Morgunblaðið - 04.05.2008, Qupperneq 30

umhverfismál
30 SUNNUDAGUR 4. MAÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Orkutengd losun gróðurhúsalofttegunda í heiminum 2004
Raforkuvinnsla úr
eldsneyti
32,3%
Framleiðsla á
notendavænu
eldsneyti (áætlað)
3,2%
Brennsla hjá
endanlegum
notendum
64,5%
Heildarlosun 26,58 milljarðar tonna af CO2. Byggt ás tölum frá IEA í París
2007
Kol
25,1%
Olía
34,3%
Jarðgas
20,9%
Kjarnorka
6,5%
Vatnsorka
2,2%
Jarðhiti
0,5%
Endurnýjanlegt eldsneyti
10,6%
Eftir Arnþór Helgason
arnhelg@ismennt.is
U
m fátt – ef nokkuð –
er meira rætt í
heiminum um þessar
mundir
en gróð-
urhúsavandann, hlýn-
un andrúmsloftsins af
völdum svonefndra
gróðurhúsaloftteg-
unda – fyrst og fremst
koltvísýrings – sem
losaður er út í and-
rúmsloftið og safnast
þar saman.
Sem kunnugt er
hefur heimsbyggðin
brugðist við gróður-
húsavandanum með
svonefndri Kyoto-
bókun sem flest iðn-
ríki eru nú aðilar að –
þó með einni mikil-
vægri undantekningu: Bandaríkj-
unum. Þau hafa ekki viljað skuld-
binda sig með slíkri aðild. Samt
losa Bandaríkjamenn meira af
koltvísýringi út í andrúmsloftið en
nokkur önnur þjóð. Stafar það af
því að orkan sem þeir nota fæst
einkum úr olíu, gasi og kolum.
Í Bandaríkjunum eru 500 orku-
ver sem framleiða raforku með því
að brenna kolum. Losa þau um
60% meira af koltvísýringi en allur
bifreiðafloti Bandaríkjamanna. Kol
eru um 44% þeirra flutninga sem
fara um járnbrautakerfi Banda-
ríkjanna.
Þeim fjölgar nú stöðugt sem
krefjast þess að tekið verði í
taumana og dregið úr losun gróð-
urhúsalofttegunda. James Hansen,
forstöðumaður Goddard rannsókn-
arstofnunarinnar, sem heyrir und-
ir bandarísku geimvísindastofn-
unina, hefur sagt að það skipti
sköpum fyrir mannkynið að dregið
verði úr notkun kola nema þar
sem hægt verði að binda koltví-
sýring í jörðu. Að öðrum kosti
megi líkja kolaflutningalestunum
við ógeðfellda líkvagna sem flytji
leifar útdauðra tegunda til lík-
brennslu.
Hvaðan kemur mengunin?
Orkutengd losun gróðurhúsa-
lofttegunda í heiminum nemur nú
26,6 milljörðum tonna af CO2 á
ári. Henni má skipta í þrennt: (1)
Losun frá raforkuvinnslu með
eldsneyti, aðallega kolum, (2) los-
un frá framleiðslu á notendavænu
eldsneyti, svo sem kolabríkettum,
bensíni, díselolíu,
svartolíu og hreins-
uðu jarðgasi og (3)
brennslu þess elds-
neytis hjá endan-
legum notendum. Sá
hluti er langstærstur
(efri mynd). Raforku-
vinnslan fer fram í
stórum og smáum
rafstöðvum, fram-
leiðslan á notenda-
vænu eldsneyti að-
allega í olíuhreins-
unarstöðvum og
hreinsistöðvum fyrir
jarðgas. Eins og sést
á efri mynd losnar
yfirgnæfandi hluti
orkutengds koltvísýrings frá end-
anlegum notendum þar sem
tæknilega ógerlegt er að koma í
veg fyrir hann.
FutureGen-áætlun
Bandaríkjanna
Bandaríska orkuráðuneytið
ákvað árið 2003 að hefja þróun-
arverkefni sem miðar að því að
framleiða rafmagn og vetni úr
vatni og kolum með hverfandi los-
un gróðurhúsalofttegunda og jafn-
vel engri losun er fram líða stund-
ir. Þetta er langtímaverkefni sem
ætlað er að standa yfir á árabilinu
2004 til 2018. Áformað er að 275
MW prófunar- og tilraunaorkuver
af þessari gerð taki til starfa 2012
í Mattoon í Illinois-ríki í Banda-
ríkjunum. Verkefnið gengur undir
vinnuheitinu FutureGen (þ.e. fut-
ure generation; raforkuvinnsla
framtíðarinnar).
Samstarfsaðilar bandaríska
orkuráðuneytisins að þessu verk-
efni eru sem stendur 13 iðnfyrir-
tæki í framleiðslu og notkun kola
víðsvegar um heim. Þau hafa
myndað með sér svonefnt Fut-
ureGen-iðnaðarbandalag (Fut-
ureGen Industrial Alliance). Í
bandalaginu er meðal annarra
stærsti framleiðandi raforku úr
kolum í Kína og bandarískt dótt-
urfyrirtæki stærsta orkufyrirtækis
Evrópu í einkaeign, E-ON í
Þýskalandi, en auk þess fyrirtæki
frá Englandi, Ástralíu og Banda-
ríkjunum.
Upphaflega (2003) var gert ráð
fyrir að verkefnið kostaði 750
milljónir bandaríkjadala og stæði
bandaríska orkuráðuneytið undir
75% kostnaðarins en samband iðn-
fyrirtækja sem tækju þátt í verk-
efninu 25%. Nýlega endurskoðuð
áætlun hljóðar upp á 1.800 millj-
ónir dala.
Bylting í orkuvinnslu
Jakob Björnsson, fyrrverandi
orkumálastjóri, hefur kynnt sér ít-
arlega FutureGen-áætlunina og
hvernig dregið verði úr losun
koltvísýrings.
FutureGen Kolaorkuver á teikniborðinu. Meginbreytingin felst í að endanlegur notandi fær ekki lengur í hendur eldsneyti sem gróðurhúsalofttegundir fylgja við brennslu á heldur vetni.
Bandarísk stjórnvöld
hafa neitað að fallast á
Kyotobókun Sameinuðu
þjóðanna en vilja þess í
stað leita nýrra leiða við
nýtingu kolaorku. Förg-
un koltvísýrings virðist
lausnarorðið.
Í HNOTSKURN
»Bandaríkjamenn mengameira en nokkur önnur þjóð.
»Ástæðurnar eru mikil bif-reiðaeign og nýting olíu og
kola til iðnaðar og rafmagns-
framleiðslu.
»FutureGen-áætlunin miðarað því að nýta kol til þess að
framleiða hreina orku úr kolum.
»Mynduð hafa verið alþjóðlegsamtök til þess að þróa að-
ferðir við mengunarlausa nýt-
ingu kola og framleiðslu vetnis.
»Áætlunin er í nokkurri óvissuvegna breyttra áherslna
Bush-stjórnarinnar í orku-
málum.
Bylting í vinnslu
orku úr kolum?
Hvaðan kemur orkan?
Árið 2004 var heildarnotkun orku í heiminum sem hér segir:
EJ %
Kol 116,2 25,1
Olía 158,7 34,3
Jarðgas 96,6 20,9
Kjarnorka 29,9 6,5
Vatnsorka 10,1 2,2
Jarðhiti 2,4 0,5
Endurnýjanlegt eldsneyti 49,1 10,6
Samtals 463,0 100,0
Eldsneyti úr jörðu samtals 371,5 80,2
Eitt exajúl, EJ, er 1018 (trilljón) júl, J (wattsekúndur), eða sem svarar orkunni í
23,9 milljón tonnum af olíu. Heildarorkunotkun Íslendinga er um 0,17 EJ á ári.
Þótt sú tala sé ekki há í þessu samhengi táknar hún samt að hver Íslendingur
notar að meðaltali 7,65 sinnum meiri orku en hver jarðarbúi.
Hvaðan kemur mengunin?
Jakob Björnsson