Morgunblaðið - 04.05.2008, Blaðsíða 18

18 SUNNUDAGUR 4. MAÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Eftir Joschka Fischer
George W. Bush Bandaríkja-forseta hefur óneitanlegatekist eitt með stefnu sinnií málefnum Mið-
Austurlanda. Hann hefur gjör-
samlega grafið undan stöðugleika á
svæðinu. Að öðru leyti eru afleiðing-
arnar allt aðrar en Bandaríkjamenn
höfðu vonast til að ná fram. Lýðræð-
isleg Mið-Austurlönd á bandi Vest-
urlanda eru ekki í spilunum.
En þótt mál hafi ekki þróast með
þeim hætti, sem bandarískir ný-
íhaldsmenn höfðu ætlað hafa þau
engu að síður þróast. Hið sögulega
glappaskot, sem nefnist Íraksstríðið,
andlát veraldlegrar, arabískrar þjóð-
ernishyggju og svimandi verð á olíu
og gasi hafa haft djúpstæð áhrif á
svæðinu. Frá Damaskus til Dúbaí,
frá Tel Aviv til Teheran, fram eru að
koma ný Mið-Austurlönd.
Endalok evrópskra áhrifa
Hin gömlu Mið-Austurlönd voru
afsprengi landamæra og pólitískrar
vitundar, sem voru sköpunarverk
evrópsku stórveldanna eftir fall
Tyrkjaveldis 1918. Hið hug-
myndafræðilega afl að baki var
spratt úr veraldlegri þjóðernis-
hyggju í Evrópu og kom fram í sókn
eftir pólitískri og félagslegri nútíma-
væðingu og stjórnvaldi, sem kæmi
ofan frá. Þessi gerð af þjóðernis-
hyggju eða „arabískur sósíalismi“
náði hámarki sínu í kalda stríðinu
þegar hægt var að leita hern-
aðarlegs, pólitísks og efnahagslegs
stuðnings til Sovétríkjanna.
Endalok hans bar upp á sama tíma
og endalok Sovétríkjanna og til urðu
steinrunnar, spilltar og óskilvirkar
herforingjastjórnir og einræðisríki.
Fall Sovétríkjanna var einnig kveikj-
an að djúpstæðu neyðarástandi í
hernaðarmálum margra arabaríkja.
Þegar Sovétríkin gátu ekki lengur
tryggt hernaðargetu þeirra varð það
þjóðernisstjórnunum um megn að
halda í við þróunina í hernaði.
Þjóðernisstjórnirnar misstu því
smám saman réttmæti sitt heima
fyrir og til varð tómarúm sem ýmis
samtök hafa nú fyllt. Hið hug-
myndafræðilega afl og gjaldmiðill
valdsins hafa líka breyst. Pólitískt
íslam hefur leyst hina veraldlegu sýn
af hólmi og með listilegum hætti hafa
félagslegar umbætur og byltingar-
sinnuð, and-vestræn þjóðern-
ishyggja verið samtvinnuð.
Nú má enn finna hin gömlu Mið-
Austurlönd í Sýrlandi, Egyptalandi,
Jemen, Túnis, Alsír og þeim hluta
Palestínu, sem er undir stjórn
Fatah-hreyfingarinnar. Til hinna
nýju Mið-Austurlanda teljast meðal
annars Dúbaí, Arabísku furstadæm-
in og Ísrael – auk Hezbollah, Hamas
og hryðjuverkasamtaka undir
merkjum heilags stríðs eða jihad –
og að hluta til Írans og Saudi-
Arabíu. Jórdanía og Marokkó eru
einnig að reyna að spyrða sig við hin
nýju Mið-Austurlönd.
Eins og þessi dæmi gefa til kynna
þýðir „ný“ augljóslega ekki endilega
betri, heldur einfaldlega öðru vísi og
nútímalegri. Nútímavæðing gefur
alls ekki til kynna lausn á þeim átök-
um, sem halda áfram að grafa um sig
á svæðinu. Þess í stað hefur ágrein-
ingurinn verið „nútímavæddur“, sem
gæti jafnvel skapað meiri hættu en
áður.
Ein hlið á slíkri nútímavæðingu
kom fram í stríðinu milli Ísraela og
Hezbollah í Líbanon árið 2006. Stríð
með skriðdrekum varð að úreltu fyr-
irbæri vegna flugskeyta og Ka-
tyusha-skeyta. Á sama tíma hafa
samtök óháð ríkisvaldi rutt sér til
rúms, þar á meðal Hezbollah, Hamas
og al-Qaeda, sem koma í stað hefð-
bundinna herja, og sjálfsmorð-
sprengjuárásir, þar sem notaðar eru
sprengjur í vegarköntum, bíl-
sprengjur og sprengjubelti í stað
skæruliða með Kalashnikov-rifla.
Ef til vill er mikilvægasta breyt-
ingin að þungamiðjan á svæðinu í
pólitík og hernaði hefur færst til. Ísr-
ael, Palestína og Líbanon eru enn
mikilvægustu átakasvæðin í hinum
gömlu Mið-Austurlöndum sam-
kvæmt skilgreiningu, en vegna
Íraksstríðsins hafa völdin og pólitík-
in á svæðinu nú færst að Persaflóa.
Hinn ráðandi ágreiningur er ekki
lengur viðureign Ísraela og
Palestínumanna, heldur hættan á
uppgjöri milli Írans og Saudi-Arabíu
um yfirráð í sínum heimshluta og
milli Írans og Bandaríkjanna, sem
vilja deila og drottna á svæðinu. Það
er nú nánast ógerningur að knýja
fram lausn á deilu Ísraela og Palest-
ínmanna án aðkomu Írana og banda-
manna þeirra á staðnum, Hezbollah í
Líbanon og Hamas í Palestínu.
Íraksstríðið myndar brú
Stríðið í Írak myndar því með
ákveðnum hætti strategíska og
hernaðarlega brú á milli hinna
gömlu og nýju Mið-Austurlanda.
Íhlutun Bandaríkjamanna hefur haft
í för með sér umfangsmiklar breyt-
ingar á svæðinu.
 Metnaði Írana til yfirráða á
svæðinu hefur verið gefinn laus
taumurinn og landinu hefur verið
hjálpað til að ná hernaðarlegri stöðu,
sem því hefði aldrei tekist á eigin
spýtur.
 Lýðræðisvæðing Íraks hefur
veitt meirihluta shíta völd og það
hefur síðan aukið áhrif Írana veru-
lega og umbylt aldagömlum ágrein-
ingi shíta og súnníta með því að blása
í hann auknu landfræðilegu vægi
þannig að hann nær nú til svæðisins
alls.
 Efling Írans er ógnun við tilvist
Saudi-Arabíu vegna þess að í norð-
urhluta landsins þar sem olíu-
lindirnar eru mestar eru shítar í
meirihluta. Ríkisstjórn shíta í Bagd-
að undir sterkum áhrifum frá Íran
myndi því til skemmri tíma skapa
forsendur fyrir því að Saudi-Arabía
missi landsvæði og það er nokkuð
Hin nýju „Mið-
Austurlönd“
Reuters
Aukin áhrif Íranskir hermenn ganga í takt á hersýningu í Teheran. Ein af
hliðarverkunum Íraksstríðsins er vaxandi veldi og áhrif Írana.
Valdamiðjan hefur færst til í Mið-Aust-
urlöndum og nýr veruleiki blasir við
VALDATAFL»
Eftir Orra Pál Ormarsson
orri@mbl.is
Framganga gamla stórveldis-ins Los Angeles Lakers íúrslitakeppni NBA-körfu-boltans tvö undanfarin ár
var snautleg. Í bæði skiptin lagði liðið
niður skottið eftir glímu við Phoenix
Suns strax í fyrstu umferðinni. Í kjöl-
farið greip mikið óyndi erkikempu
liðsins, Kobe Bryant, og síðastliðið
haust leit út fyrir að hann hefði hrein-
lega fengið sig fullsaddan af dvölinni í
Staples Center. Skyldi engan undra,
Bryant er einn fremsti íþróttamaður
sinnar kynslóðar í heiminum og sætt-
ir sig ekki til lengdar við hálfkák.
Hann er ekki í körfubolta til að
hnykla vöðvana – heldur til að vinna
titla. Það hefur Lakers ekki gert í sex
ár.
Bryant lét aursletturnar ganga yf-
ir stjórn Lakers og bar henni metn-
aðarleysi á brýn. Ýmsir voru því
hissa að sjá hann skrýðast búningi fé-
lagsins er flautað var til leiks í NBA-
liðið haust. Ekkert virtist heldur hafa
breyst. Liðið var á svipuðu róli og
undanfarin ár, virtist lengi vel rétt
ætla að skríða inn í úrslitakeppnina,
þar sem það yrði að óbreyttu fall-
byssufóður fyrir meiri spámenn. En
þá dró til tíðinda.
Inn á sviðið steig í byrjun febrúar
Pau Gasol, stæðilegur Spánverji,
jafnvígur á stöðu miðherja og fram-
herja sem á umliðnum árum hefur
skipað sér á bekk með betri leik-
mönnum deildarinnar. Lið hans,
Memphis Grizzlies, lét hann þó ekki
baráttulaust af hendi. Lakers þurfti
að láta þrjá leikmenn fara í hina átt-
ina, Kwame Browne, Javaris Critten-
ton og Aaron McKie, sem keyptur
var fyrr um daginn, auk þess sem
Grizzlies fær valrétt Lakers í fyrstu
umferð nýliðavalsins í sumar og sum-
arið 2010 og merkilegt nokk rétt til
að yfirtaka samning Marcs Gasols,
yngri bróður Paus, sem var í eigu La-
kers en spilar nú með Akasvayu Gi-
rona í heimalandi sínu.
„Við erum himinlifandi yfir þess-
um skiptum,“ sagði Mitch Kupchak,
framkvæmdastjóri Lakers, daginn
sem samningurinn var gerður. „Pau
er stjörnuleikmaður sem hefur sann-
að sig í deildinni. Hann getur bæði
skorað og hirt fráköst og er ennþá
ungur að árum. Við erum sannfærðir
um að koma hans styrkir lið okkar til
skemmri og lengri tíma.“
Kobe Bryant tók í sama streng.
„Þessi skipti bera vitni um metnað
félagsins en eins og menn vita hef ég
dregið hann í efa. Þetta er stórt
skref, Pau er fjölhæfur og einstak-
lega hæfileikaríkur leikmaður.“
Þegar hann var spurður hvort
þetta nægði til að tryggja Lakers
þjónustu hans áfram svaraði hann
sposkur: „Þetta spillir ekki fyrir.“
Pau Gasol hefur gerbreytt leik
Lakers til hins betra. Hann gaf tón-
inn strax í fyrsta leik gegn New
Jersey Nets, skoraði 24 stig og hirti
13 fráköst. Fram að úrslitakeppni
gerði hann að meðaltali 18,8 stig og
létti byrðinni af Kobe Bryant. And-
stæðingar Lakers þurfa ekki lengur
bara að hafa áhyggjur af einum
manni.
Gasol er hávaxinn, 213 cm á hæð,
og nýtist því vel í baráttunni undir
körfunni. Hann er líka lygilega kvik-
ur miðað við hæð og prýðilegur skot-
maður sem þýðir að hann getur hæg-
lega spilað stöðu framherja. Þá er
hann frambærilegur varnarmaður.
Það var heldur ekki að sökum að
spyrja. Lakers reif sig upp töfluna og
vann á endanum vesturdeildina í
fyrsta skipti í fjögur ár. Eftir komu
Gasols hefur liðið farið með sigur af
hólmi í 31 leik en aðeins tapað níu.
Liðið var heldur ekkert að tvínóna
við hlutina í fyrstu umferð úrslita-
keppninnar, sópaði stjörnum prýddu
liði Denver Nuggets út eins og
hverju öðru ryki, 4:0. Gasol var með
22,3 stig að meðaltali í þeim leikjum
en Bryant 33,5. Samtals skora þessir
tveir menn sumsé tæp 56 stig í leik.
Ekki amalegt.
Það er langur vegur í úrslitin sjálf
en ljóst má vera að Lakers á góða
möguleika á að komast þangað. Þá er
bara spurning hvort liðið mætir þar
sínum forna fjanda, Boston Celtics.
Pau Gasol fæddist í Barcelona 6.
Gasolía á eldinn
Spánverjinn Pau Gasol hefur komið eins og stormsveipur inn í lið Los Angeles Lakers í NBA-körfu-
boltanum og langsoltnir stuðningsmenn liðsins gera sér nú vonir um titil eftir sex löng og mögur ár
Reuters
Rammur Pau Gasol (t.v.) glímir við J.R. Smith, leikmann Denver Nuggets, í rimmu liðanna í fyrstu umferð úr-
slitakeppni NBA á dögunum. Lakers fleygði Nuggets-mönnum eins og hverju öðru rusli í næsta nytjagám, 4:0.
Í HNOTSKURN
»Pau Gasol er þekktur fyrirfórnarlund sína og hefur
unnið mikið með börnum í
Bandaríkjunum, meðal annars
gegnum verkefni sem felst í
því að hvetja börn til að hætta
ekki í námi.
»Hann er góðgerð-arsendiherra hjá UNICEF
og hefur m.a. barist gegn al-
næmisplágunni.
KÖRFUBOLTI»