Morgunblaðið - 17.03.2007, Síða 31

Morgunblaðið - 17.03.2007, Síða 31
umræðan ekkert mál og orð við SI rra. SI irð- nægð með reytingar að frá og i farið að ustu til ugbún- i r- og við- ðu sinni ið und- u end- a lands- reks vitund um mikilvægi umhverfisverndar hefur aukist mikið og er ástæða til að fagna því. Þrátt fyrir það megum við ekki gleyma því liðna og þá þurfum við að virða þá staðreynd að hagnýting orkulindanna hefur verið ein meginstoð efnahagslegra framfara síðasta áratuginn og að nokkru leyti í tæpa hálfa öld.“ Ráðherra sagði að vegna minnk- andi beinna ríkisafskipta hefði hlutverk ríkisvaldsins orðið veiga- meira í skilgreiningu á ytri ramma- skilyrðum. Benti hann á nýlegt frumvarp til laga á Alþingi um meginreglur umhverfisréttar. Markmið þeirra væri að stuðla að sjálfbærri þróun, sjálfbærri nýt- ingu umhverfis, samþættingu um- hverfissjónarmiða við önnur sjón- armið með hag núlifandi og komandi kynslóða að leiðarljósi. Þessi lög tengdust öðrum vænt- anlegum lögum sem væru til um- fjöllunar, um samræmda heildar- áætlun um nýtingu auðlinda og verndun umhverfis, en löggjöfin ætti að taka gildi árið 2010. Jón sagðist hafa ákveðið að beita sér fyrir því að framlög til Tækniþróunarsjóðs yrðu aukin. Á þessu ári hefur sjóðurinn 500 millj- ónir króna til ráðstöfunar í þróun- ar- og nýsköpunarverkefni og fær um þriðjungur umsókna í hann brautargengi. Jón sagði að til grundvallar þeirri stefnu að styrkja sjóðinn lægi reynsla hans af störf- um í vísinda- og tækniráði og skiln- ingur á mikilvægi þess að nýsköp- un atvinnulífsins þyrfti að vega þyngra í atvinnupólitískri umfjöll- un en verið hefði. „Ég tel ekki of- mælt að framlög til Tækniþróun- arsjóðs verði tvöfölduð á næstu fjórum árum – og verði einn millj- arður árið 2012. Ég tel að viðbót- arframlagi til sjóðsins á næsta ári, árið 2008, þurfi fyrst og fremst að verja til samstarfsverkefna með Nýsköpunarsjóði atvinnulífsins í þeim tilgangi að sameiginlega geti þessir sjóðir gert alvarlega atlögu að því að brúa nýsköpunargjána.“ ræðuna dsaðild narsjóðs næstu árin Morgunblaðið/Árni Sæberg l umræðuefna á iðnþingi í gær. » Verði ekki sam-hugur um það get- um við hætt að fjalla um þessi Evrópumál – í bili að minnsta kosti. MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 17. MARS 2007 31 um olíufélaganna, þar á meðal með varnarað- ilum, áður en til þess kom að ríkissaksóknari fól ríkislögreglustjóra að kanna hvort einnig skyldi hefja opinbera rannsókn á ætluðum refsiverð- um brotum félaganna og starfsmanna þeirra. Höfðu tvö félaganna veitt veigamiklar upplýs- ingar um málsatvik og lagt sitt af mörkum til að upplýsa málið og sér í lagi eitt þeirra gert sitt ýtrasta til þess að tryggja rétta og fullnægjandi upplýsingagjöf starfsmanna sinna. Enda var þeim gefið tilefni til að ætla að á þann hátt yrðu þær stjórnvaldssektir lægri, sem ákveðnar yrðu, sem varð og raunin. Því er haldið fram af hálfu varnaraðila að olíufélögunum hafi verið gefið til kynna af starfsmönnum Samkeppnis- stofnunar, áður en ákveðið var að ganga til sam- starfs við stofnunina um að upplýsa málið, að ekki myndi koma til eftirfarandi refsimeðferðar á hendur starfsmönnum þeirra. Þótt starfs- menn Samkeppnisstofnunar verði ekki taldir geta skuldbundið ákæruvaldið með þessum hætti liggur fyrir að gengið var til þessarar samvinnu með fyrrgreindri niðurstöðu um lækkun stjórnvaldssekta, en eins og lögunum er skipað eru það fyrst og fremst samkeppnisyf- irvöld sem eiga að framfylgja þeim. Upplýs- ingar sem fengnar voru frá starfsmönnum fé- laganna urðu ásamt gögnum, sem fengin voru við húsleit Samkeppnisstofnunar hjá þeim, grundvöllur ákvörðunar samkeppnisráðs um stjórnvaldssektir. Þessar upplýsingar fylgdu öðrum gögnum til lögreglunnar þegar Sam- keppnisstofnun lét henni þau í té og urðu þann- ig einnig grundvöllur rannsóknar lögreglu. Í héraði lýsti ákæruvaldið því yfir að það myndi ekki byggja á fundargerðum Samkeppnisstofn- unar með fulltrúum olíufélaganna. Í öðrum gögnum málsins kemur fram að við rannsókn ríkislögreglustjóra hafi að langstærstum hluta verið byggt á þeim gögnum sem hafi verið hald- lögð á starfsstöðvum olíufélaganna, enda talið að einungis þau gögn kunni að hafa sönnunar- gildi í málinu. Við rannsóknina hafi því ekki ver- Meirihluti Hæstaréttar taldi að vísaætti máli gegn forstjórum olíufélag-anna frá dómi. Hér fer á eftir rök-stuðningur Hjördísar Hákonardótt- ur, Hrafns Bragasonar og Garðars Gíslasonar. „Að framan var vikið að samkeppnislögum nr. 8/1993, en með þeim var tekið upp það fyr- irkomulag að samkeppnisráði var fengið það hlutverk að framfylgja boðum og bönnum lag- anna, þar á meðal fyrirmælum 10. gr. þeirra. Með 52. gr. var ráðinu fengið vald til þess að leggja stjórnvaldssektir á fyrirtæki eða samtök fyrirtækja, sem brytu gegn þessum bann- ákvæðum. Af orðalagi bannreglnanna, þar á meðal 10. gr., þar sem lagt er bann við nánar til- greindum samningum, samþykktum og sam- stilltum aðgerðum á milli fyrirtækja, má ráða að þær eru sniðnar að þessu valdsviði sam- keppnisráðs. Af lögunum varð ekki skýrlega ráðið hvernig fara ætti um háttsemi starfs- manna fyrirtækja þeirra sem brytu gegn 10. gr., þótt eðlilega séu það starfsmenn fyrirtækj- anna sem koma fram á þeirra vegum og fangels- isrefsing samkvæmt 57. gr. laganna geti eðli máls samkvæmt aðeins tekið til einstaklinga. Engin fyrirmæli voru í lögum nr. 8/1993 um skil á milli heimilda lögreglu til rannsóknar sam- kvæmt þeim og rannsóknar samkeppnisyfir- valda. Ekki var mælt fyrir um hvernig lögreglu bæri að haga rannsókn sinni væri mál til með- ferðar hjá samkeppnisyfirvöldum. Þá var því ósvarað hvort lögreglurannsókn mætti fara fram á sama tíma og rannsókn samkeppnisyf- irvalda eða hvort gert væri ráð fyrir að hún fylgdi í kjölfarið. Jafnframt var ekki mælt fyrir um áhrif byrjaðrar lögreglurannsóknar á rann- sókn samkeppnisyfirvalda og heimild þeirra til álagningar stjórnvaldssekta við slíkar aðstæð- ur. Þá var ekki kveðið á um hvort gögn eða upp- lýsingar, sem aflað hefði verið við rannsókn samkeppnisyfirvalda, yrðu afhent lögreglu eða hvort nota mætti slíkar upplýsingar, sem fyr- irsvarsmenn félaga hefðu veitt, sem sönnunar- gögn í opinberu máli gegn þeim. Af því sem að framan hefur verið rakið er ljóst að mikil óvissa ríkti um það hvort lögin gerðu ráð fyrir að bannreglu 10. gr. yrði framfylgt með tvennum hætti og hvort miðað væri við að rannsókn gæti bæði farið fram á stjórnsýslustigi og hjá lög- reglu. Var því ekki ljóst hverju varnaraðilar, sem fyrirsvarsmenn félaga sinna, mættu búast við um framhald málsins eftir að rannsókn sam- keppnisyfirvalda var hafin. Að framan er því lýst að Samkeppnisstofnun hafði haldið fjölda funda með fyrirsvarsmönn- ið stuðst við áðurnefndar fundargerðir Sam- keppnisstofnunar. Óumdeilt er að umræddar fundargerðir voru afhentar lögreglu og að þær fylgdu ákæru til héraðsdóms. Þrátt fyrir fram- angreindar yfirlýsingar ákæruvaldsins verður ekki séð, eins og rannsókn Samkeppnisstofn- unar var háttað, hvernig halda megi aðgreind- um þeim gögnum frá stofnuninni sem sóknarað- ili telur sig mega reisa ákæru á og skýringum starfsmanna félaganna á þeim gögnum. Í 70. gr. stjórnarskrárinnar eru ákvæði um að öllum beri réttur til að fá úrlausn um ákæru á hendur sér um refsiverða háttsemi með rétt- látri málsmeðferð innan hæfilegs tíma. Í 69. gr. eru jafnframt fyrirmæli um að engum verði gerð refsing nema fyrir háttsemi sem refsiverð er samkvæmt lögum á þeim tíma er hún átti sér stað. Ákvæði þessi eiga sér hliðstæðu í 6. og 7. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem hefur lagagildi hér á landi samkvæmt lögum nr. 62/ 1994 þar um. Að teknu tilliti til þess hafa fram- angreind fyrirmæli stjórnarskrárinnar verið skilin svo að meðferð sakamála þurfi að vera með þeim hætti að réttindi sakborninga séu ekki fyrir borð borin og refsiheimildir skýrar. Þá hefur verið litið svo á að það sé þáttur í rétt- látri málsmeðferð samkvæmt 6. gr. mannrétt- indasáttmálans að þeim sem sakaður er um refsiverða háttsemi í skilningi þess ákvæðis sé óskylt að tjá sig eða láta í té upplýsingar sem leitt geti til sakfellingar hans. Að framan er því lýst hvert var fyrirkomulag laga nr. 8/1993 og laga nr. 107/2000, sbr. nú laga nr. 44/2005. Verður að telja að þetta fyrirkomu- lag hafi ekki verið nógu skýrt um meðferð máls ef grunur vaknaði um að brotið hefði verið gegn lögunum, og var þar af leiðandi óskýrt hvernig með skyldi fara ef tilefni þætti til opinberrar rannsóknar jafnhliða meðferð samkeppnisyfir- valda og hvenær beita ætti refsiviðurlögum. Á það meðal annars við þá stöðu varnaraðila að taka þátt í viðræðum og samningum við Sam- keppnisstofnun og veita henni upplýsingar, en fella á sama tíma á sig sök með því að málið var síðar tekið til refsimeðferðar. Er ekki nægj- anlega fram komið að varnaraðilar hafi fengið notið þeirra réttinda sakborninga, sem fyrir er mælt í 70. gr. stjórnarskrár, sbr. 6. gr. mann- réttindasáttmála Evrópu, og meginreglum laga nr. 19/1991, í þeirri lögreglurannsókn, sem fram fór í kjölfar meðferðar samkeppnisyfirvalda, eins og henni var hagað. Af þessu leiðir að ákæra verður ekki reist á þessari lögreglurann- sókn. Verður málinu á þessum forsendum vísað frá héraðsdómi.“ Fyrirmæli laga ekki nógu skýr um meðferð máls Garðar Gíslason Hrafn Bragason Hjördís Hákonardóttir á Norð- ægri að reisa á höf- þar sem m álver- úsavík af á áli eftir mlegt að ks at- rðhita l og öflug ra mögu- kkar sé á alli um m mun etur gum.“ lur d GUNNLAUGUR Claessen skilaði sératkvæði en hann vildi stað- festa niðurstöðu hins kærða úr- skurðar, að virtum annmörkum á ákæru í heild sinni. Í sér- atkvæðinu segir m.a. orðrétt: „Í inngangi ákæru segir að varnaraðilum séu gefin að sök brot gegn samkeppnislögum með því að hafa sem forstjórar þriggja olíufélaga haft ólögmætt samráð „ýmist sjálfir“ eða „fyrir milligöngu undirmanna sinna“ með tiltekin markmið fyrir aug- um. Í þeim 27 ákæruliðum sem taka við af innganginum er verknaðarlýsing hins vegar orð- uð með þeim hætti að olíufélögin þrjú hafi haft með sér nánar til- greint ólögmætt samráð ýmist „fyrir tilstilli ákærðu“ eða „fyrir tilstilli ákærðu sjálfra og fyrir milligöngu undirmanna þeirra.“ Telja varnaraðilar að ósamræmi sé að þessu leyti milli inngangs ákærunnar og verknaðarlýs- ingar í einstökum ákæruliðum. Sé ljóst, þegar orðalag í ákær- unni sé brotið til mergjar, að í einstökum ákæruliðum sé varn- araðilum í raun gefið að sök að hafa stuðlað að eða veitt aðstoð við brot olíufélaganna gegn sam- keppnislögum, en samkvæmt inngangi ákærunnar séu það þeir sjálfir sem hafi brotið lögin. [...] Er þannig í ýmsum ákæru- liðum ekki lýst berum orðum hlut ákærðu í hinum ætluðu brotum gegn samkeppnislögum. [...] Að því virtu, sem að framan greinir, verður fallist á þá nið- urstöðu í hin- um kærða úr- skurði að misbrestur sé á því að brotin séu tilfærð á þann hátt að ætluð háttsemi ákærðu sjálfra sé svo skýr sem skyldi. [...] Nokkrir ákæruliðir [...] eru settir fram með þeim hætti að í upphafi er lýst því ólögmæta samráði sem olíufélögunum er gefið að sök í formi samninga og samstilltra aðgerða og inntak þess rakið í stuttu máli. Þar á eftir er því lýst nánar og að því er virðist í dæmaskyni hvernig hið ólögmæta samráð hafi átt sér stað. Er það í sumum til- vikum þannig að lýst er háttsemi ýmissa undirmanna varnaraðila í löngu máli og efni bréfa og sam- skipti á fundum rakin. Ekki er þörf á slíkri útlistun í ákæru, enda hefur áður verið gerð grein fyrir verknaðarlýsingu með ítarlegum hætti. Felst í þessu skriflegur málflutningur af hálfu sóknaraðila sem brýtur gegn meginreglunni um jafnræði málsaðila. – Að virtum þeim annmörkum á ákæru í heild sinni, sem að framan greinir, verður ekki komist hjá að stað- festa niðurstöðu hins kærða úr- skurðar.“ Annmarkar á ákæru í heild sinni Gunnlaugur Claessen ÓLAFUR Börkur Þorvaldsson taldi, einn dómaranna, að taka ætti olíumálið til efnismeðferðar. „Eins og áður er nefnt hafa ákvæði 10. gr. eldri og núgildandi samkeppnislaga að geyma bann- reglur við tilgreindri háttsemi sem telst vera ólögmætt samráð milli fyrirtækja. Þessi ákvæði lýsa alvarlegustu brotum sem um ræðir gegn lögunum, en sam- kvæmt refsiákvæðum laganna eru fangelsisrefsingar hörðustu viðurlögin við brotum gegn þeim. Eðli málsins samkvæmt fer sam- ráð milli fyrirtækja fram á þann hátt að einstaklingar koma fram fyrir hönd þeirra. Bannið beinist því ótvírætt að starfsmönnum fyrirtækja og skiptir ekki máli þótt þeir séu ekki nefndir sér- staklega í títtnefndri 10. gr. Þá er ljóst að einungis einstaklingar verða dæmdir til fangelsisvistar en ekki fyrirtæki. Samkvæmt því sem rakið hefur verið um refsi- ákvæði samkeppnislaga gera bæði eldri og núgildandi lög ráð fyrir því að starfsmönnum fyr- irtækja verði gerð refsing fyrir brot gegn þeim. Vísast í því sam- bandi til ofangreindrar umfjöll- unar um 42. gr. laga nr. 44/2005, sbr. 57. gr. laga nr. 8/1993, þar sem beinlínis er vísað til brota starfsmanna gegn þeim. Ákvæði 12. gr. laga nr. 8/1993 eru samhljóða 12. gr. núgildandi laga nr. 44/2005. Þar er lagt bann við að samtök fyrirtækja ákveði samkeppnishömlur eða hvetji til hindr- ana sem bann- aðar eru. Í 2. mgr. grein- arinnar kemur fram að bannið nái til stjórn- armanna, starfsmanna og trúnaðarmanna samtaka fyr- irtækja. Ekki verður fallist á með varnaraðilum að álykta skuli frá ákvæði 2. mgr. 12. gr. á þann veg að 10. gr. eldri og núgildandi samkeppnislaga mæli ekki fyrir um fullnægjandi refsiheimild gagnvart starfs- mönnum fyrirtækja. Um það má líta til þess að í athugasemdum við ákvæðið í greinargerð með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 8/1993 segir að tilgangur ákvæðisins sé að koma í veg fyrir „allan vafa um túlkun“. Bendir það frekar til þess að löggjafinn hafi ekki talið slíkan vafa hafa verið uppi um að bann samkvæmt 10. gr. tæki til starfsmanna fyr- irtækja. Að öllu þessu virtu verður ekki talið að ofangreind ákvæði sam- keppnislaga valdi slíkum vafa um að starfsmönnum fyrirtækja verði gerð refsing fyrir brot gegn 10. gr. laganna að það varði frávísun málsins frá héraðsdómi. Þess í stað ber að meta við efnislega meðferð málsins hvort háttsemi varnaraðila, eins og henni er lýst í ákæru, sé refsiverð.“ Vildi að málið yrði tekið til efnismeðferðar Ólafur Börkur Þorvaldsson

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.