Morgunblaðið - 26.01.2007, Side 44

44 FÖSTUDAGUR 26. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
menning
Eftir Jóhann Bjarna Kolbeinsson
jbk@mbl.is
FJÓRIR nýútskrifaðir danshöf-
undar standa fyrir dansleikhúss-
ýningunni Víkingar og gyðingar í
Hafnarfjarðarleikhúsinu í kvöld og
annað kvöld. Tveir þessara höfunda,
þær Margrét Bjarnadóttir og Saga
Sigurðardóttir, stofnuðu nýverið
dansleikhúsfélagið Good Company
og er þessi sýning fyrsta afsprengi
þess.
Þær hafa fengið til liðs við sig þær
Annat Eisenberg og Noa Shadur frá
Ísrael, en allar voru þær saman í
skóla í Hollandi.
„Við vorum allar saman í danshöf-
undanámi og vorum bara fjórar í
bekk. Þetta var mjög skringileg
samsetning; tveir Íslendingar og
tveir Ísraelar,“ segir Margrét, en
allar luku þær námi á síðastliðnu ári.
Álfar og víkingar
Aðspurð segir Margrét Íslend-
inga og Ísraela passa mjög vel sam-
an.
„Já alveg ótrúlega vel, ég hef ekki
enn getað sett fingurinn á það. En
það er sérstaklega í húmor, hann fer
afar vel saman,“ segir hún, og bætir
því við að töluverður húmor sé í
sumum verkanna.
„Þetta er alveg á mörkum leik-
húss og dans. Það er frekar mikið
talað mál, allt á ensku í þetta skipt-
ið,“ segir Margrét.
„Við erum að vinna með þessar
dásamlegu klisjur. Okkur fannst
fyndið hvernig maður er bara
dæmdur þegar maður er frá Íslandi,
það er alltaf verið að bera mann
saman við álfa og víkinga. Sömuleið-
is er alltaf verið að nudda Ísraelum
upp úr gyðingdómnum.Við erum að
takast á við það í eitt skipti fyrir öll.“
Um er að ræða fjögur verk, þrjú
dansverk og eina stuttmynd.
„Þau eru öll óskyld, þetta eru
sjálfstæð verk en þau fara öll undir
þennan víkinga- og gyðingahatt,“
segir Margrét, en verkin eru ólík
innbyrðis og sem dæmi má nefna að
verk Annat Eisenberg fjallar um
hryðjuverk í víðum skilningi.
„Annat var í ísraelska hernum,
Noa komst hins vegar hjá því að fara
í herinn. En þetta er Annat hug-
leikið, hennar verk fjallar um fárán-
leika hryðjuverka,“ segir Margrét,
en bætir því við að verkið eftir Noa
tengist pólitík ekki á neinn hátt,
heldur sé það fremur abstrakt.
„Það gæti þess vegna verið eftir
Norðmann,“ segir hún í léttum dúr.
Einungis verður um tvær sýn-
ingar að ræða að þessu sinni, en
Margrét vonast til þess að þær stöll-
ur geti sett verkið upp í Tel Aviv ef
fjármagn fæst. Uppsetning verksins
hér á landi er hins vegar styrkt af
Evrópusambandinu, nánar tiltekið
af áætlun sem nefnist Ungt fólk í
Evrópu.
Dansleikhúsverkið Víkingar og gyðingar sett upp í Hafnarfjarðarleikhúsinu
Morgunblaðið/ÞÖK
Dans „Þetta er alveg á mörgum leikhúss og dans,“ segir Margrét Bjarnadóttir um verkið Víkingar og gyðingar
sem hún setur upp ásamt Sögu Sigurðardóttur, Annat Eisenberg og Noa Shadur í Hafnarfjarðarleikhúsinu.
Unnið með dásamlegar klisjur
Víkingar og gyðingar í Hafn-
arfjarðarleikhúsinu í kvöld og ann-
að kvöld, báðar sýningar hefjast
klukkan 20. Miðaverð er 2.000
krónur en 1.200 krónur fyrir
námsmenn.
ÞEGAR komið er inn á sýningu Jó-
hanns Ludwigs Torfasonar „Ný
leikföng“ í Ásmundarsal í Listasafni
ASÍ, blasir við skrifborð fyrir
miðjum sal en á veggjum hanga lit-
ríkar myndir. Sýningargestir gætu í
fyrstu haldið að skrifborðið væri
fyrir starfsmann (eða listamanninn
sjálfan) sem sæti yfir sýningunni,
eins og almennt tíðkast í söfnum og
í galleríum, og að viðkomandi hefði
brugðið sér frá rétt í svipinn. Hik
gæti jafnvel komið á marga, sem
teldu rétt að bíða með að skoða sýn-
inguna þar til starfsmaðurinn sneri
aftur, svo að unnt væri að greiða
aðgangseyri – sem í þessu tilviki á
þó ekki við þar eð aðgangur er
ókeypis.
Ekkert bólar hins vegar á um-
ræddum starfsmanni og þegar nán-
ar er að gáð, reynist skrifborðið til-
heyra fyrirtækinu Pabbakné ehf.
sem er sérstakur umboðsaðili fyrir
Jóhann Ludwig Torfason og liggur
þar kynningarefni um listaverkin,
eða réttara sagt framleiðsluvöruna
sem þar er til sölu sem „tölvugerð
hágæðavara“ framleidd í þremur
stærðum af Pabbakné ehf. Fjarvera
starfsmannsins og nánari eft-
irgrennslan leiðir í ljós að fyr-
irtækið er sviðsettur tilbúningur og
skrifborðið hrein og klár innsetning
í rýmið.
Jóhann leikur sér hér að vænt-
ingum margra til listsýninga og
grefur jafnframt á einfaldan en
nokkuð snjallan hátt undan róm-
antískum hugmyndum um lista-
manninn og hið einstaka listaverk.
Sýning hans er í raun ádeila á
markaðs- og fyrirtækjavæðingu
hins vestræna heims þar sem list-
ræn sköpun er ofurseld markaðs-
öflum. Myndirnar á veggjunum
(sem sagt er að framleiddar séu af
Pabbakné ehf.) fela í sér enn víðari
skírskotanir út í samfélagið en þær
líta út fyrir að vera auglýsing eða
umbúðir barnaleikfanga sem ætluð
eru hinni „meðvituðu kynslóð“ líkt
og segir í fréttatilkynningu.
Í verkinu „Síðasti leikur“ virðist
hermennska leikur einn en þar er
auglýst sett af litlum dúkkum sem
minna á tindáta. Í forgrunni sést
glaðhlakkalegur strákur með hjálm.
Glýjan í augum hans stafar að öllum
líkindum af þeim ævintýraljóma
sem oft umlykur hermennsku og
mótar gjarnan sjálfsmynd ungra
drengja (og hugsanlega vilja þeirra
til að ganga í herinn seinna meir).
Þegar vel er að gáð reynast margar
dúkkanna illa lemstraðar: margar
hafa misst útlimi eða hlotið djúpa
skurði og göt; sums staðar sitja ein-
ungis fætur eða höfuð eftir í
mótinu; á einum stað er „tindátinn“
með öllu horfinn.
Ljóst er að fæstum foreldrum
þættu slík leikföng ákjósanleg – en
börn nú til dags eru ýmsu vön.
Reyndin er sú að ímyndir ofbeldis
og þjáningar því tengdu eru nánast
daglegt brauð í myndveruleika okk-
ar: í sjónvarpi og dagblöðum, á net-
inu, í tölvuleikjum og öðru afþrey-
ingarefni sem börn hafa greiðan
aðgang að. Verk Jóhanns felur í sér
margþætta gagnrýni: á hið mark-
aðsvædda samfélag sem heldur
slíku að börnum og nýtir sér sak-
leysi þeirra; á hörmungar stríða og
jafnframt þann doða sem offramboð
á myndbirtingum slíkra hörmunga
veldur. Hin „meðvitaða“ kynslóð
reynist fljóta með í firrtu meðvit-
undarleysi. Í tindátaspili Jóhanns
er mannleg þjáning að engu gerð og
einstaklingurinn er leikfang eitt –
steyptur í sama mót og allir hinir
(tindátarnir).
Verkin á sýningunni lýsa firringu
markaðshyggjunnar og fjalla á
áleitinn – og hugmyndaríkan – hátt
um viðkvæm málefni, svo sem
dauðarefsingar, misskiptingu auðs í
heiminum, kynþáttavandamál,
trúardeilur eða jafnvel skýring-
arlíkön trúarkenninga. Víða stígur
kaldhæðnin línudans á mörkum
hins yfirgengilega. Bandarískt útlit
umbúða/auglýsinga leikfanganna
(sem og útfærsla silkiþrykktrar
myndraðar „Breyttu rétt“) skír-
skotar til hnattvæðingar banda-
rískra menningaráhrifa
Einn þáttur ádeilunnar beinist
auðvitað að listinni sjálfri og mark-
aðshyggju hennar. Á sýningunni
staðsetur Jóhann Ludwig sjálfan
sig í hlutverki eins konar neyt-
endaráðgjafa, svo að minnir á list-
fræðikenningar Boris Groys um
hlutverk listamannsins í neyslu-
samfélaginu þar sem hann með-
höndlar hluti úr heimi fjölda-
framleiðslunnar á gagnrýnan hátt.
Yfirskrift sýningarinnar „Ný leik-
föng“ vísar til þess hvernig t.d. „ný
málverk“ eru auglýst af myndlist-
argalleríum en Pabbakné ehf. geng-
ur skrefinu lengra en galleríin og
tekur framleiðslu verkanna í eigin
hendur og jafnframt úr höndum
listamannsins – sem verður fyrir
vikið ekkert annað en „lógó“, eða
vörumerki eða eins konar „gæða-
stimpill“.
Neyslufjötrar
Ádeila Sýning [Jóhanns] er í raun ádeila á markaðs- og fyrirtækjavæðingu
hins vestræna heims þar sem listræn sköpun er ofurseld markaðsöflum.
MYNDLIST
Listasafn ASÍ – Ásmundarsalur
Jóhann Ludwig Torfason
Til 28. janúar 2007
Opið þri. til su. kl. 13–17.
Aðgangur ókeypis.
Ný leikföng
Anna Jóa
Eftir Jóhann Bjarna Kolbeinsson
jbk@mbl.is
LEIKRITIÐ Misery, sem byggist á
sögu eftir bandaríska rithöfundinn
Stephen King, verður frumsýnt á
NASA í kvöld. Sagan segir frá
þekktum rithöfundi sem lendir í al-
varlegu bílslysi í óbyggðum, en er
bjargað af konu sem segist vera
mikill aðdáandi hans. Hún fer með
hann heim til sín þar sem hún gerir
að sárum hans, en eftir því sem
lengra líður virðist hún vilja honum
allt annað en gott. Það er Valdimar
Örn Flygenring sem fer með hlut-
verk rithöfundarins Pauls Sheldons
en Ólafía Hrönn Jónsdóttir leikur
hina snaróðu Annie Wilkes. Hún
segir það útbreiddan misskilning að
hún sé fyrst og fremst gam-
anleikkona.
„Ég þarf alltaf að leiðrétta þetta.
Sannleikurinn er sá að ég hef leikið
jafnmikið dramatískt og kómískt í
leikhúsinu. Þjóðin sér mig kannski
oftar í gamanhlutverkum því það er
það sem ég hef verið að gera í sjón-
varpinu,“ segir hún. „Annað hlut-
verkið sem ég lék var Magnína í
Heimsljósi og það var árið 1989
þannig að ég er ekkert að byrja á
þessu núna.“
Þekkt kvikmynd var gerð eftir
sögunni árið 1990 og hlaut Kathy
Bates Óskarsverðlaun fyrir frammi-
stöðu sína í hlutverki Wilkes. Ólafía
Hrönn hefur ekki þorað að sjá
myndina síðan hún var sýnd í kvik-
myndahúsum á sínum tíma. „Ég sá
hana og ég var frammi á sætisbrún-
inni allan tímann og hef sjaldan ver-
ið svona spennt í bíó. Ég man eig-
inlega of vel eftir henni og mín
vinna hefur svolítið snúist um að
fjarlægjast hana. Þannig að leikritið
verður aldrei eins og bíómyndin,“
segir Ólafía Hrönn, sem ætlar ekki
að taka neitt mið af túlkun Bates.
„Ég verð bara að fá að gera þetta
eins og mér sýnist. Kvikmyndin
hefur allt aðra möguleika, leikritið
verður að ýkja hlutina til þess að ná
sömu áhrifum. Það er nóg að vita að
manneskja sé brjáluð í kvikmynd,
og svo er allt sem hún gerir geð-
veikt. Þetta er svolítið öðruvísi á
sviði.“
Einungis tveir leikarar eru í sýn-
ingunni og segir Ólafía Hrönn það
vissulega svolítið sérstakt. „Það er
gaman en það eru líka átök. Þetta
er ekki bara dans á rósum, við för-
um í taugarnar hvort á öðru og við
rífumst og svona. En mér finnst
ekkert að því,“ segir hún og leggur
áherslu á að gott sé að leika á móti
Valdimar. „Ég er búinn að þekkja
hann lengi og þykir mjög vænt um
hann.“
Leikstjórn verksins er í höndum
Jóhanns Sigurðarsonar en það er
Stúdíó 4 sem framleiðir.
Morgunblaðið/ÞÖK
Misery Ólafía Hrönn Jónsdóttir í hlutverki sínu sem Annie Wilkes
Ógnvænlegur
aðdáandi
Uppselt er á frumsýningu í kvöld
en næsta sýning er klukkan 20 á
sunnudagskvöld. www.nasa.is.