Morgunblaðið - 17.03.2007, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 17. MARS 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
S
tærsta kynningarherferð
sem fram hefur farið á ís-
lenskum matvörumark-
aði“ kallar Vífilfell þær
auglýsingar sem nú
dynja á landsmönnum. Tilefnið er
nýr gosdrykkur, Coca-Cola Zero, en
Zero vísar til þess að drykkurinn ku
ekki innihalda neinar kaloríur.
Þeir sem þekkja til gosdrykkjar-
isans vita að hann hefur áður mark-
aðssett kók sem heitir light og diet,
en hvort tveggja á að hvetja fólk til
að fá sér gos án þess að hafa áhyggj-
ur af aukakílóunum. Af einhverjum
ástæðum virðist létta kókið og megr-
unarkókið ekki höfða nægjanlega til
karlmanna, svo risinn telur nauðsyn-
legt að framleiða gosdrykk, sem
sannir karlmenn geta sameinast um.
Þess vegna er þessi Zero-drykkur
settur á markað.
Á heimasíðu Vífilfells, framleið-
anda Coca-Cola á Íslandi, er haft
eftir Árna Stefánssyni forstjóra að
Zero sé niðurstaða tilrauna Coca-
Cola til að búa til drykk sem bragð-
ast eins og venjulegt kók en sé án
sykurs. Coca-Cola light hafi náð
mikilli hylli beggja kynja um allan
heim, en þó aðallega kvenna. Með
Coke Zero sé ætlunin að höfða til
karlmanna sérstaklega. Merki um
þessar áherslur séu umbúðirnar,
sem séu biksvartar, og auglýsinga-
herferðin fyrir Coke Zero, sem sé
talsvert beittari og meira ögrandi en
fólk á almennt að venjast frá Coke.
Áfram er haldið á heimasíðu Víf-
ilfells og útskýrt að þema auglýs-
ingaherferðarinnar sé „hvernig góð-
ir hlutir gætu verið betri ef þeim
fylgdu engar afleiðingar“. Með
þessu telja menn sig vera að vísa til
eðlis vörunnar, að Zero bragðist eins
og venjulegt kók, en sé án sykurs
(og þar með líklega án þeirrar afleið-
ingar að fólk fitni).
Vífilfell nefnir svo dæmi um þessa
snjöllu markaðssetningu sína, setn-
ingar á borð við „Af hverju ekki
mömmur með Zero áhyggjur af
manni?“, „Af hverju ekki kærustur
með Zero er ég feit í þessu?“, „Af
hverju ekki brjóstahaldarar með
Zero smellum?“ og „Af hverju ekki
frambjóðandi með Zero kjaftæði?“
Þetta þykir Vífilfelli vera beitt og
ögrandi og dæmi um „hvernig góðir
hlutir gætu verið betri ef þeim
fylgdu engar afleiðingar“. Þetta
hlýtur þá líka að eiga við um allar
hinar auglýsingarnar, sem hljóma
meðal annars svona: „Af hverju ekki
sundlaugar með Zero kvennaklef-
um?“ „Af hverju ekki konur með
Zero skoðanir?“ „Af hverju ekki
kynlíf með Zero forleik?“ „Af hverju
ekki konur og Zero bílpróf?“
Mér finnst þetta hvorki beitt né
ögrandi, heldur fyrst og fremst
kjánalegt og niðurlægjandi. Nið-
urlægjandi fyrir konur, en ekki síður
niðurlægjandi fyrir markhópinn,
ungu karlmennina, sem Coke þykist
vera að höfða til. Halda auglýs-
ingasnillingarnir að ungir karlmenn
kunni vel að meta að dregin sé upp
mynd af þeim sem grunnhyggnum
kjánum? Er virkilega markaður fyr-
ir sérstakt nýtt kók fyrir kjána?
Auglýsingaherferð Coke er svo
sannarlega ekki bundin við Ísland,
því sambærilegar auglýsingar hafa
tröllriðið markaðnum í öðrum lönd-
um undanfarna mánuði. Í Finnlandi
sá umboðsmaður neytenda ástæðu
til að gera athugasemdir við vefsíðu
Coke Zero. Þar var hægt að spila
tölvuleik, sem gekk út á að ná kon-
um í rúmið á sem skemmstum tíma.
„Skilaboðin á Coca-Cola Zero vefsíð-
unni voru að konur séu óæðri og
ómerkilegir hlutir og eina gildi
þeirra felist í getunni til að stunda
kynlíf,“ segir í fréttabréfi umboðs-
mannsins í ársbyrjun. „Karlmað-
urinn þarf að fá konuna til að þagna
sem fyrst, svo hann geti stundað
kynlíf eins fljótt og hægt er og síðan
varið meiri tíma í að skemmta sér
með vinunum. Leikurinn stingur
einnig upp á að maðurinn leigi hóp
homma, til að auðvelda honum að ná
í konu. Viðhorfið kristallast í slag-
orðinu „meira kynlíf, Zero for-
leikur“.“
Umboðsmaðurinn segir að þótt
ætlunin hafi verið að herferðin væri
fyndin væri hún ekki viðunandi.
Í Bretlandi var farin svipuð leið og
ein auglýsingin var eitthvað á þá leið
að spurt var „af hverju ekki kærasta
án fimm ára áætlunar?“ Þar í landi
spurðu menn reyndar líka af hverju
væri ekki hægt að hafa blind stefnu-
mót án geðsjúklinganna, en þar þótti
vegið að geðsjúkum með ósæmileg-
um hætti og hætt var við auglýs-
inguna.
Í Þýskalandi var farin sú leið, líkt
og í Finnlandi, að útbúa sérstaka
vefsíðu. Þar var m.a. hægt að taka
eins konar karlmennskupróf. Sem
dæmi um slíkt próf var mynd af bað-
kari og spurt var um hvað áhorfand-
inn væri að hugsa. Einn svarmögu-
leikinn var „blautbolakeppni“.
Svarmöguleikar við mynd af tveimur
appelsínum var a) draumastúlkan, b)
appelsínur eða c) appelsínuhúð. Aðr-
ar spurningar voru í sama dúr, til
dæmis var þarna að finna mynd af
óumbúnu rúmi. Og hvað datt mönn-
um þá í hug? a) Eva, Caro, Astrid,
Christina, Kim, Meli, Doro … b) frú
Holle (sem er líklega ráðskonan) og
c) rykmaurar. Sannir karlmenn vita
auðvitað við hvað þeir eiga að
merkja til að slá í gegn á prófinu!
Það er óhætt að segja að auglýs-
ingar fyrir Coke Zero í öðrum lönd-
um hafa ekki beinlínis slegið í gegn.
Þeim hefur víðast hvar verið mót-
mælt kröftuglega, en samt heldur
gosdrykkjaframleiðandinn áfram, úr
einu landinu í annað. Með þessar
„beittu og ögrandi“ auglýsingar,
sem sýna hvernig góðir hlutir gætu
verið betri ef þeim fylgdu engar af-
leiðingar. Mig grunar hins vegar að
afleiðingar þessarar markaðs-
setningar gætu reynst alvarlegar
fyrir Coke, alla vega er ég orðin
gjörsamlega afhuga framleiðsluvör-
unni. Er vit í því fyrir stærsta
drykkjarframleiðanda heims, að
fæla frá sér konurnar? Sem auglýs-
ingasnillingarnir hefðu nú getað
upplýst gosdrykkjarisann um að
stjórna að mestu innkaupum til
heimilanna?
Hér á landi er líka farið að örla á
mótmælum. Veggspjald með áletr-
uninni „Af hverju ekki kynlíf með
Zero forleik?“ var tekið niður í versl-
uninni Samkaupum á Ísafirði í gær,
eftir að kvartað hafði verið undan að
það særði blygðunarkennd við-
skiptavina. Talsmaður Coke sagði að
ætlunin hefði verið að fá fólk til að
brosa út í annað.
Þetta er bara ekkert fyndið.
Nýtt kók
fyrir kjána
»Mér finnst þetta hvorki beitt né ögrandi, heldurfyrst og fremst kjánalegt og niðurlægjandi.
Niðurlægjandi fyrir konur, en ekki síður nið-
urlægjandi fyrir markhópinn, ungu karlmennina,
sem Coke þykist vera að höfða til.
rsv@mbl.is
VIÐHORF
Ragnhildur Sverrisdóttir
ÉG ætlaði ekki að trúa mínum
eigin eyrum er ég hlýddi á for-
mann Samfylkingarinnar ræða
væntanlega atkvæðagreiðslu íbúa
í Hafnarfirði um stækkun álvers-
ins í Straumsvík.
Í Kastljósi Ríkisútvarpsins
þriðjudaginn 13. mars lýsti Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir frati á
þessa atkvæðagreiðslu og upp-
lýsti að hún myndi hafa nið-
urstöðuna að engu kæmist hún til
valda.
Það á að slá öllum álvers- og
virkjunarframkvæmdum á suð-
vesturhorninu á frest, sagði for-
maðurinn. Það er verkefni stjórn-
valda en ekki Hafnfirðinga.
En hvað ef Hafnfirðingar sam-
þykkja nú stækkun álversins í at-
kvæðagreiðslunni? spurði spyrill-
inn hvumpinn. Já, sagði
formaðurinn. Þá liggur bara fyrir
einhver skipulagsákvörðun í
Hafnarfirði. Það breytir því ekki
að við eigum að slá málinu á
frest.
Ja hérna. Hingað til hef ég
staðið í þeirri trú að tilgangur at-
kvæðagreiðslunnar væri að leyfa
Hafnfirðingum sjálfum að ráða.
Sagði ekki bæjarstjórinn okkar
og leiðtogi Samfylkingarinnar í
Hafnarfirði á sínum tíma að „íbú-
ar í Hafnarfirði munu hafa síðasta
orðið“?
Til hvers er Samfylkingin í
Hafnarfirði að láta Hafnfirðinga
kjósa um málið ef það er stefna
Samfylkingarinnar að hafa at-
kvæðagreiðsluna að engu ef nið-
urstaðan er sú að stækkunin
verði samþykkt? Fá þá Hafnfirð-
ingar ekki að „eiga síðasta orðið“?
Er verið að hafa Hafnfirðinga að
fíflum? Er þetta einhver und-
arlegur Hafnarfjarðarbrandari
sem Samfylkingin er að bera á
borð fyrir okkur?
Forystumenn Samfylking-
arinnar á landsvísu og í Hafn-
arfirði verða að gera grein fyrir
því hvort Hafnfirðingar eigi í
raun að fá að ráða sínum málum
eða hvort þetta sé bara allt í plati.
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
Allt í plati?
Höfundur er Hafnfirðingur.
Í MORGUNBLAÐINU hinn 1.
febrúar sl. var haft eftir Davíð
Gunnarssyni, ráðu-
neytisstjóra í heil-
brigðis- og trygg-
ingaráðuneytinu:
„Innlendir og erlendir
ráðgjafar hafa skoðað
áfengismeðferð hér á
landi. Þar hefur komið
fram að lækka megi
kostnað við starfsemi
SÁÁ með því að draga
úr innlögnum áfeng-
issjúkra og auka
áherslu á göngu- og
dagdeildir.“ Þessi um-
mæli urðu til þess að
ég óskaði eftir að fá aðgang að þeim
faglegu úttektum á starfsemi SÁÁ
og ráðleggingum sem virðast hafa
haft stefnumótandi áhrif á ráðu-
neytið. Aðgangur að þessum gögn-
um var SÁÁ mikilvægur svo um-
ræða mætti verða málefnalegri og
jafnframt varpa ljósi á hina óskilj-
anlegu tregðu ráðuneytisins til að
gera þjónustusamning við SÁÁ.
Þegar loks barst svar við þessari
fyrirspurn og ósk um aðgang að
gögnum fyrir atbeina úrskurð-
arnefndar um upplýsingamál, varð
það ekki til að skýra ummæli ráðu-
neytisstjóra í Morgunblaðinu. Hér
skal því svarað af hverju ég skil ekki
ummælin sem í raun eru í stíl Vé-
fréttarinnar í Delfí sem sagði: „Ég
þekki tölu sandkorna í veröldinni og
veit hversu margir dropar vatns eru
í hafinu. Ég skil hinn mállausa mann
og heyri rödd þess sem ekkert seg-
ir.“
1. Vísað var í heimsókn og fyr-
irlestur prófessors David R. Gastfri-
end í boði SÁÁ 16. nóvember 2004 á
Vogi. Enginn af þeim
sem ég hef rætt við og
sat þennan fyrirlestur
kannast við að hr.
Gastfriend hafi ráðlagt
að lækka megi kostnað
hins opinbera af með-
ferð áfengis- og vímu-
efnasjúklinga með að
draga úr inniliggjandi
meðferð og auka
göngudeildarmeðferð.
Gott tækifæri gefst til
þess að spyrja hr.
Gastfriend þegar hann
kemur til Íslands í sum-
ar svo leiða megi hið sanna fram í
málinu.
2. Vísað er til skýrslu Howard J.
Shaffer frá því í október 1997 sem
ekki fylgdi svari ráðuneytisins og því
er ekki hægt að taka efnislega af-
stöðu hennar enda er ég ekki fær um
að heyra rödd þess sem ekkert segir
né skilja hinn mállausa mann.
3. Vísað er í SBU – Statens be-
redning för medicinsk utvardering
og að um 90% sjúklinga með áfengis-
og vímuefnafíkn séu meðhöndlaðir í
Svíþjóð án innlagnar. Í þessari
skýrslu segir nákvæmlega ekkert
um fýsileika þess að meðhöndla
frekar í göngudeild umfram inni-
liggjandi, hvorki frá læknisfræði-
legu sjónamiði né ökónómísku. Ekk-
ert. Þar segir reyndar að
vísindalegur grunnur skýrslna um
efnið sé of veikur eða of mótsagna-
kenndur til að draga megi ályktanir
af þeim.
4. Vísað er til Scottish Int-
ercolligiate Guidelines Network. Þar
er um leiðbeiningar til heilsugæslu-
lækna að ræða vegna áfengisvanda
hjá þeim sem ekki hafa þróað með
sér sjúkdóm áfengis- og vímuefna-
fíknar og ekki eru í öðrum vímuefna-
vanda. Þessar leiðbeiningar geta því
á engan hátt verið rökstuðningur
fyrir HTR um að auka beri göngu-
deildarmeðferð á kostnað inniliggj-
andi meðferðar.
Sérstök ástæða er til þess að
vekja athygli HTR á þeirri stað-
reynd að komur á göngudeildir SÁÁ
eru um 33.000 árlega (göngudeild í
Reykjavík og á Akureyri). Þar fara
fram greiningarviðtöl og inngrip til
fjölda sem aldrei leggst inn á sjúkra-
hús samtakanna. Til samanburðar
má nefna að á árinu 2005 voru 5.723
komur á dagdeild Landspítalans
vegna áfengis- og vímuefna-
sjúkdóms og 7.842 í göngudeild.
Í svari HTR til mín um áherslur á
aukna göngudeildarmeðferð er einn-
ig bréf frá Gizuri Helgasyni stjórn-
Véfréttin í HTR
Ari Matthíasson skrifar um
svör ráðuneytisstjóra um
sparnað hjá SÁÁ
»Davíð Gunnarssonráðuneytisstjóri
tjáði sig í Morgun-
blaðinu um mögulega
sparnaðarleið í rekstri
SÁÁ. Sú leið virðist ekki
byggjast á faglegum
grunni.
Ari Matthíasson
Albert Jensen ritaði mér svar-
grein í Morgunblaðið
10. mars sl. varðandi
ferðaþjónustu fatl-
aðra. Þegar óverð-
skuldaðar dylgjur í
garð Samfylking-
arinnar og sér-
staklega kvenkyns
borgarstjóra flokksins
hafa verið vinsaðar
frá öðru efni grein-
arinnar má taka undir
sumar af vangaveltum
Alberts, sérstaklega
þær sem snúa að bíla-
flota ferðaþjónustu
fatlaðra. Ég tek undir
það með Alberti að nauðsynlegt er
að endurnýja bílaflotann sem not-
aður er til akstursþjónustu fatl-
aðra. Hvort sem Strætó bs. eða
aðrir aðilar koma til með að veita
þessa mikilvægu þjónustu.
Ég verð þó að segja að mér
fannst Alberti heldur fatast flugið
í skrifum sínum, þegar hann full-
yrðir að fatlaðir skilji að auka-
greiðslur og þriggja klukkustunda
fyrirvari séu nauðsyn ef fatlaðir
eigi að geta pantað
akstursþjónustu sam-
dægurs, annars fari
allt úr böndunum.
Mér þætti það á
engan hátt fullnægj-
andi fyrir mínar þarf-
ir, byðist mér ekki
annar ferðamáti, að
geta pantað 10 ferðir
(5 ferðir fram og til
baka) á mánuði með
að minnsta kosti
þriggja tíma fyr-
irvara, en þurfa að
ákveða allar aðrar
ferðir mínar með sóla-
hrings fyrirvara. Ég myndi ekki
skilja að þetta væru nauðsynlegar
takmarkanir ef „allt ætti ekki að
fara úr böndunum“. Auðmýkt, lít-
illæti og þakklæti eru mannkostir
sem við mættum flest tileinka okk-
ur í ríkara mæli, en það er fráleitt
að ganga út frá því sem vísu að
ákveðinn þjóðfélagshópur, það er
fatlaðir, hafi þessa eiginleika í rík-
ara mæli en aðrir. Það er kannski
vanþekkingu minni og skilnings-
leysi um að kenna, eins og Albert
kýs að lýsa skrifum mínum, að
mér finnist á engan hátt réttlæt-
anlegt að bjóða fötluðum upp á
þjónustu sem okkur hinum þætti
afleit og á engan hátt fullnægj-
andi, undir því yfirskini að fatlaðir
séu á einhverju allt öðru plani en
annað fólk þegar kemur að of-
antöldum mannkostum.
Efling ferðaþjónustu fatlaðra
Það er rétt að ferðaþjónusta
fatlaðra hefur skánað á und-
Auðmýkt, lítillæti og þakklæti
Sigrún Elsa Smáradóttir
gerir athugasemdir við
grein Alberts Jensens
»…að mér finnist áengan hátt réttlæt-
anlegt að bjóða fötl-
uðum upp á þjónustu
sem okkur hinum
þætti afleit …
Sigrún Elsa
Smáradóttir