Morgunblaðið - 24.11.2007, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 24. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
NJARÐARSKJÖLDURINN,
hvatningarverðlaun
Reykjavíkurborgar,
Félags íslenskra stór-
kaupmanna (FÍS) og
Kaupmannasamtaka
Íslands var afhentur
við hátíðlega athöfn í
Iðnó hinn 20. nóv-
ember sl. Markmiðið
með veitingu verð-
launanna er að hvetja
til bættrar og auk-
innar verslunarþjón-
ustu við ferðamenn í
Reykjavík.
Nafn viðurkenning-
arinnar
Njörður, sem
skjöldurinn er kennd-
ur við, var upphaflega
frjósemisguð en síðar
guð sæfarenda og
sagður fésæll mjög.
Sæfarendur þess tíma
stunduðu gjarnan
kaupskap og því við
hæfi að kenna árleg
hvatningarverðlaun til
ferðamannaverslunar
við guð siglinga og
viðskipta.
Við tilnefningu
ferðamannaverslunar ársins er leit-
ast við að verðlauna verslun sem
hefur náð góðum árangri í sölu- og
markaðsstarfi til erlendra ferða-
manna, sýnt frumkvæði og frum-
leika, veitir góða þjónustu og hefur
á að skipa af-
greiðslufólki sem býr
yfir þjónustulund,
góðri tungumálakunn-
áttu og þekkingu á
söluvörunum. Einnig
er lagt mat á útlit
verslunarinnar, lýs-
ingu, merkingar og að-
komu. Verðlaunin eru
veitt ár hvert síðla í
nóvember.
Iðuhúsið – lifandi
kjarni í miðborg-
inni
Verðlaunahafinn
2007 var Iðuhúsið við
Lækjargötu, sem er
skemmtilegur versl-
unarkjarni í miðborg-
inni, þar sem ferða-
menn geta keypt
fjölbreytta vöru á ein-
um og sama staðnum.
Í húsinu er bóka- og
gjafaverslunin Iða á
götuhæð, Cintamani-
versun með útivist-
arfatnað, Eureka gull-
smiður og hönnuður
sem er með reglulegar
listaverkasýningar,
Kaffihús Iðu og Ósushi veitinga-
staðurinn. Hinn 1. desember nk.
verður svo opnuð á fyrstu hæðinni
verslunin A4 með ritföng, tóm-
stundavörur, ljósritunarþjónustu
o.fl.
Iðuhúsið hlaut Njarðarskjöldinn í
ár af því að þar er fjölbreytt og
skemmtileg verslun, gott vöruúrval,
langur afgreiðslutími og góð þjón-
usta við ferðamenn.
Það er full ástæða til að vekja at-
hygli á þeim verslunum sem veita
ferðamönnum hvað besta þjónustu
með viðurkenningu eins og Njarð-
arskildinum og Iðuhúsið verðskuld-
aði sannarlega að hljóta hann í ár.
Iðuhúsið hlaut
hvatningar-
verðlaunin
Margrét K. Sverrisdóttir segir
frá veitingu hvatningarverð-
launa Reykjavíkurborgar
Margrét K.
Sverrisdóttir
Höfundur er formaður menningar- og
ferðamálaráðs.
» Iðuhúsiðhlaut Njarð-
arskjöldinn af
því að þar er
fjölbreytt og
skemmtileg
verslun, gott
vöruúrval, lengi
opið og góð
þjónusta við
ferðamenn.
ÓMAR Valdimarsson kvartar
undan því í Morgunblaðinu 22. nóv-
ember, að hann og
kona hans hafi þurft
að koma frá Afríku til
Íslands til að end-
urnýja vegabréf sín.
Ræðst hann af því til-
efni ómaklega að
þeim, sem hafa unnið
að því að koma á hinu
nýja kerfi og lætur í
það skína, að ég hafi
verið beittur blekk-
ingum við útfærsluna
á kerfinu. Fullyrðir
Ómar, að um sé að
ræða „fádæma fífla-
legar og óhentugar reglur“ sem
„einhver möppudýr“ hafi samið.
Af þessu tilefni vil ég árétta það,
sem ég hef áður sagt, að ég er
stoltur af því á hve hagkvæman og
skilvirkan hátt tókst að innleiða hið
nýja vegabréfakerfi á Íslandi. Ég
tel, að leitun sé að nokkru landi,
þar sem veitt er betri þjónusta á
þessu sviði fyrir allan meginþorra
þess fólks, sem óskar eftir vega-
bréfum – en á Íslandi er það hlut-
fall íbúanna með því hæsta, sem
þekkist í heiminum.
23. júní síðastliðinn birtist for-
ystugrein í The New York Times
undir fyrirsögninni: Where are our
passports? – Hvar eru vegabréfin
okkar? Minnt er á, að síðan í janúar
á þessu ári verði Bandaríkjamenn
að framvísa vegabréfi, þegar þeir
koma fljúgandi heim
frá Kanada, Mexíkó,
Bermúda og öðrum
karabískum eyjum.
Utanríkisráðuneytið,
sem annist útgáfu
vegabréfa, hafi haft
tvö ár til að búa sig
undir þessa breytingu.
Eitthvað hafi greini-
lega farið í handaskol-
um, hin venjulega sex
vikna bið eftir vega-
bréfi sé orðin að 10 til
12 vikum og nú séu
um þrjár milljónir
manna á biðlistanum.
Utanríkisráðuneytið segist ekki
hafa átt von á öllum þessum um-
sóknum, það kosti sitt að fá vega-
bréf, 97 dollara fyrir venjulega af-
greiðslu, 60 dollurum meira, ef
menn óski eftir hraðafgreiðslu en
hún taki tvær til þrjár vikur. Fyr-
irtæki, sem sérhæfi sig í hraðþjón-
ustu á þessu sviði, taki 100 til 400
dollara fyrir að útvega mönnum
vegabréf á nokkrum dögum. Fyr-
irtækin kaupi sér afgreiðslutíma
hjá útgefanda vegabréfanna.
Útgáfa nýrra íslenskra vega-
bréfa, sem uppfylla allar alþjóð-
legar kröfur, hófst 23. maí 2006 og
hefur hún gengið vel. Fræðast má
um vegabréfin á vefsíðunni
www.vegabref.is. Afgreiðslutími
vegabréfa er líklega ekki neins
staðar styttri en hér og dæmi eru
um, að menn sæki um vegabréf að
morgni og taki það í afgreiðslu í
Reykjanesbæ á leiðinni út á Kefla-
víkurflugvöll og greiði 10.100 kr.
fyrir en fyrir venjulega afgreiðslu
greiða menn 5.100 kr. Eins er víst,
að vegabréfið berist í pósti daginn
eftir að sótt er um það hjá sýslu-
manni, þar er tekin rafræn mynd af
umsækjanda, en hún er innifalin í
verðinu. Hæstiréttur felldi nýlega
dóm um, að þessi tilhögun á
myndatöku væri heimil, en ljós-
myndarar stefndu dóms- og kirkju-
málaráðuneytinu til að fá þjónust-
unni hnekkt.
Útbreiðsla vegabréfa er meiri
hér en hjá flestum þjóðum og miklu
meiri en í Bandaríkjunum en í byrj-
un þessa árs var talið að 73%
Bandaríkjamanna ættu ekki vega-
bréf.
Með tilkomu hinna nýju vega-
bréfa, sem geyma upplýsingar um
handhafa þess í örgjörva, er ekki
lengur hægt að sækja um vegabréf
á öðrum stöðum en þeim sem hafa
yfir að ráða til þess gerðum búnaði.
Umsækjandi þarf að fara á af-
greiðslustað, hvort sem hann lætur
taka af sér mynd þar eða kýs að
koma með rafræna mynd. Þannig
er tryggt að vélrænn samanburður
á andliti viðkomandi og myndinni
sem skráð er á örgjörvann sýni að
handhafi bréfsins sé sá sami og á
myndinni í örgjörvanum. Ferða-
langar geta sætt slíkum sam-
anburði hvar sem er í heiminum og
því er brýnt að tryggja að sam-
anburður á mynd og andliti leiði
ekki til efasemda um að réttur
handhafi bréfsins sé annar en sá
sem er á myndinni. Við notkun
kerfisins byggist smám saman upp
myndabanki sem unnt er að nota til
samanburðar við umsóknir um ný
skilríki. Þar með verður til gagna-
banki, sem nýta má til að framleiða
vegabréf án þess að umsækjendur
þurfi að fara á afgreiðslustað, t.d.
þegar umsækjendur eru búsettir
langt frá öllum umsóknarstöðum.
Skoðað verður til hlítar, hvernig
nýta má þennan gagnagrunn við
endurnýjun vegabréfa þeirra, sem
eitt sinn hafa verið skráðir í hann á
fullnægjandi hátt.
Um eitt ár er liðið frá því, að inn-
leiðing nýja vegabréfakerfisins
hófst í sendiráðum Íslands. Nú er
hægt að sækja um vegabréf í sendi-
ráðunum í Washington, London,
Berlín, Ósló, Stokkhólmi og Kaup-
mannahöfn. Rekstur kerfisins hefur
gengið vel og miðar dóms- og
kirkjumálaráðuneytið að því að
fjölga útgáfustöðum. Utanríkisráðu-
neytið hefur nýlega fengið til um-
ráða færanlega móttökustöð fyrir
umsóknir um vegabréf. Hún verður
nýtt, þar sem helst er talin þörf á
henni miðað við fjölda Íslendinga á
hverjum stað, ef þeir dveljast fjarri
sendiráðum.
Öll viljum við, að opinber þjón-
usta sé klæðskerasniðin að þörfum
okkar og hennar sé unnt að krefj-
ast þar, þá og þegar við þurfum á
henni að halda. Íslenska vegabréfa-
kerfið er sniðið að þörfum alls meg-
inþorra Íslendinga og þjónar þeim
mjög vel. Ómar Valdimarsson veg-
ur ómaklega að þeim, sem að því
hafa unnið að hanna, innleiða og
reka þetta kerfi.
Ef hann af alþjóðareynslu sinni
getur bent okkur, sem berum
ábyrgð á kerfinu, á betri þjónustu
en veitt er við vegabréfaútgáfu hér
á landi, væri fagnaðarefni, að hann
ritaði grein í Morgunblaðið um mál-
ið.
Íslenska vegabréfakerfið er öruggt og skilvirkt
Björn Bjarnason svarar grein
Ómars Valdimarsson og út-
skýrir íslenska vegabréfakerfið
» Íslenska vegabréfa-kerfið er sniðið að
þörfum alls meginþorra
Íslendinga og þjónar
þeim mjög vel.
Björn Bjarnason
Höfundur er dóms- og kirkju-
málaráðherra.
UNDIRRITUÐ varar við breyt-
ingum á lögum sem heimila sölu
áfengis undir 22% vínanda í smá-
sölu. Allar helstu rannsóknastofn-
anir heims hafa undir höndum
rannsóknir sem sýna
að aukið aðgengi að
áfengi stórauki áfeng-
isneyslu, þar á meðal
hjá ungu fólki. Fræði-
rannsóknir hafa jafn-
framt staðfest tengsl
áfengis og félagslegs
vanda. Ef aðgengi
áfengis verður aukið á
Íslandi mun áfeng-
isneysla aukast eins
og annars staðar þar
sem einkasala ríkisins
hefur verið afnumin.
Þeir sem eiga við
áfengisvanda að stríða
munu án efa nýta sér það með þeim
afleiðingum að auka enn frekar á
vanda fjölskyldna sem búa við slík-
an vanda. Einkum verður að huga
að börnum og ungmennum í þessu
sambandi. Alþjóðaheilbrigðisstofn-
unin (WHO) lýsti því nýlega yfir að
áfengisvandi væri einn mesti sam-
félags- og heilsufarsvandi heims-
byggðarinnar og kallaði eftir að-
gerðum þjóða til að bregðast við
þessum vanda. Jafnframt hafa
rannsóknir WHO sýnt fram á að
stjórnvaldsaðgerðir (hár áfeng-
iskaupaaldur, takmarkað aðgengi
og bann áfengisauglýsinga) eru öfl-
ugasta forvörnin til þess að stýra
áfengisneyslu. Flutningsmenn
frumvarpsins segja í greinargerð að
ekki sé um að ræða breytingu á
áfengisstefnu. Þetta er alrangt. Í 10
ára heilbrigðisáætlun Íslendinga
eru áfengis-, vímu- og tóbaksvarnir
gerðar að forgangsverkefni til árs-
ins 2010. Sett eru tvö markmið:
 að áfengisneysla verði ekki
meiri en 5,0 lítrar á ári af hreinu
alkóhóli á hvern íbúa 15 ára og
eldri og nánast engin hjá þeim sem
yngri eru
 að dregið verði úr áfengis- og
vímuefnaneyslu fólks undir lögaldri
um 25%
Leiðir til þess að ná þessum
markmiðum:
 fræðsla og forvarnir sem bein-
ast að börnum og fullorðnum
 eftirfylgni með banni á áfeng-
isauglýsingum
 verðstýring
 aðgengi að meðferðarúrræð-
um auðveldað
Í fyrsta lagi er stefna stjórnvalda
samkvæmt þessu að efla forvarnir
og þar sem rannsóknir
sýna að stjórnvalds-
aðgerðir í áfeng-
ismálum eru langöflug-
asta forvörnin þá
mæla veigamikil rök
gegn því að auka að-
gengi. Aðrar forvarnir
tryggja einhvern ár-
angur en koma ekki í
stað stjórnvalds-
aðgerða. Í öðru lagi
vilja flutningsmenn
lækka áfengisgjald um
50%. Þetta er í hróp-
legu ósamræmi við
markmið heilbrigð-
isáætlunar um verðstýringu áfeng-
is.
Árið 2004 var gerð úttekt á fram-
kvæmd áætlunarinnar. Niðurstöður
segja orðrétt: „áfengisneysla hefur
undanfarin ár farið vaxandi … og
við fjarlægjumst sett markmið um
að draga úr heildarneyslunni“. Árið
1998 var áfengisneysla einstaklinga
15 ára og eldri 5,56 lítrar en árið
2006 var hún orðin 7,2 lítrar og því
enn fjær markmiðum heilbrigð-
isáætlunar. Flutningsmönnum verð-
ur tíðrætt um að einungis sé um að
ræða breytingu á sölu áfengis sem í
er 22% af vínanda að rúmmáli. Ef
litið er á tölur frá Hagstofu Íslands
um áfengisneyslu á Íslandi og
skiptingu neyslu á sterkum
drykkjum og hinum, má sjá að
neysluaukning landsmanna skýrist
af aukningu í sölu rauðvíns, hvítvíns
og bjórs. Þetta eru einmitt vöru-
flokkarnir sem lagt er til að teknir
verði úr einkasölu ÁTVR. Öllum má
vera ljóst að ef einstaklingar neyta
aukins magns léttari drykkja er um
sama áfengismagn að ræða og
minna magn sterkra drykkja. Hér
er því einungis um orðaleik að
ræða. Meðferðarstofnanir s.s. SÁÁ
hafa undanfarið rætt í fjölmiðlum
að nýr hópur sjúklinga hafi bæst
við á undanförnum árum. Hópur
fólks á miðjum aldri sem neytir
bjórs og léttvíns í mun meira magni
en áður tíðkaðist hér á landi. Í
frumvarpinu er gert ráð fyrir að
sveitarfélög muni setja takmarkanir
á sölu áfengis og hafi eftirlit með
áfengisverslun. Flutningsmenn hafa
ekki gert grein fyrir hvernig sveit-
arfélög eigi að sinna þessu hlut-
verki. Á síðustu misserum hefur
verið erfitt að fá starfsfólk til af-
greiðslustarfa og því hefur aukist
hlutfall mjög ungra starfsmanna og
starfsmanna sem ekki tala íslensku
t.d. í matvöruverslunum. Flutnings-
menn ættu þar að auki að huga að
því hvernig gengið hefur að fylgja
eftir banni við áfengisauglýsingum
undanfarin ár. Eftirliti hefur verið
ábótavant og lögin síbrotin án þess
að viðurlögum varði. Reynslan ætti
því að kenna okkur að slíkt eftirlit
yrði afar erfitt í framkvæmd.
Á nýlegu málþingi sagði heil-
brigðisráðherra: „… ég lofa ykkur
að ég mun gera allt sem í mínu
valdi stendur til að þjóna hags-
munum lýðheilsu Íslendinga, hvort
sem það er með aukinni áherslu á
lýðheilsu einstakra hópa ellegar alls
samfélagsins. Því þegar öllu er á
botninn hvolft er það skylda okkar
að reyna ávallt að hugsa út fyrir
okkur sjálf og í samkennd skil-
greina okkur víðar en einstakling.
Það er á slíkri hugsun sem umburð-
arlynd og sterk samfélög er
byggð“.
Undirrituð trúir og treystir því
að þegar horft er á framangreindar
staðreyndir í samhengi vilji stjórn-
völd ekki stíga það skref að auka
aðgengi að áfengi með þeim hætti
sem frumvarpið leggur til. Ég kalla
okkar ágætu þingmenn til ábyrgðar
og samvinnu um að byggja upp
heilbrigt samfélag fyrir Íslendinga
en hafa þó einkum í huga hagsmuni
barna og ungmenna. Þeir hags-
munir eru of dýrmætir til að leggja
undir tilraunastarfsemi.
Hættuleg markmið þing-
manna í áfengismálum
Ragný Þóra Guðjohnsen varar
við breytingum á áfengislögum » Flutningsmennfrumvarpsins segja í
greinargerð að ekki sé
um að ræða breytingu á
áfengisstefnu. Þetta er
alrangt.
Ragný Þóra
Guðjohnsen
Höfundur er lögfræðingur.