau ungmenni sem eru virk
í hefðbundnu íþrótta- og tóm-
stundastarfi. Því er mikilvægt að
unglingarnir okkar stundi skipulagt
tómstundastarf sem lengst til að
sporna gegn neyslu vímuefna.
Í íþróttastarfinu hafa augun mik-
ið til beinst að brottfalli úr íþrótt-
um. Brottfall er talið stórt vanda-
mál því þau ungmenni sem hætta í
skipulögðu íþróttastarfi lenda sum
hver í áhættuhóp þeirra sem helst
neyta vímuefna. Lausnirnar sem
við höfum beint sjónum okkar að
hafa sérstaklega litið til þess hvað
sé hægt að gera til að halda krökk-
unum okkar lengur í íþróttum.
Hvert ár skiptir máli og því þrýst-
um við sífellt á þau að vera eitt ár í
viðbót í íþróttastarfinu. En með
þessum aðferðum erum við ekki að
komast að rót vandans. Væri ekki
nær að fyrirbyggja brottfall með
því að sinna forvörnum gegn brott-
fallinu sjálfu? Ættum við ekki frek-
ar að reyna að leita leiða til að gera
börnunum okkar kleift að finna
sinn rétta farveg í íþróttum? Að
þau séu að stunda íþróttir á eigin
forsendum? Með því móti vinnum
við að forvörnum gegn brottfalli úr
íþróttum.
Helsti brottfallsaldur úr íþróttum
er 12 – 15 ára og helsta ástæða
brottfalls er áhugaleysi. Börnin
hafa ekki áhuga á að æfa íþróttina
sem þau stunduðu.
Það er kjarni málsins.
Iðkendur eru að
stunda íþróttagreinar
sem þeir hafa ekki
raunverulegan áhuga
á að stunda og eðli-
lega hætta því þátt-
töku þegar þau sjálf
gera sér grein fyrir
því.
Það er reynsla und-
irritaðs sem og
margra annarra
íþróttaþjálfara að
mörg börn eru einmitt
að stunda íþróttir sem þau hafa
ekki raunverulegan áhuga á. Ætla
má t.d. að um þriðjungur ungra
pilta sem æfa fótbolta hafi engan
sérstakan áhuga á fótbolta. Það eru
þessir iðkendur sem mæta verr á
æfingar, mæta of seint á æfingar,
leggja sig ekki fram á æfingum,
taka ekki framförum og ná ekki ár-
angri. Það eru þessir iðkendur sem
hætta í íþróttum fyrr en seinna.
Þetta er brottfallshópurinn sem við
höfum áhyggjur af. Hópurinn sem
valdist ekki í rétta íþróttagrein.
En hverjar eru ástæður þess að
börnin okkar eru ekki að finna sér
íþróttir eða tómstundir við hæfi?
Sökin liggur bæði hjá íþróttahreyf-
ingunni sem og okkur foreldrunum.
Íþróttafélögin bjóða í vaxandi mæli
upp á sérhæfingu fyrir ung börn í
ákveðnar íþróttagreinar í stað þess
að bjóða upp á fjölbreyttar íþróttir
fyrir alla. Börnin flokkast því strax
á unga aldri í ákveðna íþróttagrein
sem við foreldrarnir viljum svo að
þau nái árangri í. Við foreldrar er-
um svo oft haldin þeirri tálsýn að
gera börnin okkar að íþróttastjörn-
um og teljum í því skyni að sérhæf-
ing á unga aldri sé rétta leiðin til
þess. Rannsóknir sýna, þvert á
þessar hugmyndir, að ótímabær
sérhæfing í íþróttir dregur úr lík-
um á árangri og eykur brottfall úr
íþróttastarfinu.
Til að sporna við brottfalli barna
og ungmenna úr íþróttum, og til að
sinna öflugu forvarnarstarfi, þurf-
um við því að skipuleggja íþrótta-
starf ungs fólks á þann hátt að það
séu ekki foreldrarnir, félagarnir,
fjölmiðlarnir, þjálfarar hinna ýmsu
íþróttagreina eða íþróttafélögin
sem segja börnunum okkar hvaða
íþróttagrein þau eigi að stunda og
sérhæfa sig í frá unga aldri. Áhug-
inn verður að koma frá þeim sjálf-
um. Að innan. Börnin eiga sjálf að
taka þá ákvörðun þegar þau hafa
þroska til. Það gera þau ekki fjög-
urra ára, eða fimm ára. Þau gera
það löngu síðar. Því er mikilvægt
að hætta að setja börn í sérhæfðar
íþróttagreinar á unga aldri.
Íþróttahreyfingin og við foreldrar
þurfum að taka höndum saman og
bjóða börnunum okkar upp á al-
mennar og fjölbreyttar íþróttir sem
gerir þeim kleift að efla hreyfi-
þroska sinn, prófa sem mest og
velja svo þá íþróttgrein eða greinar
sem þau hafa virkilegan áhuga á að
stunda, á sínum eigin forsendum.
Það er áhuginn og ástríðan sem
er lausnin að vandamálinu. Veitum
börnunum okkar raunverulegt val
til að leggja áherslu á það sem þau
sjálf vilja gera í íþróttunum. Afleið-
ingar þess verða minna brottfall úr
íþróttastarfi sem og meiri og betri
árangur í öllum íþróttum. Þannig
virka íþróttir best sem forvarnir!
Íþróttir og forvarnir
Viðar Halldórsson fjallar um
forvarnargildi íþrótta fyrir
ungmenni
» Íþróttafélögin bjóðaí vaxandi mæli upp á
sérhæfingu fyrir ung
börn í ákveðnar íþrótta-
greinar í stað þess að
bjóða upp á fjölbreyttar
íþróttir fyrir alla.
Viðar Halldórsson
Höfundur er sviðsstjóri íþróttafræða-
sviðs Háskólans í Reykjavík.
HRAÐINN í okkar þjóðfélagi er
orðinn mikill. Enginn má vera að
því að bíða, allt þarf að fara af stað
sem fyrst og klárast á
mettíma. Börnin okk-
ar verða sífellt meira
dregin inn í þessa
tímavél sem snýst
hraðar og hraðar.
Aldrei hefur kynslóð
verið vanrækt andlega
jafn mikið og sú sem
vex úr grasi núna.
Börnin eru aftarlega í
forgangsröðinni í dag.
Þeim er komið fyrir í
dagvistun, oft meira
en 8 tíma á dag, í
pössun á kvöldin og
um helgar. Á meðan
eru foreldrarnir að
vinna langan vinnudag
og sinna sínum áhuga-
málum þar fyrir utan.
Síðastliðin helgi fór
ég eins og oft áður í
sumarhúsið okkar, lít-
ið hús við stöðuvatn.
Þar sat ég á verönd-
inni og naut kyrrð-
arinnar, leyfði mér
þann lúxus að gera
ekkert neitt og lét
hugann reika.
Það var fallegur haustdagur og
sólin skein á litadýrðina. Öllum há-
værum vélbátum hafði verið komið
fyrir í skýlunum og enginn var á
svæðinu. Ég velti fyrir mér öll
þessu stóru og glæsilegu frístund-
arhús sem stóðu ónotuð. Í sumar
var ekki jafn friðsælt og stundum
spurði ég manninn minn í gríni:
„Eigum við að vera heima í garð-
inum að hlusta á hávaða í list-
flugsmönnum eða eigum við að fara
í sumarbústað að hlusta á vélbát-
ana?“
En án gríns: Þurf-
um við ekki aðeins að
staldra við og spá í há-
vaðann í kringum okk-
ur? Er ekki þörf á lög-
um um
hávaðamengun? Mega
einkaflugvélar, spítt-
bátar, mótorhjól og
vélsleðar vaða enda-
laust yfir rétt þeirra
sem vilja slaka á án
hávaða? Og svo eitt:
Þurfa menn virkilega
öll þessi dýru tól og
tæki til þess að öðlast
hamingju? Eigum við
kannski frekar að
sleppa að kaupa allt
þetta dót og gefa
börnunum okkar meiri
tíma í staðinn?
Umræðan um hrað-
akstur á þjóðvegum
stendur núna hátt. Á
leiðinni heim úr sum-
arhúsinu fylgdist ég
með ökumanni sem
fór fram úr mér þar
sem ég ók á eftir
þungaflutningabíl á 80 km hraða.
Hann rétt slapp fram fyrir mig
vegna þess að ég bremsaði harka-
lega niður. Ég sá ekki betur en að
hann var með 2 börn í bílnum. Svo
endurtók hann þennan hættulega
leik með bílinn fyrir framan mig.
Lengra komst hann ekki þegar ég
beygði út af aðalveginum í Mos-
fellsbæ þar sem akreinin verður
tvöföld. Hann græddi 5 sekúndur
en setti sig og börnin tvisvar í lífs-
hættu. Svona mönnum er ekki
bjargandi og hér dugar ekkert
nema öflugt lögreglueftirlit og háar
sektir. Þessir menn setja svo sann-
arlega sig og aðra í hættu, miklu
frekar en mótmælendurnir við
Kárahnjúka. Þarna var á sínum
tíma ekkert mál að vera með tugi
lögreglumanna að abbast upp á
friðsælt fólk. Mikið væru nú gott
að hafa jafn öflugt lögreglulið í um-
ferðaeftirliti.
Ég hugsa mikið um hvort hrað-
inn, stressið, hávaðinn og tímaleys-
ið sé ekki afleiðing af skökku lífs-
gæðamati. Oft er minna meira. Það
er svo hollt að geta sagt nei við
sumt sem verið er að telja okkur
trú um að maður verði að eiga. Og
eitt í lokin: Lífshamingjan reiknast
ekki í mínútum og klukkutímum.
Ég er ekki sammála Illuga Gunn-
arsyni þegar hann fjallar um að
umferðarhnútar skerði lífskjör
(Fréttablað 8. október) Þar reiknar
hann upp hve mikinn tíma og pen-
ingar tapast með því að sitja í um-
ferðarteppu. Maður verður bara að
læra að lifa með þessu, draga úr
óþörfum ferðum á álagstímum og
reyna að hvíla bílana sem oftast. Í
raun og veru getur maður nefni-
lega notið lífsins þótt hægar kemst
en ætlast er. Ef þú lendir í um-
ferðateppu, reyndu þá að setja
græjurnar á fullt og syngja með,
það hefur slakandi áhrif. Og aldrei
er maður jafn frjáls og þá því eng-
inn heyrir hvort maður syngur vel
eða illa.
Því þessi læti?
Úrsúla Jünemann fjallar um
hraða í nútíma samfélagi
»Maður verð-ur bara að
læra að lifa með
þessu, draga úr
óþörfum ferðum
á álagstímum og
reyna að hvíla
bílana sem oft-
ast.
Úrsúla Jünemann
Höfundur er kennari.
SJÁVARÚTVEGSRÁÐHERR-
ANN okkar, Einar K. Guðfinnsson,
er býsna pennaglaður þessa dagana
enda styttist í kosningar. Samt sem
áður forðast hann að tala um það sem
nær honum snýr, það
er að segja sjávar-
útveginn á Íslandi að
undanskildum hval-
veiðum og veiðum er-
lendra skipa sem eru
langt fyrir utan okkar
200 mílna lögsögu sem
hann flokkar undir sjó-
ræningaveiðar sem vel
má vera.
Hvernig væri nú að
líta sér nær og ræða
ástand sjávarþorpa vítt
og breitt um lands-
byggðina sem svipt
hafa verið lífsvið-
urværi sínu með því fá-
ránlega fyrirkomulagi
sem núverandi kvóta-
kerfi hefur í för með
sér? Síðan er hnífnum
snúið í sárinu með því
að hleypa dragnótabát-
um upp í fjörur inni á
flestum fjörðum og fló-
um landsins með þeim
hörmulegu afleið-
ingum sem dragnótin
hefur í för með sér
varðandi botngróður
og lífríki sjávar.
Sjóræningjaveiðar
á grunnslóð
Í Skagafirði hafa
undanfarin ár verið
stundaðar dragnóta-
veiðar allhömlulaust og síðasta sum-
ar tók nú steininn úr. Alls stunduðu
meira og minna tíu dragnótabátar
veiðar á firðinum, að stórum hluta
innan við eyjar og nánast inn í fjarð-
arbotn. Einnig hefur stærð drag-
nótabáta farið vaxandi og eru nú
sumir dragnótabátar á stærð við
minni gerð skuttogara. Dæmi:
KLÆNGUR ÁR20 sem er 38 metra
langur, 299 brúttótonn, 913 hestöfl
og togkraftur 13,2 tonn. Þessum bát
hefur nú verið flaggað á Skagafjörð
undir nafninu MARGRÉT SK20.
(Hegranes SK2, fyrsti skuttogari
Skagfirðinga, var 38 metra langur
með 1060 hestafla vél.)
Þessi veiðiskapur telst löglegur, en
að margra mati siðlaust athæfi sem
flokka ætti með sjóræningaveiðum.
Þetta er nú samt látið viðgangast í
skjóli sjávarútvegsráðuneytisins og
ráðherra. Þrátt fyrir að 400 manns
hafi skrifað undir áskorun um að
banna þessar veiðar, samþykki sveit-
arstjórnar og fundi með ráðherra
hefur ekkert fengist að gert.
Eftir stendur auðnin ein
Hvað segja fiskifræðingar um
þessi vinnubrögð nú þegar fisk-
stofnar eiga erfitt uppdráttar? Vissu
þeir kannski ekkert um það þegar
dragnótabátar voru að rótast í klak-
fiski á Húnaflóa fyrir innan Blönduós
síðasta vor? Eða er kannski allt í lagi
að umgangast viðkvæmar uppeld-
isstöðvar með þessum hætti?
Skagafjörður var að komast á það
stig að vænlegt var að stunda þar
bæði handfæra- og línuveiðar og
stefndi í að þar gætu í framtíðinni
orðið sjálfbærar vistvænar veiðar. Sú
von er nú fyrir borð borin þar sem
dragnótabátar hafa skrapað fjörðinn
þannig að ekkert er að hafa. Að-
komubátar sem stunduðu línu- og
handfæraveiðar eru allir farnir og
heimamenn búnir að gefast upp og í
þann veg að selja frá sér kvótann.
Sömu sögu er að segja um að-
komubáta sem voru á dragnót. Þeir
eru farnir, enda allt uppurið og ekk-
ert að hafa lengur, eftir stendur
auðnin ein.
Ríkisstjórnin, að tillögu Einars K.,
hefur ákveðið að setja á fót starfshóp
til að fara yfir hvaða breytingar þurfi
að gera á íslenskri löggjöf til að geta
tekið fastar á svokölluðum sjóræn-
ingjaveiðum vegna örfárra veiðiskipa
einhvers staðar úti í ballarhafi og
skal hún vinna hratt og
vel. Hvernig væri nú að
byrja á heimavinnunni
og setja á fót starfshóp
til þess að kanna hvaða
áhrif dragnótaveiðar,
og það upp í landsteina,
hafa á lífríki sjávar, ný-
liðun og uppeld-
isstöðvar fiskstofna. Til
þess að þessi nefnd geti
unnið af heilindum og
skilað marktækum ár-
angri þyrftu fleiri aðilar
að koma að henni en
LÍÚ og Hafró.
Skagafjörður
jafnmikilvægur
og Faxaflói
Reglugerð um drag-
nótaveiðar útgefin af
sjávarútvegsráðuneyt-
inu er í 11 greinum og
er 5. grein sérstaklega
bundin við dragnóta-
veiðar í Faxaflóa. Þar
gilda þær reglur að
bátar mega ekki vera
lengri en 22 metrar,
sem er góð ákvörðun, en
þegar kemur að öðrum
fjörðum og flóum lands-
ins má allt í einu lengd
dragnótabáta fara upp í
42 metra og vélarstærð
1.200 hestöfl (aflvísir
2.500). Þetta er fráleitt
og með ólíkindum að nokkur maður
skuli láta sér detta í hug að hleypa
þessari stærð dragnótabáta upp í
fjörur landsins.
Við frekari lestur 5. greinar kemur
í ljós að hlutfall þorsks og ýsu má
ekki fara yfir 15% af afla kola í sum-
um tilvikum, undanþága í 30%. Þeg-
ar kemur að öðrum svæðum kveður
við annan tón því þar eru engar slík-
ar reglur í gildi, t.d. í Skagafirði hef-
ur hlutfall kola verið langt innan við
10% þrátt fyrir það að forsendur fyr-
ir því að dragnót var leyfð í Skaga-
firði væri nýting kolastofnsins þar.
Þá er einnig tekið fram að á Faxa-
flóasvæðinu sé óheimilt að nota
steinastiklara (rockhoppara). Það er
ekki tekið fram að á öðrum veiði-
svæðum séu þeir ekki leyfðir, hins
vegar tekið fram að óheimilt sé að
nota hlera og það nánast það eina
sem skilur dragnótina frá hinu hefð-
bundna botntrolli. Hins vegar er not-
uð margföld víralengd á dragnót
miðað við troll þannig að dragnóta-
bátarnir ná ansi góðu togi áður en
dragnótin kemur saman og lokast.
Þetta er í rauninni opið bréf til
sjávarútvegsráðherra og svara að
vænta ef einhver dreitill er eftir í
pennanum.
Sjávarútvegsráð-
herra hunsar
óskir Skagfirðinga
Steinar Skarphéðinsson
skrifar opið bréf til
sjávarútvegsráðherra
Steinar Skarphéðinsson
»Hvernigværi nú að
byrja á heima-
vinnunni og
setja á fót
starfshóp til
þess að kanna
hvaða áhrif
dragnótaveiðar,
og það upp í
landsteina, hafa
á lífríki sjávar,
nýliðun og upp-
eldisstöðvar
fiskstofna.
Höfundur er vélstjóri.
Vöggusæn
gur
vöggusett
PÓSTSENDUM
Skólavörðustíg 21 ● sími 551 4050 ● Reykjavík