Morgunblaðið - 17.06.2007, Qupperneq 42

42 SUNNUDAGUR 17. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
17. júní 1977: „Þau lög munu
elzt í landinu, eldri en hið
forna þjóðveldi, sem fjölluðu
um fyrstu skyldur hreppanna,
hinna fornu sveitarfélaga. Í
þeim lögum liggja rætur
trygginga meðal norrænna
manna. Efnisatriði þeirra
voru þau, að þegar bær brann
eða búsmali féll, skyldu allir
bæta. Samhliða helgum rétti
einstaklingsins til skoðana,
sem er aðall Íslendingaeðl-
isins, hefur félagslegt réttlæti
og öryggi fest rætur. Við Ís-
lendingar lítum á það sem
tákn þjóðarmenningar, hvern
veg búið er að þeim, sem lokið
hafa ævistarfi í þágu þjóð-
félagsins; sem og hinum, sem
ekki ganga heilir til skógar
vegna sjúkleika, slysa eða ör-
kumla. Á þessum vettvangi
sameinast Íslendingar einnig í
eina þjóð, sem axlar sameig-
inlegar, þjóðfélagslegar kvað-
ir.“
. . . . . . . . . .
17. júní 1987: „Þjóðhátíð-
ardagurinn gefur okkur tilefni
til að staldra við og huga að
stöðu okkar í samfélagi þjóð-
anna. Við erum ein hin fá-
mennasta sjálfstæða þjóð í
heimi og jafnframt meðal
þeirra efnuðustu. Að þessu
leyti hefur okkur vegnað vel.
Sú efnalega velgengni veldur
því, að við gætum ef til vill
ekki að okkur sem skyldi. Við
lifum í veröld, þar sem vax-
andi hætta er á, að smáþjóðir
týni sérkennum sínum, tungu
og menningu.
Sumir segja, að þetta sé svart-
sýni. Betur ef svo væri. Ör
þróun í fjarskiptatækni hefur
leitt til þess, að hvorki Berl-
ínarmúrar né gaddavírsgirð-
ingar geta komið í veg fyrir
samskipti fólks af ólíku þjóð-
erni. Síminn, sjónvarpið og út-
varpið og gervihnettirnir hafa
tekið völdin af þeim þjóð-
arleiðtogum, sem reyna að
loka þjóðir sínar inni á bak við
slíka varnarmúra. Á þann veg
getur fjarskiptabyltingin
smátt og smátt átt þátt í að
brjóta niður ófrelsi þjóðar,
eins og t.d. þjóða Austur-
Evrópu.“
. . . . . . . . . .
17. júní 1997: „Fullveldisbar-
átta lítillar þjóðar er viðvar-
andi. Á þjóðhátíð er skylt að
beina athygli og umhyggju
hennar að hornsteinum hins
íslenzka fullveldis: sögunni,
menningararfleifðinni og
móðurmálinu. Mikilvægast er
að hinir fullorðnu deili rækt-
arsemi við söguna og tunguna
með uppvaxandi kynslóðum –
myndi með þeim skjaldborg
til framtíðar um menningar-
arfleifðina. Sem og um hvers
konar þjóðminjar, sem eru í
raun undirstaða sjálfstæðrar
þjóðmenningar. Á tímum þeg-
ar við tengjumst öðrum þjóð-
um og menningarheimum
miklu nánari böndum en áður
er ræktun og varðveizla arf-
leifðar þjóðarinnar mikilvæg-
ari en nokkru sinni fyrr.“
. . . . . . . . . .
Úr gömlum l e iðurum
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MERKILEGT FRAMTAK
Forráðamenn Eignarhalds-félagsins Samvinnutryggingahafa tekið merkilegt frum-
kvæði í að breyta félaginu. Það varð
til við sameiningu Samvinnutrygg-
inga og Brunabótafélags Íslands. Nú
hefur verið ákveðið að þessu félagi
verði slitið og nýtt fjárfestingarfélag
stofnað, sem taki við öllum eignum
Samvinnutrygginga.
Hlutafé þessa nýja félags verður
skipt á milli fyrrverandi tryggingar-
taka Samvinnutrygginga, sem áttu
svokallaðan skilyrtan eignarrétt í
eignarhaldsfélaginu. Þetta þýðir, að
hluthafar verða á fimmta tug þús-
unda.
Um þessa ákvörðun sagði Þórólfur
Gíslason, stjórnarformaður Eignar-
haldsfélagsins Samvinnutrygginga í
samtali við Morgunblaðið í gær:
„Þetta er í fyrsta sinn, sem við-
skiptavinir fyrirtækis eignast með
þessum hætti fyrirtækið sjálft.“
Og Benedikt Sigurðsson, fram-
kvæmdastjóri félagsins segir í sam-
tali við Morgunblaðið í gær:
„Hlutafé það, sem til einstakra
hluthafa mun renna tekur mið af um-
fangi viðskipta þeirra við Samvinnu-
tryggingar g.t. og munu því stærstu
viðskiptavinirnir vera nokkrir lög-
aðila, sem áttu í miklum viðskiptum
við tryggingafélagið á þessum tíma.“
Þórólfur Gíslason segir, að ástæð-
an fyrir þessum breytingum sé sú, að
eignarhaldsfélagið sé nú í nær engum
tengslum við tryggingastarfsemi eft-
ir að hlutur félagsins í Vátrygginga-
félagi Íslands hafi verið seldur til Ex-
ista á síðasta ári.
Eigið fé eignarhaldsfélagsins er
talið um 30 milljarðar og stærstu
eignir þess hlutafé í Exista hf., ís-
lenzkum fjármálastofnunum og
óbeinn eignarhlutur að þriðjungi
hlutafjár í Icelandair.
Þetta er óvenjuleg aðgerð og kem-
ur áreiðanlega mörgum í opna
skjöldu. Algengara hefur verið, að
þeir sem hafa verið í aðstöðu til að
ráða slíkum fjármunum hafi haldið
fast í þá stöðu. Nú ganga forráða-
menn þessa félags fram á sjónarsvið-
ið og framkvæma það, sem alltaf var
sagt, að Samvinnutryggingar væru í
eigu viðskiptavina þess. Nú fá við-
skiptavinirnir hlutabréf í sína eigu til
marks um það. Þannig skila forráða-
menn Samvinnutrygginga frá sér
hreinu borði, sem er til fyrirmyndar.
Óneitanlega vekur þetta athyglis-
verða framtak forráðamanna Sam-
vinnutrygginga þá spurningu, hvort
til séu fleiri félög, sem hægt sé að
koma í beina eigu félagsmanna og
viðskiptamanna með þessari sömu
aðferð. Á það við um fleiri félög, sem
tilheyrðu samvinnuhreyfingunni? Á
það við um félög, sem hingað til hafa
verið í sameiginlegri eign bænda?
Þessi aðgerð forráðamanna Sam-
vinnutrygginga er heilbrigð og í anda
samvinnuhugsjónarinnar. Reyndar
athyglisvert að stjórnarformaður fé-
lagsins, sem tekur þetta skref er nán-
asti eini maðurinn, sem hefur getað
rekið kaupfélag við gjörbreyttar að-
stæður.
Það er ástæða til að óska forráða-
mönnum Samvinnutrygginga til ham-
ingju með þetta framtak og væntan-
legum hluthöfum í hinu nýja
fjárfestingarfélagi til hamingju með
þær eignir, sem þeir fá í hendur á
næstu mánuðum.
Það er ekki á hverjum degi sem svo
skynsamlegar ákvarðanir eru teknar
í viðskiptalífinu.
Þótt Samband ísl. samvinnufélaga
hafi liðið undir lok á sínum tíma er
ljóst að miklar eignir hafa þrátt fyrir
allt verið eftir. Þær hafa verið ávaxt-
aðar með árangursríkum hætti af
þeim stjórnendum úr samvinnu-
hreyfingunni, sem við þeim tóku og í
sjálfu sér fróðlegt rannsóknarefni að
sjá hvernig endanlegar tölur í upp-
gjöri samvinnuhreyfingarinnar hafa
verið.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
L
eiðir Ingileifar Bryndísar Hall-
grímsdóttur, sem jarðsett var sl.
þriðjudag, og Morgunblaðsins
lágu saman mikinn hluta 20. ald-
arinnar og fram á nýja öld. Hún
var í hópi eigenda Morgunblaðs-
ins í áratugi, þeirra hljóðlátu eigenda, sem
studdu blaðið með ráð og dáð en gerðu litlar sem
engar kröfur.
Saga þessa fólks er ekki síður merkileg en
þeirra fjölskyldna, sem átt hafa ýmis stórblöð úti
í heimi og hana þarf einhvern tíma að segja.
Raunar gæti 100 ára afmæli Morgunblaðsins eftir
rúm 6 ár orðið tilefni til þess. Morgunblaðið hefur
alla tíð verið heppið með eigendur sína og er enn
nú, þegar breytingar eru að verða og hafa orðið í
þeim hópi.
Ingileif var systir bræðranna Björns og Geirs
Hallgrímssona en lengst af voru bein tengsl
hennar við blaðið minni en þeirra, en auðvitað
voru tengsl Geirs við Morgunblaðið mest þeirra
systkina vegna starfa hans á opinberum vett-
vangi og forystu hans fyrir stjórn Árvakurs hf.
um árabil.
Það hefur verið lærdómsríkt fyrir starfsmenn
Morgunblaðsins og að nokkru leyti ákveðið upp-
eldi í því fólgið að kynnast því fólki, sem var í eig-
endahópi Morgunblaðsins verulegan hluta af út-
komutíma þess. Þetta fólk var á sinni tíð og er að
hluta til enn meðal hinna efnuðustu Íslendinga en
hógværð þess og lífsstíll var til fyrirmyndar og
eftirbreytni.
Að því kom að Ingileif Bryndís átti nokkur
samskipti við ritstjóra Morgunblaðsins og þá var
athyglisvert að kynnast hugðarefnum hennar.
Eins og þau birtust í samtölum við hana á rit-
stjórnarskrifstofum Morgunblaðsins snerust þau
um tvennt. Hún vildi beina athygli ritstjóranna
að þeim, sem við lökust kjör bjuggu og þá ekki
sízt að konum í þeim hópi. Þessar áherzlur henn-
ar féllu vel að þeim sjónarmiðum, sem þá voru
uppi og eru enn á ritstjórn blaðsins. Þótt ímynd
Morgunblaðsins hafi lengi verið sú, að blaðið væri
málgagn „auðvaldsins“ í landinu eins og gömlu
kommarnir sögðu gjarnan mundi annað koma í
ljós ef ritstjórnarskrif Morgunblaðsins áratugum
saman yrðu krufin til mergjar.
Hitt málið, sem Ingileif Bryndís Hallgríms-
dóttir vildi tala um við ritstjóra Morgunblaðsins
voru geðheilbrigðismál. Hún fagnaði þeirri
áherzlu, sem Morgunblaðið hefur lengi lagt á
þann málaflokk og ýtti frekar undir að umfjöllun
um hann yrði aukin.
Eins og gjarnan er um þá, sem vilja leggja
þeim málaflokki lið, bæði hér á Íslandi og í öðrum
löndum, hafði Ingileif Bryndís og fjölskylda
hennar beina reynslu af geðsjúkdómum og afleið-
ingum þeirra, vegna veikinda eins sona hennar.
Þetta kom skýrt fram og fallega í merkri ræðu sr.
Bernharðs Guðmundssonar við útför hennar.
Henni þótti vænt um að Hallgrímur sonur
hennar hafði tekið þátt í að koma Klúbbnum
Geysi á fót og ekki síður að starfsmenn Morg-
unblaðsins höfðu einnig komið þar við sögu. Í
nánast hverju samtali fyrir nokkrum árum spurði
hún um stöðu mála hjá Klúbbnum Geysi.
Það var þroskandi að eiga samskipti við Ingi-
leifi Bryndísi Hallgrímsdóttur. Að leiðarlokum
vill ritstjórn Morgunblaðsins þakka fyrir þau.
Þjóðhátíðardagur
S
umum finnst sagan skipta litlu máli.
Öðrum finnst hún skipta öllu máli.
Sumum finnst fortíðin liðin tíð, sem
engin ástæða sé til að halda á lofti.
Hið eina, sem máli skipti sé núið.
Öðrum finnst ástæða til að minna á
það, sem liðið er. Morgunblaðið er í síðarnefnda
hópnum. Þess vegna m.a. er birt á forsíðu Morg-
unblaðsins í dag, laugardag, mynd af þeim Ró-
bert Arnfinnssyni og Herdísi Þorvaldsdóttur,
sem voru heiðruð á Grímu-hátíðinni í gærkvöldi,
föstudagskvöld, en á baksíðu myndir af þeim
Benedikt Erlingssyni, leikara og Charlotte Böv-
ing, eiginkonu hans, sem unnu glæsilega sigra á
þeirri hátíð, þar sem þau voru sameiginlega verð-
launuð fjórum sinnum, Benedikt þrisvar sinnum
og Charlotte einu sinni. Sýnum því sem liðið er
virðingu og fögnum afrekum nýrra kynslóða Ís-
lendinga og í þessu tilviki einnig frænda okkar
Dana.
Þessi afstaða á líka við um 17. júní. Sá dagur
skiptir þessa þjóð máli, grundvallarmáli. Þann
dag árið 1944 náði sjálfstæðisbarátta íslenzku
þjóðarinnar hápunkti. Þetta var ekki bara enda-
punktur nokkurra ára baráttu eða nokkurra ára-
tuga baráttu heldur baráttu Íslendinga margra
alda fyrir að öðlast sjálfstæði.
Einhverjir hafa kannski tilhneigingu til, þegar
hér er komið sögu, að yppa öxlum yfir þeim af-
rekum fyrri kynslóða Íslendinga. Það sé bara lið-
in tíð, sem engin ástæða sé til að minnast eða
halda í heiðri. En það er alvarlegur misskiln-
ingur. Þjóð, sem missir tengslin við rætur sínar,
sögu og fortíð er glötuð. Einskis virði.
Þess vegna eigum við að minnast sögu okkar,
ekki sízt á 17. júní. Og ánægjulegt í því sambandi,
að nú er útgáfa Sögu Íslands undir ritstjórn Sig-
urðar Líndals, komin vel á veg en ákvörðun um
þá útgáfu var tekin fyrir meira en þremur ára-
tugum, þegar haldið var upp á ellefu hundruð ára
afmæli Íslands byggðar. Það ritsafn verður, þeg-
ar fram líða stundir, grundvöllur þekkingar nýrra
kynslóða Íslendinga á sögu lands og þjóðar.
Á síðari árum hefur gætt tilhneigingar til að
gera lítið úr 17. júní og hátíðahöldum þess dags.
Jafnvel haft á orði að hátíðahöld af öðru tilefni og
á öðrum tímum laði að fleira fólk.
Það er ekki hægt að bera 17. júní saman við
nokkurn annan dag, sem hátíðlegur er haldinn.
Sá dagur er einstakur í sögu þessarar þjóðar.
Aðrar hátíðir koma og fara. En svo lengi, sem ís-
lenzk tunga er töluð í þessu landi verður 17. júní
hátíðlegur haldinn. Yngsta kynslóð Íslendinga
skilur þetta kannski betur en aðrir. Sú kynslóð
tekur 17. júní fagnandi. Sú kynslóð heldur 17.
júní hátíðlegan af einlægni og án nokkurra fyr-
irvara. Þar er framtíð Íslands á ferð og gengur
glöð fram undir fána Íslands.
Tilhneigingin til þess að gera lítið úr hátíða-
höldum 17. júní kemur líka fram í umfjöllun um
aðra þætti sjálfstæðisbaráttu okkar Íslendinga.
Stundum mætti ætla, að þorskastríðin skipti
engu máli. Veruleikinn er þó sá, að þau skipta
öllu máli. Það skiptir öllu máli fyrir sjálfstæða
þjóð að ráða yfir auðlindum sínum. Þorskastríðin
voru ekki bara barátta um þorsk. Þau voru bar-
átta um að við Íslendingar hefðum fulla stjórn á
okkar eigin auðlindum, eins og allar þjóðir vilja
hafa, sem ekki eru í klóm nýlenduherra. Það voru
ekki Danir, sem höfðu lagt undir sig auðlindir Ís-
lands heldur fyrst og fremst Bretar og að ein-
hverju leyti Þjóðverjar.
Við náðum þessum yfirráðum með því að heyja
þorskastríðin. Þess vegna eru þau merkur þáttur
í sjálfstæðisbaráttu okkar.
Hitt er svo annað mál, hvernig okkur hefur
vegnað við að nýta þær auðlindir og byggja þær
upp. Nú er lokabaráttan kannski fram undan. Ef
íslenzkir stjórnmálamenn guggna enn einu sinni
og hafa ekki kjark til þess að taka nauðsynlegar
en óvinsælar ákvarðanir er mikil hætta á ferðum.
Þá kann vel að vera að við eigum eftir að verða
þjóðin, sem eyðilagði auðlindir sínar í hafinu í
kringum landið. Öðrum þjóðum hefur tekizt slíkt.
Við höfum barið okkur á brjóst og talið að við
stæðum öðrum framar í þeim efnum. Það kemur í
ljós á næstunni, hvort við stöndum undir því en
ekki verður mikil saga þeirra manna, sem gefast
upp á ögurstundu.
Sjálfstæðisbarátta samtímans
E
n í hverju er sjálfstæðisbarátta
okkar samtíma fólgin? Hún er
fyrst og fremst menningarleg og
á þeim vígstöðvum gengur á
ýmsu.
Morgunblaðið hefur lengi haft
áhyggjur af erlendum áhrifum á íslenzka menn-
ingu. Stundum hafa viðbrögð blaðsins af því til-
efni kannski gengið einum of langt. Það geta ver-
ið skiptar skoðanir á því, hvort íslenzk tunga sé í
hættu stödd vegna erlendra menningaráhrifa og
þá fyrst og fremst engilsaxneskra. Óumdeilt er
að erlendum tökuorðum fjölgar í daglegu tali
fólks og slanguryrði eru mikið notuð og æ meir í
rituðu máli. Það er t.d. nánast að verða ófram-
kvæmanlegt að hreinsa slík orð út úr þeim texta,
sem birtist á síðum Morgunblaðsins. Erfiðara er
þó að koma í veg fyrir málvillur á netútgáfu
Morgunblaðsins, mbl.is, þar sem hraðinn skiptir
öllu máli.
Á hinn bóginn er ljóst, að í heimi nútímans
skiptir tungumálakunnátta meira máli en nokkru
sinni fyrr. Og það liggur við að það sé eitt af furð-
um veraldar, hvað yngsta kynslóðin er fljót að til-
einka sér þekkingu á ensku vegna tölvunotkunar
án þess að það komi niður á íslenzkukunnáttu
hennar. Börnum, sem eru tvítyngd og tala jafnvel
fleiri tungumál en tvö fjölgar og það er merkilegt
að sjá, hvað þau eiga auðvelt með að greina á
milli þeirra tungumála, sem þau geta talað. Þess
vegna er ekki alveg víst, að þeir, sem hafa haft
áhyggjur af erlendum áhrifum á íslenzka tungu
hafi rétt fyrir sér.
En þótt bjartsýnin aukist við að sjá litla
hnokka skilja ensku í tölvuforritum, þótt þeir hafi
aldrei lært það tungumál en tala jafnframt skýra
Laugardagur 16. júní
Reykjavíkur