Morgunblaðið - 26.01.2007, Blaðsíða 30

30 FÖSTUDAGUR 26. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
í þessum efnum, heldur ber að skoða
þá þannig að þeir myndi eina heild
innan hvers árs. Auk alls þessa
skiptir þó mestu að við munnlega
sönnunarfærslu fyrir héraðsdómi
voru ákærðu Jón Ásgeir, Stefán
Hilmar og Anna, sem 33. til 36. liður
ákærunnar snúa að, í raun ekkert
spurð um einstakar færslur á við-
skiptareikningunum og ástæður
þess að þær hafi ekki hver fyrir sig
eða í afmörkuðum flokkum tilvika
kallað á skýringar í ársreikningum
vegna ákvæða 43. gr. laga nr. 144/
1994. Eins og fram kemur í hinum
áfrýjaða dómi var málið ekki flutt í
héraði um einstakar færslur í þessu
sambandi, en þótt af hálfu ákæru-
valdsins hafi að nokkru verið leitast
við að gera það við munnlegan mál-
flutning fyrir Hæstarétti hafði ekki
fyrr við meðferð málsins fyrir dómi
gefist tilefni fyrir ákærðu til verjast
sökum á þeim grunni, þrátt fyrir að
um þetta hafi verið fjallað að nokkru
marki við rannsókn lögreglunnar.
Vegna þess háttar, sem hafður hefur
verið á saksókn að þessu leyti, hefur
ákærðu ekki réttilega gefist kostur á
að koma fram skýringum og afstöðu
sinni til þess hvort einstakar færslur
á viðskiptareikningunum, sem hér
um ræðir, varði lán í skilningi 43. gr.
laga nr. 144/1994 og eftir atvikum
hvort einhverjar þeirra geti hafa
verið undanþegnar tilgreiningar-
skyldu samkvæmt ákvæðinu vegna
áðurnefndra fyrirmæla 2. mgr. 26.
gr. reglugerðar nr. 696/1996. Að
þessu virtu er óhjákvæmilegt að
staðfesta niðurstöðu hins áfrýjaða
dóms um sýknu ákærða Jóns Ás-
geirs af þeim sökum, sem hann er
borinn í 33. til 36. lið ákæru. Af því
leiðir sjálfkrafa að staðfest verður
niðurstaða héraðsdóms um sýknu
ákærðu Stefáns Hilmars og Önnu af
kröfum ákæruvaldsins.
III.
Með 38. lið ákæru er ákærði Jón
Ásgeir sem fyrr greinir sakaður um
að hafa brotið gegn 1. mgr. og 4.
mgr. 172. gr. laga nr. 88/2005, sbr.
áður 1. mgr. og 2. mgr. 126. gr. laga
nr. 55/1987, og 2. mgr. 158. gr. al-
mennra hegningarlaga með því að
hafa við innflutning bifreiðarinnar
OD 090 í nafni Baugs hf. gefið toll-
stjóranum í Reykjavík rangar upp-
lýsingar um verð hennar í aðflutn-
ingsskýrslu 3. desember 1999 og
lagt fram því til stuðnings tilhæfu-
lausan reikning að fjárhæð 27.600
bandaríkjadalir, sem gerður hafi
verið að beiðni hans af Jóni Gerald
Sullenberger 23. september sama ár
í nafni Nordica Inc. Eins og sak-
argiftum var breytt undir rekstri
málsins fyrir héraðsdómi er við það
miðað af hálfu ákæruvaldsins að
kaupverð bifreiðarinnar hafi í raun
numið 33.000 bandaríkjadölum, en í
þeim efnum er stuðst við reikning,
sem hermt er að félagið Automot-
ores Zona Franca hafi gert Nordica
Inc. vegna bifreiðarinnar. Til sam-
ræmis við þetta er ákærði Jón Ás-
geir borinn sökum um að hafa komið
sér undan greiðslu aðflutningsgjalda
að fjárhæð samtals 480.605 krónur.
Eins og nánar er lýst í hinum
áfrýjaða dómi liggur fyrir í málinu
reikningur 25. september 1999 frá
Nordica Inc. á hendur Baugi hf. fyr-
ir verði nánar tiltekinnar bifreiðar,
27.600 bandaríkjadölum, en við
skráningu hér á landi fékk hún núm-
erið OD 090. Fjárhæð reikningsins
hafði Baugur hf. greitt Nordica Inc.
með sem svaraði 2.001.874 krónum
degi fyrir dagsetningu hans í sam-
ræmi við óskir, sem fyrrnefndur Jón
Gerald setti fram í símbréfi til nafn-
greinds starfsmanns Baugs hf. 23.
sama mánaðar. Þá liggur fyrir
reikningur 30. september 1999 frá
Nordica Inc. til Baugs hf. að fjárhæð
7.600 bandaríkjadalir, en samkvæmt
texta hans var hann um þóknun fyr-
ir nánar tilteknar markaðsrann-
sóknir í Flórida í Bandaríkjunum á
tímabilinu frá 1. ágúst til 30. sept-
ember 1999. Fjárhæð þessa reikn-
ings greiddi Baugur hf. einnig degi
fyrir útgáfudag hans og innti af
hendi í því skyni 550.250 krónur.
Samkvæmt framburði Jóns Geralds
var samanlögð fjárhæð þessara
tveggja reikninga í raun verð bif-
reiðarinnar, sem hann hafi tekið að
sér að útvega í Bandaríkjunum að
beiðni ákærða Jóns Ásgeirs og
senda hingað til lands, en ákærði
hafi óskað eftir því að verðinu yrði
skipt á þennan hátt á tvo reikninga.
Ákærði bar fyrir dómi að Baugur hf.
hafi keypt bifreiðina af Nordica Inc.
og selt hana síðan Fjárfestingafélag-
inu Gaumi ehf., en hún hafi verið
fengin til afnota fyrir fyrrverandi
eiginkonu ákærða. Neitaði ákærði
að hafa átt orðaskipti við Jón Gerald
um gerð reikninga fyrir bifreiðinni,
sem hann minnti að Aðföng hf., dótt-
urfélag Baugs hf., hafi séð um að
flytja til landsins. Sérstaklega að-
spurður um reikning Nordica Inc.
að fjárhæð 7.600 bandaríkjadalir
sagði ákærði að hann hafi verið fyrir
þóknun til Jóns Geralds „vegna ým-
iss tilstands, annars vegar að útvega
bílinn og eitthvað fleira sem var þar
á ferðinni“.
Gegn neitun ákærða er ósannað
að hann hafi óskað eftir því að gerðir
yrðu á framangreindan hátt tveir
reikningar fyrir verði bifreiðarinnar,
sem hér um ræðir. Til þess verður á
hinn bóginn að líta að af gögnum
málsins verður séð að fjárhæðin,
sem varið var til greiðslu síðast-
nefnds reiknings Nordica Inc.,
550.250 krónur, var færð 29. sept-
ember 1999 til gjalda í bókhaldi
Baugs hf. á tiltekinn reikningslið
með þeirri skýringu að hún væri
vegna aðkeyptra markaðsupplýs-
inga. Með bókhaldsfærslu sama dag
var þessi fjárhæð tekin af þeim
reikningslið og færð þess í stað til
eignar á öðrum, sem bar heitið „bif-
reiðar án vsk“, en þar hafði áður
verið færð fjárhæðin, sem greidd
var vegna fyrrnefnds reiknings
Nordica Inc. frá 25. september 1999,
2.001.874 krónur. Þáverandi starfs-
maður Baugs hf., sem gerði þessar
breytingarfærslur, kvaðst í vitna-
skýrslu fyrir héraðsdómi ekki minn-
ast tilefnis þeirra eða við hvaða upp-
lýsingar hafi verið stuðst. Eftir
komu bifreiðarinnar til landsins
greiddi Baugur hf. 17. desember
1999 vegna aðflutningsgjalda og
annars kostnaðar samtals 2.464.352
krónur, sem einnig voru færðar á
sama reikningslið. Baugur hf. seldi
síðan Fjárfestingafélaginu Gaumi
ehf. bifreiðina og var gerður reikn-
ingur 20. janúar 2000 fyrir verði
hennar, 5.016.476 krónum, en þá
samtölu mynda jafnframt þær þrjár
fjárhæðir, sem næstar voru nefndar
hér á undan. Að virtum þessum
gerðum innflytjanda bifreiðarinnar,
Baugs hf., fær ekki annað staðist en
að gengið hafi verið út frá því að ver-
ið væri að greiða Nordica Inc. fyrir
hana með samanlagðri fjárhæð um-
ræddra tveggja reikninga, 35.200
bandaríkjadölum. Á framlögðu ein-
taki af reikningi Nordica Inc. 30.
september 1999 fyrir 7.600 banda-
ríkjadölum, sem mun vera komið úr
bókhaldsgögnum Baugs hf., sést að
hann hefur verið áritaður um sam-
þykki og staðfesti ákærði Jón Ás-
geir í skýrslu sinni fyrir héraðsdómi
að það hafi hann gert. Samkvæmt
því og í ljósi fyrrgreinds framburðar
hans um hvað búið hafi að baki þess-
um reikningi getur ekki farið á milli
mála að honum hafi verið kunnugt í
það minnsta að greiðslur vegna bif-
reiðarinnar hafi numið hærri fjár-
hæð en þeim 27.600 bandaríkjadöl-
um, sem tilgreindir voru í reikningi
Nordica Inc. frá 25. september 1999.
Af gögnum málsins virðist mega
ráða að bifreiðin OD 090 hafi komið
til landsins með skipi í nóvember
1999, en aðflutningsskýrsla vegna
hennar var afhent tollstjóranum í
Reykjavík 7. desember sama ár. Í
skýrslunni var tilgreint að heildar-
verð reiknings fyrir bifreiðinni hafi
verið 27.600 bandaríkjadalir. Sam-
kvæmt skýrslunni var innflytjandi
bifreiðarinnar Baugur hf. og um-
boðsmaður hans Aðföng hf. Skýrsl-
an var undirrituð af þáverandi
starfsmanni síðarnefnda félagsins. Í
vitnaskýrslu fyrir héraðsdómi kann-
aðist starfsmaðurinn við aðflutn-
ingsskýrsluna, sem hann kvað yfir-
menn í Aðföngum hf. hafa falið sér
að gera, en ekki var hann inntur
frekar eftir hverjir þeir hefðu verið.
Aðspurður um gögn, sem fylgdu
skýrslunni, skýrði hann almennt svo
frá að flutningstilkynningar hafi
borist í símbréfum eða tölvupósti, en
þegar þær væru komnar hefði hann
leitað að reikningum, sem yfirleitt
hafi verið í pósti til Aðfanga hf. Fyr-
ir héraðsdómi kvaðst ákærði Jón
Ásgeir ekkert hafa skipt sér af inn-
flutningi þessarar bifreiðar og ekki
vita hver hafi afhent gögn vegna
hennar til Aðfanga hf. Þótt lagt sé til
grundvallar samkvæmt áðursögðu
að ákærða hafi verið kunnugt um að
greitt hafi verið meira vegna bifreið-
arinnar en nam fjárhæð reiknings
Nordica Inc. fyrir 27.600 banda-
ríkjadölum hefur gegn eindreginni
neitun hans ekkert komið fram til
staðfestingar því að hann hafi
ákveðið eða lagt á ráðin um hvaða
gögn yrðu afhent Aðföngum hf. til
að gera aðflutningsskýrslu eða skipt
sér að öðru leyti af atriðum, sem
vörðuðu þá skýrslugerð. Í þessu
sambandi verður ekki horft fram hjá
því að báðir reikningarnir frá Nor-
dica Inc. höfðu verið greiddir undir
lok september 1999, rúmum tveimur
mánuðum áður en aðflutnings-
skýrslan var gerð. Með því að annað
hefur ekki verið upplýst verður að
ætla að leita hafi þurft upplýsinga
og skjala til að styðja skýrsluna við í
bókhaldsgögnum Baugs hf. Þegar
hér var komið sögu höfðu þessar
greiðslur báðar verið færðar á áð-
urnefndan reikningslið í bókhaldi
Baugs hf., sem virðist hafa verið
ætlaður fyrir kostnaðarverð bif-
reiða, og mátti þetta blasa við þeim,
sem kannaði færslur á þeim lið.
Ekki hefur verið upplýst fyrir dómi
um nánari atvik við sendingu gagna
til Aðfanga hf. í sambandi við gerð
aðflutningsskýrslunnar og hefur því
ekki verið borið við af hálfu ákæru-
valdsins að atriði af þeim meiði hafi
verið innan verksviðs ákærða Jóns
Ásgeirs sem forstjóra Baugs hf.
Eins og málið liggur fyrir er ekki
unnt að líta svo á að nægilega sé haf-
ið yfir skynsamlegan vafa að mistök
annarra starfsmanna félagsins hafi
ekki valdið því að ranglega hafi verið
staðið að verki þegar gögn voru tek-
in saman um verð bifreiðarinnar til
undirbúnings greiðslu aðflutnings-
gjalda. Af þessum sökum er ekki
sannað að ákærði Jón Ásgeir hafi af
ásetningi eða stórfelldu gáleysi kom-
ið því til leiðar að Aðföng hf. veitti í
umboði Baugs hf. rangar upplýsing-
ar í aðflutningsskýrslunni, sem 38.
liður ákærunnar varðar. Verður því
að staðfesta niðurstöðu héraðsdóms
um sýknu ákærða af þessum sak-
argiftum.
IV.
Í 40. lið ákæru er ákærða Kristín
borin sökum um að hafa brotið gegn
1. mgr. og 4. mgr. 172. gr. laga nr.
88/2005, sbr. áður 1. mgr. og 2. mgr.
126. gr. laga nr. 55/1987, og 2. mgr.
158. gr. almennra hegningarlaga
með því að hafa við innflutning bif-
reiðarinnar KY 835 gefið tollstjór-
anum í Reykjavík rangar upplýsing-
ar um verð hennar í aðflutn-
ingsskýrslu 30. maí 2000 og lagt
fram því til stuðnings tilhæfulausan
reikning að fjárhæð 46.780 banda-
ríkjadalir, sem gerður hafi verið að
beiðni ákærðu af Jóni Gerald Sullen-
berger 11. apríl sama ár í nafni
Nordica Inc. Með áðurgreindum
breytingum og leiðréttingum, sem
gerðar hafa verið á þessum lið ákær-
unnar, er af hálfu ákæruvaldsins
miðað við að kaupverð bifreiðarinn-
ar hafi í raun numið 56.800 banda-
ríkjadölum, sem fram komi í reikn-
ingi Automotores Zona Franca á
hendur Nordica Inc. Í samræmi við
þetta er ákærða Kristín sökuð um að
hafa komið sér undan greiðslu að-
flutningsgjalda að fjárhæð samtals
611.761 krónu.
Í málinu liggur fyrir reikningur
fyrir tiltekinni bifreið á hendur
ákærðu Kristínu frá Nordica Inc. 11.
apríl 2000 að fjárhæð 46.780 banda-
ríkjadalir. Daginn eftir leitaði áður-
nefndur Jón Gerald eftir því með
símbréfi til ákærðu að hún léti senda
þessa fjárhæð inn á tilgreindan
bankareikning Nordica Inc. og var
það gert degi síðar, en að auki mun
um leið hafa verið greiddur reikn-
ingur frá sama félagi vegna kaupa
föður ákærðu, Jóhannesar Jónsson-
ar, á annarri bifreið, sem um ræddi í
39. lið ákæru. Þá liggur einnig fyrir
reikningur frá Nordica Inc. 17. apríl
2000 á hendur Pönnupizzum ehf., en
samkvæmt því, sem fram er komið í
málinu, mun framkvæmdastjóri
þess félags hafa verið þáverandi eig-
inmaður ákærðu og félagið jafn-
framt í eigu Fjárfestingafélagsins
Gaums ehf., þar sem ákærða var
framkvæmdastjóri. Reikningurinn
var að fjárhæð 23.970 bandaríkja-
dalir, en samkvæmt texta hans var
þetta umsamin þóknun fyrir ráðgjöf
og þjónustu vegna veitingahúsa og
umboðslaun. Reikningurinn var
greiddur 19. apríl 2000. Samkvæmt
framburði Jóns Geralds svaraði
samanlögð fjárhæð þessara þriggja
reikninga til raunverulegs verðs bif-
reiðanna tveggja, sem hann hafi tek-
ið að sér að útvega í Bandaríkjunum
handa ákærðu og Jóhannesi Jóns-
syni. Hafi hann skipt verðinu á þrjá
reikninga að ósk ákærðu, svo sem
séð verði af útprentun af tölvupósts-
endingu 10. apríl 2000, sem lögð hef-
ur verið fram í málinu og nánar er
lýst í hinum áfrýjaða dómi. Ákærða
hefur ekki kannast við þessa tölvu-
póstsendingu, sem ummerki voru
ekki fundin um í tölvu hennar eða
Jóns Geralds við rannsókn málsins.
Þá hefur hún heldur ekki kannast
við að verð bifreiðarinnar hafi verið
annað en þeir 46.780 bandaríkjadal-
ir, sem tilgreindir voru í reikningi
Nordica Inc. til hennar, en um
reikning sama félags á hendur
Pönnupizzum ehf. og viðskiptum að
baki honum hafi hún ekki haft vitn-
eskju.
Í hinum áfrýjaða dómi er lýst
framlögðum gögnum í þessum þætti
málsins, sem varða meðal annars
kaup Nordica Inc. á bifreiðunum
tveimur af Automotores Zona
Franca, verð þeirra í þeim viðskipt-
um og upplýsingar um þær frá fyrri
tímum, en eins og þar kemur fram
eru ýmsir annmarkar á þessum
gögnum. Jafnframt er í dóminum
gerð grein fyrir vitnisburði Jóns
Geralds Sullenberger og forráða-
manns Automotores Zona Franca,
Ivan Gabriel Motta, fyrir héraðs-
dómi, svo og að ósamræmi hafi verið
milli þeirra í vissum atriðum og mis-
ræmi í framburði þess fyrrnefnda á
mismunandi stigum málsins. Ekki
hafa komið fram viðhlítandi gögn
um gangverð bifreiðar eins og þeirr-
ar, sem ákærða Kristín fékk senda
til landsins, á þeim stað og tíma sem
kaupin voru gerð. Þá er þrátt fyrir
umfangsmikla sönnunarfærslu
óljóst hvað ætla megi að Nordica
Inc. kunni að hafa greitt fyrir bif-
reiðina þegar verið var að útvega
hana fyrir ákærðu Kristínu, en
hvernig sem litið er til gagna máls-
ins fæst ekki samræmi milli þess,
sem á mismunandi stigum hefur
verið hermt að kaupverðið hafi num-
ið, og heildarfjárhæðar þeirra
þriggja reikninga Nordica Inc., sem
áður er lýst. Að þessu athuguðu
verður að fallast á með héraðsdómi
að gegn eindreginni neitun ákærðu
hafi ekki verið færðar nægilegar
sönnur fyrir þeim sökum, sem hún
er borin í 40. lið ákæru. Niðurstaða
héraðsdóms um sýknu ákærðu af
kröfum ákæruvaldsins verður því
staðfest.
V.
Fyrir Hæstarétti hefur ríkissak-
sóknari ekki leitað sérstaklega end-
urskoðunar á ákvæðum héraðsdóms
um sakarkostnað. Þau verða því
staðfest.
Samkvæmt 166. gr. laga nr. 19/
1991 um meðferð opinberra mála
ber að greiða allan áfrýjunarkostnað
málsins úr ríkissjóði. Við munnlegan
flutning málsins fyrir Hæstarétti
var af hálfu ákærðu Önnu lagður
fram reikningur 31. mars 2006 að
fjárhæð 464.136 krónur frá Price-
waterhouseCoopers hf. á hendur
lögmannsstofu skipaðs verjanda
hennar og þess krafist að útgjöld
þessi yrðu felld undir sakarkostnað
málsins. Reikningur þessi ber á eng-
an hátt með sér hvernig hann kunni
að tengjast máli þessu. Þegar af
þeirri ástæðu eru ekki efni til að
verða við þessari kröfu. Verður því
ekki kveðið á um greiðslu annars
sakarkostnaðar fyrir Hæstarétti en
málsvarnarlauna skipaðra verjenda
ákærðu. Um ákvörðun þeirra launa
er þess að geta að verjendur hafa
lagt fram yfirlit um fjölda vinnu-
stunda, sem varið hafi verið til mál-
svarnar fyrir Hæstarétti. Sá stund-
arfjöldi er í engu samræmi við
sakarefni eða umfang málsins. Er
fjárhæð málsvarnarlauna ákveðin
eins og greint er í dómsorði og er
virðisaukaskattur innifalinn í henni.
Það athugast að sakflytjendur,
einkum þó verjendur ákærðu, hafa
lagt fram í Hæstarétti greinargerð-
ir, sem eru úr hófi langar og hafa að
geyma skriflegan málflutning.
Dómsorð
Héraðsdómur skal vera óraskað-
ur.
Allur áfrýjunarkostnaður málsins
greiðist úr ríkissjóði, þar með talin
málsvarnarlaun skipaðs verjanda
ákærða Jóns Ásgeirs Jóhannesson-
ar, Gests Jónssonar hæstaréttarlög-
manns, 1.245.000 krónur, skipaðs
verjanda ákærðu Kristínar Jóhann-
esdóttur, Kristínar Edwald hæsta-
réttarlögmanns, 498.000 krónur, og
skipaðs verjanda ákærðu Stefáns
Hilmars Hilmarssonar og Önnu
Þórðardóttur, Þórunnar Guðmunds-
dóttur hæstaréttarlögmanns,
498.000 krónur.
Morgunblaðið/Sverrir
Spurt og svarað Sigurður Tómas Magnússon, sérstakur saksóknari, svarar fréttamönnum eftir dómsuppkvaðningu.