Morgunblaðið - 12.04.2008, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 12. APRÍL 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
AÐ undanförnu hefur verið mikil
umræða í gangi um afnám og/eða
lækkun tolla á innflutt matvæli. Þar
hafa farið fremst í flokki formaður og
varaformaður Samfylkingarinnar að
ógleymdum forstjóra Bónuss. Í þess-
ari umræðu hefur ým-
islegt verið sagt sem
vert er að skoða nánar
og rétt er að taka fram
að það er ekkert nýtt
að reynt sé að sækja að
kjúklinga-, eggja- og
svínarækt, það hefur
verið gert margoft áð-
ur og hvatirnar að baki
ekki alltaf verið þær að
gæta hags neytenda og
raunar ekki frekar
ástæða til að reikna
með að svo sé núna.
Muna má þegar Pálmi
Jónsson frá Akri var
ráðherra landbún-
aðarmála, skellti hann
á 200% gjaldi á innflutt
kjarnfóður og mun til-
gangurinn hafa verið
sá að vernda kinda-
kjötsframleiðsluna
fyrir kjúklinga- og
svínakjötsframleiðslu
sem á þeim tíma var þó
ekki nema brot af því
sem nú er.
Formaður Samfylk-
ingarinnar lét svo um
mælt á flokksstjórnarfundi 30. mars
síðastliðinn að hún telji „… rétt að
skoða þann kost að lækka verulega
tolla á innflutt matvæli sem ekki telj-
ast til hefðbundins landbúnaðar, s.s.
fugla og svínakjöti. Það snerti hag
bænda ekki nema óbeint en hefði
veruleg áhrif á hag neytenda.“
Ágúst Ólafur varaformaður bætti
um betur í Kastljósi og komst að
þeirri upplýstu niðurstöðu að
ástæðulaust væri að „… vernda tvo
kjúklingabændur og sextán svína-
bændur“. Var ekki annað á honum
að skilja en að það væri nú bættur
skaðinn þó að þeir yrðu að leggja
upp laupana því að þar með væri
mestallur vandi þjóðarinnar leystur.
Bætti hann svo því við
að slá skyldi skjaldborg
um hinn hefðbundna
landbúnað, allir ættu
nú að geta verið sam-
mála um það!
Krossferð þeirra
flokkssystkina virðist
ekki vera þar með lokið
því Ingibjörg bætti um
betur á ársfundi Út-
flutningsráðs og sagði
þar: „Að mínu viti er
ekki réttlætanlegt að
halda uppi tollmúrum á
pasta, kjúklingum og
svínakjöti til þess að
halda uppi verði á
lambakjöti.“ Skjald-
borgin sem Ágúst talaði
um í Kastljósi er sem
sagt fallin, eftir stendur
formaðurinn vígamóður
og ef henni tekst ætl-
unarverkið getur þjóðin
lifað í vellystingum það
sem eftir er að hennar
áliti.
En er þetta nú allt
saman rétt sem þau
hafa látið eftir sér hafa
að undanförnu? Skoðum það nánar:
Ágúst heldur því fram að kjúk-
lingabændur séu 2, hið rétta er að
þeir eru ekki færri en 14. Á launa-
skrá þeirra fyrirtækja sem starfa í
búgreininni eru um 300 manns og að
viðbættum verktökum er talan kom-
in í 400 til 500.
Fróðlegt væri að Ingibjörg út-
skýrði fyrir þjóðinni hvað hún á við
með því að halda því fram að hinar
boðuðu aðgerðir snerti ekki hag
bænda nema óbeint en hafi hins veg-
ar veruleg áhrif á hag neytenda. Svo
því sé nú til haga haldið þá eru
bændur líka neytendur ef það skyldi
nú hafa farið fram hjá utanrík-
isráðherranum. Hvað þýðir orðið
óbeint í þessu sambandi? Hið rétta
mun vera að útgjöld heimilanna
vegna kaupa á svína- og kjúklinga-
kjöti eru um 1 til 2% af heildar-
útgjöldum og fer þá að verða naumt
um fyrir hin „verulegu áhrif“ sem
hún telur verða af því að fella niður
tolla á umræddum matvælum.
Ekkert hefur komið fram í máli
þeirra Ingibjargar og Ágústs um
það hvernig framhaldið verði ef þau
hafa sitt fram. Hvernig verður það
til að mynda tryggt að hið innflutta
kjöt uppfylli þær kröfur sem gerðar
eru til þess sem framleitt er innan-
lands varðandi hreinleika og heil-
brigði? Skiptir það kannski eftir allt
ekki neinu máli og er e.t.v. óþarft að
verja í heilbrigðiseftirlit þeim fúlg-
um fjár sem nú gert? Kannski bara
best að hætta því strax og jafna þar
með samkeppnisskilyrðin? Hafa þau
kynnt sér hvernig t.d. Dönum geng-
ur að halda sínum markaði lausum
við innfluttan óþverra í örveru-
formi?
Ingibjörg er sem kunnugt er for-
maður Samfylkingarinnar og Ágúst
varaformaður. Það hlýtur að vera
eðlilegt að ætlast til þess að for-
ystumenn í næststærsta stjórn-
málaflokki landsins ræði af sæmi-
legri skynsemi um þau málefni sem
efst eru á baugi hverju sinni. Það
hefur brugðist hvað þetta varðar og
verður að segjast að oft hafi þau ver-
ið málefnalegri.
Tollar á matvörum
Ingimundur Bergmann vill
málefnalegri umræðu frá
forystu Samfylkingarinnar
Ingimundur Bergmann
»Rætt hefur
verið um að
fella niður tolla
af matvælum og
hafa þar farið
einna fremst
forystumenn
Samfylking-
arinnar og
Bónuss.
Höfundur er bóndi.
UM DAGINN bárust fréttir af því
að Einar K. Guðfinnsson, sjávar-
útvegs- og landbúnaðarráðherra,
hygðist aftur hefja hvalveiðar í hagn-
aðarskyni. Eftir geng-
isfall og fjármála-
kreppu í dymbilvikunni
hefur þó verið kyrrt
um slík áform.
Það er sennilega eins
gott. Í nýrri úttekt sem
forsætisráðherra lét
gera um ímynd Íslands
segir þetta um hagn-
aðarhvalveiðarnar sem
ríkisstjórnin setti af
stað í hittifyrra: „Því
má segja að með upp-
hafi hvalveiða árið 2006
hafi verið um aðgerðir
að ræða sem hefði
þurft að undirbúa bet-
ur með samhæfingu
ákveðinna atvinnu-
greina og hags-
munaaðila.“
Þessi niðurstaða er
auðvitað orðuð af ýtr-
ustu kurteisi. Þess
vegna er rétt að leggja
eyrun við frásögn
nefndarinnar sem
samdi skýrsluna:
„Markaðsstarf í
ferðaþjónustu hefur í
aðalatriðum byggst á
skilaboðum um hreina
og ósnerta náttúru og
að á Íslandi sé farið vel með hana.
Verkefni tengd sölu á landbúnaðar-
og sjávarafurðum … byggjast á sömu
forsendum, auk þess sem þar er lögð
áhersla á að um sjálfbæra framleiðslu
sé að ræða. Margir voru þeirrar skoð-
unar að með því að leyfa hvalveiðar
aftur árið 2006, í trássi við alþjóðlegt
hvalveiðibann og almenn viðhorf al-
þjóðasamfélagsins, hafi íslensk
stjórnvöld stefnt í hættu þeim ár-
angri sem náðst hafði. Frétta-
skot … af drápi og skurði hvala voru
sýnd í erlendum fjölmiðlum og gengu
milli manna í tölvupósti.
Þannig var dregin upp
mynd af Íslendingum
sem villimönnum og
óvinum náttúruverndar.
Í framhaldinu voru ís-
lenskar vörur fjar-
lægðar úr hillum í stór-
vörumarkaðnum Whole
Food Market í Banda-
ríkjunum og íslenskir
eða íslenskættaðir birgj-
ar evrópskra stórmark-
aða fundu fyrir þrýst-
ingi og megnri óánægju
með ákvörðun stjórn-
valda um hvalveiðarnar.
Þarna voru við-
skiptatengsl í húfi sem
langan tíma hafði tekið
að byggja upp. Einnig
var talið að aðgerðirnar
myndu hafa áhrif á fjölda
ferðamanna til landsins.
Afleiðingarnar urðu þó ef
til vill minni en búist var
við samkvæmt könnun
Ferðamálastofu og ParX
en þó er alltaf erfitt um
vik að meta raunveruleg
áhrif slíkrar umfjöllunar
á hagkerfi eins og það ís-
lenska. Mögulega eru
áhrifin þó ekki að öllu
leyti komin fram því umfjöllun í fjöl-
miðlum og á veraldarvefnum mun lifa
áfram og verða grafin upp þegar
ástæða verður aftur til.“
Augljóst er að nefndin telur þessar
veiðar afar varhugaverðar fyrir ímynd
Íslands. Það snertir alveg sérstaklega
ferðaþjónustuna, en ímynd landsins
skiptir ekki síður miklu í almennum
viðskiptum, einsog íslenskir banka-
menn þekkja vel eftir tíðindin und-
anfarið – og sömuleiðis allur almenn-
ingur.
Ímyndaráhrif hvalveiða hafa raunar
verið tekin upp áður. Til dæmis báðu
nokkrir þingmenn haustið 2003 að
mínu frumkvæði um skýrslu frá sam-
gönguráðherra, sem þá var einnig um-
sjónarmaður ferðamála, um áhrif hval-
veiða á ímynd Íslands sem
ferðamannalands. Eftir japl, jaml og
fuður fól ráðherrann þáverandi ferða-
málaráði að sjá um skýrsluna og að
liðnu hálfu öðru ári, í mars 2005, birtist
loksins svolítil samantekt þar sem
þessi áhrif voru talin hverfandi. Þess
má geta að samgönguráðherra var þá
Sturla Böðvarsson en formaður ferða-
málaráðs Einar K. Guðfinnsson, sem
vorið 2006 hóf einmitt hagn-
aðarhvalveiðarnar sem sjávarútvegs-
ráðherra.
Sú ákvörðun virðist raunar hafa
valdið þáttaskilum í þessu máli. Óbeit
viðskiptamanna okkar og gistivina á
þessum veiðum var augljós þótt nátt-
úrverndarsamtök ákvæðu að beita sér
ekki af fullu afli. Þá kom berlega ljós
að ekki var hægt að selja afurðirnar,
hvorki á erlendum markaði né inn-
lendum, og hinir glaðbeittu útgerð-
armenn urðu að lokum að henda veru-
legum hluta aflans á haugana.
Í ljósi reynslunnar og niðurstöðu
nefndarinnar um undirbúninginn 2006
er eðlilegt að áður en sjávarútvegs-
ráðherra tekur ákvörðun um framhald
veiðanna geri hann grein fyrir samráði
sínu þá og nú við forystumenn at-
vinnugreina og aðra hagsmunaaðila
sem helst koma við sögu.
Með orðum eins viðmælanda
nefndarinnar sem samdi hina ágætu
ímyndarskýrslu: „Við getum skerpt
ímynd en ekki búið hana til. Ímyndin
þarf að vera traust, samrýmast raun-
veruleikanum, má ekki bara vera
glansmynd.“
Hvalveiðarnar
og ímynd Íslands
Mörður Árnason kallar eftir
rökstuðningi yfirvalda áður
en teknar verða ákvarðanir
um hvalveiðar
Mörður Árnason
»Nefndin tel-
ur hvalveið-
arnar var-
hugaverðar
fyrir ímynd Ís-
lands – sem
skiptir miklu í
viðskiptum,
einsog menn
þekkja vel eftir
tíðindin und-
anfarið.
Höfundur er varaþingmaður fyrir
Samfylkinguna.
Í UMRÆÐUNNI um Reykja-
víkurflugvöll, skiptast menn í tvo
hópa, þá sem vilja hafa Völlinn í
Vatnsmýrinni og hina sem vilja
flytja hann burtu. Um málið var
haldin atkvæðagreiðsla 17. mars
2001. Spurt var „Vilt
þú að flugvöllur verði
í Vatnsmýri eftir árið
2016 eða vilt þú að
flugvöllurinn fari úr
Vatnsmýri eftir árið
2016?“ Niðurstöð-
urnar voru þessar:
Þeir sem vildu að
Völlurinn færi voru
14913 eða 49,3%, þeir
sem vildu hafa Völl-
inn áfram í Vatns-
mýrinni voru 14529
eða 48,1%, aðeins 384
atkvæði skildu að
þessa tvo hópa. At-
hygli vekur að það
voru 777 auðir eða
ógildir seðlar. Á kjör-
skrá voru 81.258 og
kjörsókn var aðeins
37,2 %. Þetta þýðir
að þessi meirihluti
sem alltaf er verið að
guma af er aðeins um
18% af Reykvík-
ingum sem voru á
kjörskrá.
Allir sanngjarnir
menn sjá að þessi naumi meiri-
hluti er ekki nóg til að taka
ákvörðun um þetta mikilvæga mál
sem skiptir alla landsmenn miklu
máli, sérstaklega fólk á lands-
byggðinni. Tekið var fram að
kosningin væri ekki bindandi.
Samt sem áður tók Aðalskipulag
Reykjavíkur mið af niðurstöðunum
með því að gera ráð fyrir að flug-
starfsemi hopaði í áföngum. Á
þeim forsendum var efnt til al-
þjóðlegrar hugmyndasamkeppni
um heildarskipulag Vatnsmýr-
arinnar. Miðað við hvað skiptar
skoðanir eru um framtíð Vatns-
mýrarinnar er sanngirniskrafa að
fram fari önnur alþjóðleg hug-
myndasamkeppni um heild-
arskipulag Vatnsmýrarinnar með
þeim forsendum að Völlurinn verði
þar til framtíðar.
Hér með skora ég á samgöngu-
ráðherra og borgarstjórann í
Reykjavík að efna til þannig hug-
myndasamkeppni. Síðan á að
kjósa um bestu tillöguna í hvorum
flokki með þátttöku allra lands-
manna, helst í tengslum við al-
þingiskosningar til að tryggja
kjörsókn.
Minn draumur er að í Vatns-
mýrinni verði flugvöllurinn, Há-
skóli Íslands, Háskóli Reykjavík-
ur, Landspítalinn, Valur,
útivistarsvæðið og ylströndin í
Nauthólsvík. Þarna yrði rúmt um
stofnanirnar alla þessa öld. Að
mínum dómi er ekkert sem myndi
styrkja miðborg Reykjavíkur
meira en að hafa flugvöllinn þar
sem hann er í dag. Þetta myndi
styrkja innanlandsflugið og einnig
mætti hugsa sér að hluti af milli-
landaflugi okkar til annarra landa
í Evrópu færi frá Reykjavík-
urflugvelli með hentugum hljóð-
látum þotum. Það er mikið hag-
ræði fyrir almennt farþegaflug að
hafa tvo flugvelli nálægt hvor öðr-
um eins og í Reykjavík og Kefla-
vík. Flugrekendur spara mikið fé,
þar sem flugvélarnar þurfta ekki
að bera eins mikið eldsneyti til
varavallar. Þetta eyk-
ur aðbæra hleðslu,
sem skilar lægri far-
gjöldum. Í öðru lagi,
ef náttúruhamfarir
eins og eldgos eða
jarðskjálftar hæfust á
suður-vesturlandi þá
má alveg búast við að
annar hvor flugvöll-
urinn gæti lokast. Í
þriðja lagi er mikið
öryggi að hafa flug-
völl í nálægð Land-
spítalans í sambandi
við allt sjúkraflug á
landinu.
Völlurinn þarf ekki
að raska ró okkar,
hann er nú þegar lok-
aður á nóttinni nema
í neyðartilfellum. Til
að minnka flugumferð
yfir Reykjavík finnst
mér að allt ferjuflug,
kennslu- og æfing-
arflug eigi að fara til
Keflavíkurflugvallar.
Til að minnka enn
frekar flug yfir byggð
þyrfti að lengja austur-vestur
flugbrautina til vesturs upp í ca
2500 m til að auðvelda hlið-
arvinds-flugtök og -lendingar.
Norður-suður flugbrautin yrði að-
eins notuð í undantekning-
artilfellum þegar hliðarvindur
væri of mikill fyrir austur-vestur
flugbrautina. Með þessum aðgerð-
um öllum verður flugumferð yfir
byggð í Reykjavík aðeins brot af
því sem nú er. Ef völlurinn yrði
fluttur á Hólmsheiðina sem er að-
eins í 2500 m fjarlægð frá austur-
enda Rauðavatns myndi flug-
umferð yfir byggð ekki minnka.
Í umræðunni hefur mikið verið
talað um að við þurfum að byggja
í Vatnsmýrinni til að þétta íbúð-
arbyggðina í Reykjavík. Ég tel
aftur á móti að þétting byggðar í
Reykjavík sé aðalorsakavaldurinn
í því umferðaröngþveiti sem hrjá-
ir okkur Reykvíkinga. Um tíu
þúsund manna byggð í Vatnsmýr-
inni með ca sjö þúsund bifreiðum,
til viðbótar þeim bifreiðum sem
fylgja stofnunum sem verða í
Vatnsmýrinni myndi gera ástand-
ið óviðráðanlegt.
Í ritinu Vatnsmýri 102 Reykja-
vík er birt viðtal sem Kastljós
Ríkisútvarpsins átti við hollenska
arkitektinn Rem Koolhaas 15.
feb. 2006. Kristján Kristjánsson
blaðamaður spyr hann: „Ertu
fylgjandi þéttri byggð? Eiga
borgir að reyna að þétta sig og
hvað finnst þér um Reykjavík
með tilliti til þessa?“ Rem Ko-
olhaas svarar: „Þegar litið er til
þess að fólk um allan heim vill
hafa sífellt meira val og eigin for-
gangsröðun er hæpið að sú reglu-
festa og agi sem þétt byggð
krefst sé boðleg, eða þá pólitískt
möguleg, hvort sem okkur líkar
betur eða verr. Líklega þurfum
við að gefa hugmyndina um þétt-
leika upp á bátinn og hugsa um
meiri dreifingu…“. Ég er Rem
hjartanlega sammála og við þurf-
um að snúa frá þeirri óheilla-
stefnu að troða okkur Reykvík-
ingum á sem fæsta fermetra. Við
eigum nóg landrými til að byggja
íbúðir á. Leyfum Vatnsmýrinni að
vera í friði með þær stofnanir
sem þar eru núna.
Vatnsmýri
102 Reykjavík
Rúnar Guðbjartsson vill að
efnt verði til nýrrar
hugmyndasamkeppni
um Vatnsmýrarskipulag
Rúnar Guðbjartsson
» ... við þurfum
að snúa frá
þeirri óheilla-
stefnu að troða
okkur Reykvík-
ingum á sem
fæsta fermetra.
Við eigum nóg
landrými ...
Höfundur er sálfræðingur og
fyrrverandi flugstjóri
Skólavörðustíg 21, Reykjavík
sími 551 4050
Glæsileg
brúðarrúmföt
í úrvali