Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1996, Blaðsíða 10

Setningarræða Guðjóns A. Kristjánssonar, forseta FFSI, á Formanna-
ráðstefnunni, sem haldin var á Akureyri 27.-29. nóvember, hefur vakið
athygli og miklar umræður. Ræðan fer hér á eftir.
Kvótakerfi eru hvarvetna
umdeild stjórnkerfi
Þetta var fyrirsögn á grein í
Morgunblaðinu 29. maí sl. og
eru svo sannarlega orð að
sönnu. í Ijósi þeirrar umræðu
sem síðustu vikur hefur verið
um framkvæmd fiskveiða í
íslenska kvótakerfinu er rétt að
rifja upp nokkrar setningar úr
áður tilvitnaðri blaðagrein og
jafnframt þeim aðvörunum
sem FFSl’ hefur haft uppi við
framkvæmd og afleiðingar
kvótakerfis þess sem hér við-
gengst í fiskveiðum. Parzival
Copes, kanadískur hagfræð-
ingur, lýsti 1986 þeirri skoðun
að brottkast myndi aukast fyrir
áhrif kvótakerfa, tilvitnun í hans
mál var eftirfarandi: „Skipstjóri
eða útgerðarmaður sem hefur
fastan kvóta, hann mun koma
með að landi eins góðan afla
og hann getur. Hann getur
ekki stækkað kvótann og því
verður hann að hámarka
verðmæti þess sem hann
kemur með að landi. Þannig
getur kvótakerfið stuðlað að
því að menn sæki sjóinn skyn-
samlega og geymi ekki net í
sjónum í marga daga, en það
getur líka stuðlað að því að
menn hendi nýjum eða lifandi
fiski vegna þess að hann er
verðlaus eða verðlítill á
markaði." Hann sagði einnig:
„Kvótakerfi eru ekki vistvæn
og kvótakerfi, eðli málsins
samkvæmt, standa sig illa
hvað varðar viðhald auðlindar.
Þau draga úr hæfileikum vist-
kerfisins til þess að endurnýja
sig, m.a. vegna þess að menn
gefa ekki upp raunverulegan
afla og aflaskýrslur, eða töl-
fræðin sem skipstjórar senda
frá sér er bjöguð og ómarktæk
og svo er brottkast fisks þáttur
sem ekki er hægt að reikna út.
Fiskinum er hent og hann er
ekki nýttur."
Mengar bæði menn og haf
Ég hef í nokkur ár varað
sterklega við þeim afleiðingum
sem innbyggðar eru í kvóta-
kerfið. Kerfið, sem stýrikerfi við
botnfiskveiðar, mengar bæði
menn og haf og eyðir og spillir
því meir sem aflaheimildir eru
minni, einkum þegar
aflakvótinn er ekki í neinu
samræmi við aflabrögð og
fiskgengd, einkum þorsks eins
og nú er. Ég hef haldið því
fram að kvótakerfið í fram-
kvæmd gerði heiðarlegustu
menn, bæði til sjós og lands,
ófæra um að bera virðingu
fyrir verðmætum og því að
umgangast auðlindina á réttan
hátt. Krafan um ávöxtun kvót-
ans út frá peningalegum sjón-
armiðum þess sem eignar-
haldið hefur gengur niður eftir
valdastiganum, einkum í at-
vinnuleysi eins og nú er, frá
útgerð til yfirmanna og þaðan
til hásetans, sem jafnvel án
hvatningar hækkar sinn afla-
hlut úr fáum kvótatonnum
skipsins með úrkastsaðferð-
inni. Þegar ég vakti máls á
þessum afleiðingum kvóta-
kerfis, ásamt sextán alþingis-
mönnum, var ég af ráðandi
mönnum í sjávarútvegi á þeim
tíma, sem enn eru þeir sömu,
ásakaður eins og oft áður um
aðför að bestu uppfinningu ís-
lands. Kvótakerfinu.
Til þess að taka af alian vafa
um afstöðu mína þá tel ég að
kvótakerfi geti vel gengið upp
sem aðferð, en því aðeins að
aflaheimildir séu nægar, sókn-
in takmörkuð eða leyft að
landa verðlitlum afla eða afla
sem ekki er til kvóti fyrir utan
aflamarks, þannig að verð-
mætin fari að litlu leyti til sjó-
manna og útgerðar. Annað
verðmæti afla utan aflamarks
fari til þarflegra framfaramála
sjávarútvegs og öryggismála.
Vandamál þeirra
KVÓTALITLU ER YFIRÞYRMANDI
Vandamál lítilla aflaheimilda
er ekki alls staðar eins um
landið. Margar útgerðir, eink-
um þær stærri, hafa næg verk-
efni og aflaheimildir. Sjómenn
sem þar starfa ættu ekki að
vera þátttakendur í úrkastinu.
Það breytir því ekki að vanda-
mál þeirra kvótalitlu er yfir-
þyrmandi.
Þessa tillögu um að hægt
væri að lagfæra þetta vanda-
mál úrkasthvatans kynnti ég
sjávarútvegsráðherra fyrir
þremur árum án nokkurs ár-
angurs. Sjávarútvegsráðherra
ræddi það nýverið við setningu
fiskiþings að þá, sem voguðu
sér að segja frá því að afla
væri hent I sjóinn, ætti að lög-
sækja sem svikara við þjóðina.
Þeim sama ráðherra var Ijóst
að kerfið kallaði fram þessi
viðbrögð og jafnframt að það
mætti lagfæra þá ágalla lagan-
na. Til þess þurfti hins vegar
önnur viðbrögð en þau að
festa kerfið í sessi óbreytt.
Ráðherrann veit einnig, sam-
anber það sem hann sagði við
setningu þings Sjómannasam-
bands íslands, að verið er að
brjóta lög á sjómönnum með
kvótabraskinu og það hefur
viðgengist í nokkur ár. Væri
ekki rétt að ráðherrann, sem
jafnframt er dómsmálaráð-
herra, bæði um upplýsingar og
höfðaði nokkur opinber saka-
mál vegna lögbrota? Það
verður að gera kröfu til þess
að allir skuli jafnir fyrir lögum
og minna á að enginn er sekur
fyrr en sekt er sönnuð.
FFSÍ hefur oft undanfarin ár
reynt að ná fram lagfæringum
á göllum kvótakerfisins og
oftast varað fyrst allra við þeim
göllum sem á kerfinu væru.
Jafnframt lýst yfir að væru
gallarnir lagfærðir mætti búa
við stjórnkerfið. Þessum
ábendingum FFSl’ hefur oftast
verið illa tekið af ráðamönnum
en umræðan með þjóðinni ber
þess nú vitni að fólkið skilur
orðið óréttlætið og hafnar
kerfinu með áframhaldandi
kvótabraski.
Sú mikla breyting sem for-
maður Framsóknarflokksins
boðaði I afstöðu til eignarhalds
og verslunar með kvótann
óveiddan í sjónum vekur vonir
um að jafnvel á stjórnarheimil-
inu sé að verða skilningur fyrir
nauðsyn bráðnauðsynlegrar
10
Sjómannablaðið Víkingur