Morgunblaðið - 15.06.2008, Qupperneq 25

Morgunblaðið/Júlíus
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15. JÚNÍ 2008 25
miklu fleiri en fólk gerir sér í hug-
arlund, t.d. voru 28 bæir í Stað-
arhverfi, sem er vestast Grindarvík-
urhverfanna, en nú standa þar tóftir
einar. Í Staðarhverfi var milliland-
averslun um tíma, kirkjustaður og
hreppstjórasetur. Frá hverfinu lágu
samskiptagötur til
Hafna, Njarðvíka og
hinna byggðarkjarn-
anna í Grindavík. Þær
sjást enn vel.
Selstígar lágu upp í
selstöðurnar, sem voru
fjölmargar í landnámi
Ingólfs. T.a.m. má sjá
leifar af um 250 slíkum
á svæðinu.
Kirkjugötur voru mikilvægar
menningarleiðir og er Hvals-
nesleiðin milli Ytri-Njarðvíkur og
Hvalsness ágætt dæmi, en gatan var
jafnframt notuð sem þjóðleið milli
byggðakjarna og sem verslunarleið.
Líklega er hluti leiðarinnar sá best
varðveitti hér á landi því varnargirð-
ing Varnarliðsins umlukti hana.“
Sumar slóðir frá
því fyrir landnám
Ómar Smári segir að sumar leið-
irnar séu áfangaleiðir og tengist öðr-
um eða greinist út frá þeim. Dæmi
um vinsæla gönguleið hópsins er leið
í Ögmundarhrauni á suðurströnd
nessins austur af Grindavík, en
hraunið hefur runnið yfir bæ, garða
og umlukið önnur mannvirki, s.s.
fjárborg og grjótgarða, sem sjást í
hraunjaðrinum.
„Víða eru gömlu þjóðleiðirnar
klappaðar í harða hraunhelluna, svo
sem sjá má á Sandakra- og Skóg-
fellaveginum eða á Hellunum vestan
Hlíðarvatns. Þar hefur yngra hraun
runnið yfir eldra hraun, sem gatan
er í. Gatan er ágætt dæmi um
hversu mikil umferð hefur verið hér
allt frá fyrstu tíð, sem reyndar gæti
þess vegna hafa verið eldri en nor-
rænt landnám segir til um.“
Hefurðu sjálfur mótað þér skoð-
anir á lífi í landinu fyrir landnám?
„Vísbendingar gefa til kynna að
hér kunni að hafa verið önnur byggð
en rannsóknir hafa enn ekki staðfest
það með óyggjandi hætti. T.d. á eftir
að rannsaka mannvistarleifar í og
við Húshólma og
Óbrennishólma í Ög-
mundarhrauni.“
En auðvitað hefur
þróun byggðar og
lífshátta í landinu
leikið hina fornu vegi
með ýmsum hætti.
„Leiðakerfið hefur
þróast og götur hafa
verið lagfærðar eða
færst til,“ segir Ómar Smári. „Þegar
ferðast var á fótum, eigin eða hests-
ins, mótuðust göturnar af sjálfu sér.
Á fjölfarnari leiðum var kastað úr
hluta gatnanna og leiðarmerki reist.
Um tíma varð það hluti af þegn-
skylduvinnu eða atvinnubótavinnu.
Með tilkomu vagnsins voru gerðar
vegabætur á mikilvægustu leiðunum
og með bílnum mótuðust nýjar leiðir
yfir holt og mela, og eldri leiðirnar
voru lagfærðar. Þegar leiðin milli
Grindavíkur og Krýsuvíkur var gerð
ökufær 1932 var hin forna þjóðleið
yfir Ögmundarhraun, þar með talinn
Ögmundarstígur, bæði breikkuð og
lögð ofaníburði. Í dag er gjarnan far-
ið beint af augum, ekki bara yfir fjöll
og hálsa, heldur í gegnum hvort
tveggja. “
Varðveisla mikilvæg
Ómar Smári segir mikilvægt að
varðveita gömlu leiðirnar, en með
því að ganga þær eru minni líkur á
að þær falli í gleymsku. En hvaða
hætta steðjar þá einkum að þeim?
„Það er áhugaleysi sveitarstjórn-
arfólks, skipulagsaðila og verktaka.
Við nýtt hverfi í Sandgerði var ekk-
ert tillit tekið til þess að Sandgerð-
isvegurinn gamli liggur um svæðið
og er enn mjög greinilegur. Grind-
víkingar ákváðu hins vegar að hafa
göngustíg í gegnum Hópshverfið
nýja og leyfðu Skógfellaleiðinni
þannig að halda sér um bæjarhlut-
ann. Í Reykjavík og víða eru dæmi
um að hús hafi verið byggð á göml-
um þjóðleiðum, en fólki ekki orðið
svefnsamt í þeim vegna mikillar um-
ferðar fólks að næturlagi.“
Í ljósi þess að saga Reykjanessins
er átakamikil, fá frásagnir af slys-
um, mannsköðum og afturgöngum
nýtt líf í ferðum ykkar?
„Sérhver saga og sérhvert atvik
tengist óhjákvæmilega ákveðnum
leiðum og stöðum. Merking þeirra
verður önnur fyrir vikið líkt og leiðin
og/eða staðurinn. Helsti skaðvaldur
þessara gömlu leiða er virðing-
arleysið sem birtist m.a. í vegagerð
og utanvegaakstri. Nýrri vegir hafa
af misgáningi verið lagðir yfir þær
og stórvirkum vinnutækjum ekið
eftir og yfir leiðirnar, rusli hent á
þær, námur settar þvert á leiðirnar
og trjám plantað í þær. Með svolítilli
hugsun mætti koma í veg fyrir þessa
eyðileggingu.“
Að aka minna en ganga meira
Farið þið annars á Reykjanesið á
öllum árstímum og í öllum veðrum?
„Veðrið hefur aldrei stöðvað för.
Hægt er að undirbúa og velja
göngustað á Reykjanesskaganum
eftir áttum og veðri. Hálsarnir
skipta oft veðrum. Þótt það sé rign-
ing og rok hér þá getur verið sól og
jafnvel logn handan við hæðina.“
Eru hraunsprungurnar ekki vara-
samar ef snjór er yfir jörðu?
„Við förum ekki um sprungusvæði
þar sem snjór þekur jörð og ekki er
augljóst hvernig landið liggur. Enda
óþarfi þar sem nægir aðrir kostir
eru í boði. Svæðið býður upp á ótrú-
lega útivistarmöguleika. Fólk getur
gengið hinar gömlu leiðir, skoðað
landmótun á flekaskilunum og jarð-
mótunina frá upphafi með a.m.k. 15
hraun frá sögulegum tíma, gengið
um hraunhellana, virt fyrir sér lita-
skrúð hverasvæðanna og notið
ómótstæðilegrar náttúrufegurðar.
Fána og flóra eru fjölbreyttari en
ætla mætti.
Það er mjög gott fyrir byrjendur
að ganga með öðrum sem geta leið-
beint þeim til að glöggva sig á um-
hverfinu og lesa það. Síðan fer fólk
að rekast á minjar við hvert fótmál.
Á þessum síðustu tímum aðhalds og
ráðdeildar ættu áhugasamir borg-
arbúar að spyrja sig: Hvers vegna
ekki að aka í 15 mínútur og nýta svo
1-5 tíma til göngu í þessu marg-
breytilega og stórkostlega umhverfi
í stað þess að aka í 1-5 klukkustundir
og hafa síðan einungis tíma til að
ganga í 15 mínútur?“
Gönguhópurinn heldur úti vefsíð-
unni ferlir.is.
Morgunblaðið/Þorkell
Varða við Hvalsnesgötu Víða eru gamlar minjar; vörður, sæluhús, bæli í
hellum og skútum eftir menn og hreindýr
Hvers vegna ekki
að aka í 15 mínútur
og ganga í 1 til 5
tíma í stórbrotnu
umhverfi heldur en
að keyra í 1 til 5
tíma og ganga í 15
mínútur?
Geymið auglýsinguna
KÍNAKLÚBBUR UNNAR
til Kína með konu sem kann sitt Kína
10. - 31. október 2008
á ári Rottunnar
Farið verður til BEIJING, XIAN, GUILIN,
YANGSHUO, SHANGHAI, SUZHOU og TONGLI.
Siglt verður á LÍ FLJÓTINU og á
KEISARASKURÐINUM og farið á KÍNAMÚRINN.
Allt það merkilegasta verður skoðað á þessum stöðum.
Heildarverð á mann kr. 395 þúsund
Allt innifalið: nema ein gistinótt í Evrópu, þ.e. allar
skoðunarferðir, gisting í tvíbýli á lúxushótelum (einb. + 75 þ.),
fullt fæði, skattar og gjöld, staðarleiðsögumenn og fararstjórn
Unnar Guðjónsdóttur. Þetta verður 28. hópferðin sem hún
skipuleggur og leiðir um Kína.
Kínakvöld:
Kínaklúbbur Unnar
Njálsgötu 33, 101 Reykjavík
sími/símbréf: 551 2596 farsími: 868 2726
Vefsíða: www.simnet.is/kinaklubbur
Netfang: kinaklubbur@simnet.is
Hópar og einstaklingar geta pantað
„Kínakvöld“, á Njálsgötunni eða úti í bæ,
með myndasýningu og mat, sýningu á
Tai-Chi og kínverskum listmunum.
Kínaklúbburinn sérhannar ferðir fyrir alla mögulega hópa fólks.
Viltu selja eða
kaupa fyrirtæki?
Firma Consulting, Þingaseli 10, 109 Reykjavík,
GSM: (+354) 820 8800 og (+354) 896 6665,
Fax: (354) 557 7766, Veffang: firmaconsulting.is
Magnús Hreggviðsson viðskiptafræðingur og lög-
giltur fyrirtækja-, fasteigna- og skipasali. Magnús er
með áratuga reynslu af endurskoðunarstörfum, sem
rekstrarráðgjafi, fyrirtækja- og fasteignasali, útgef-
andi, fasteignarekandi, „land-developer“ í Smára-
hvammi og starfandi stjórnarformaður í nokkrum
fyrirtækjum. Er aðalráðgjafi hjá Firma Consulting.
(magnus@firmaconsulting.is)
Firma Consulting (www.firmaconsulting.is) er
ráðgjafafyrirtæki sem sérhæfir sig í ráðgjöf við
kaup og sölu millistórra og stórra fyrirtækja.
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050 Sími 551 3010
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111