Náttúrufræðingurinn - 2005, Qupperneq 57

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
15. mynd. Eyjaþnri ÍLaminaria faero-
ensis) vex á skjólsælum stöðum við
Færeyjar frá lágfjörumörkum niður á 10
m dýpi. Kvarðinn er 20 cm. Teikning:
Astrid Andreasen.
eyskri grasafræði sinni 1910: Eitt
reyðtaraslag nevnist söl ... Tað er
munagóður fóðurtari, og leggur
fjöruseyðurin altíð fyrst eftir að eta
söl, har tað er at fá.
Notkun þara til áburðar virðist
fyrst og fremst hafa tengst kornrækt,
en bygg var ræktað í talsverðum
mæli í Færeyjum þar til um 1950
þegar komrækt lagðist af á eyjun-
um. Elstu heimildir um notkun
þörunga sem áburðar á kornakra í
Færeyjum eru frá 1669. Tarnovius33
skrifar þá: Nár jorden er nu op-
gravet, da gjode de den med mog oc
offuerflodig tang, som opslais af
soen, oc gjor dem store nytte pá
deres agre, nár den bliver udbredet
pá ageren om váren.
Aðallega voru það ýmsar
tegundir þara sem voru notaðar sem
áburður.32 Þari var hirtur úr þara-
brúki þar sem hann var byrjaður að
rotna, ellegar var tekinn ferskur,
nýrekirtn þari. Sums staðar var þari
skorinn af klöppum um fjöru. Fersk-
ur þari var geymdur um nokkurn
tíma í haug og látinn rotna áður en
hartn var borirtn á akra. Honum var
stundum safnað í sérstök, hlaðin
grjótbyrgi sem nefnd voru „tara-
kostur" (17. mynd).
17. mynd. „Taraköstur"; hlaðin byrgi
meðfram vegi, nálægt fjöru í Sandvtk á
Sandey, Færeyjum. Þari var geymdur í
þessum byrgjum og látinn rotna hæfilega
áður en hann var borinn á kornakra.
Ljósmynd frá Danska þjóðminjasafninu,
#2000483.
Sennilega var notkun áburðar-
þara verðmætustu notin af þörung-
um í Færeyjum. Til merkis um það
var tekið tillit til þess við skatt-
lagningu jarða hve mikill þarareki
var á jörðinni sem nota mætti sem
áburð.32 Eftir að kornrækt lagðist af
um 1950 var þari ekki lengur
mikilvægur sem áburður.
Landt7 greinir frá því að klóþang
hafi verið notað til litunar í
Færeyjum og Rasmussen34 nefnir að
auk klóþangs hafi bóluþang og
klappaþang verið notað til litunar.
Litur sem fékkst úr þanginu var
grænn og var notaður til að lita
klæði.
Um 1980 var gerð tilraun til að
vinna gúmmíefnið algínat úr stór-
þara við Strendur í Skálafirði.
16. mynd. Þverskorinn stilkur afeyjaþara
(Laminaria faeroensis). Stilkurinn
hefur loftfyllt holrúm efst sem veldur því
að hann er nær lóðréttur í sjónum. Hol-
rýmið aðgreinir eyjaþarafrá beltisþara (L.
saccharina), en sumir telja eyjaþara samt
sem áður afbrigði af beltisþara. Ljósm.:
Karl Gunnarsson.
55